Фартэпіянныя мініяцюры беларускіх кампазітараў
Частка II Сшытак першы Праграмныя п’есы
Выдавец: Беларусь
Памер: 82с.
Мінск 1996
Частка II
Сшытак першы
Фатаыннмя ЛШЦЮРЬІ
№ШКШ Ш№І1»
МІНІСТЭРСТВА КУЛЬТУРЫ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ
Фартэпынныя
^ІНЫЦЮРМ ^ларускіх мгітараў
Хрэстаматыя ў дзвюх частках
Частка II
Сшытак першы
ПРАГРАМНЫЯ П’ЕСЫ
Дапушчана ў якасці вучэбнага дапаможніка для музычных школ і вучылішчаў
Мінск «Беларусь» 1996
Укладальнікі
В. П. Пракапцова (навуковы кіраўнік),
Н. Л. Рудкоўская, В. У. Цітова
Вучэбнае выданне
ФАРТЭПІЯННЫЯ МІНІЯЦЮРЫ БЕЛАРУСКІХ КАМПАЗІТАРАЎ
Хрэстаматыя ў дзвюх частках
Частка II
Сшытак першы
Праграмныя п’есы
Укладальнікі
Пракапцова Вера Паўлаўна Рудкоўская Наталля Леанідаўна Цітова Вікторыя Уладзіміраўна
Рэдактар В. М. Лучанок Нотаграфік /. В. Гнеўка Мастак В. Л. Мілеўскі Мастацкі рэдактар A. А. Жданоўская Тэхнічны рэдактар С. Л. Печанёва Карэктары Н. М. Масарэнка, Л. Р. Кузьміна Аператар A. М. Прохарчык
Падпісана да друку з арыгінала-макета 02.05.96. Фармат 60x84 '/в- Папера кн.-часоп. Гарнітура «Таймс». Афсетны друк. Ум. друк. арк. 9,3- Ум. фарб.-адб. 10,23. Ул.-выд. арк.
11,1. Тыраж 4000 экз. Зак. 5040.
Ордэна Дружбы народаў выдавецтва «Беларусь» Дзяржаўнага камітэта Рэспублікі Беларусь па друку. Ліцэнзія ЛВ № 2.
220600, Мінск, праспект Машэрава, 11.
Друкарня «Перамога». 222310, Маладзечна, вул. В. Таўлая, 11.
7860000000 - 021
Ф-------------------53-95
М 301 (03) - 96
© Уступны артыкул і ўкладанне.
В. П. Пракапцова, 1996
© Калектыў укладальнікаў, 1996
ПРАГРАМНЫЯ П’ЕСЫ
Другая частка хрэстаматыі «Фартэпіянныя мініяцюры бела-рускіх кампазітараў» з’яўляецца працягам выдання, распачатага ў 1994 г. У першую частку ўвайшлі эшоды і поліфанічныя творы, у другую — праграмныя п’есы, цыклы і сюіты. Але вялікі аб’ём музыч-нага матэрыялу абумовіў падзел другой часткі на два сшыткі. Першы сшытак, які прапануецца вашай увазе, змяшчае праграмныя п’есы.
Жанр фартэпіяннай мініяцюры вельмі распаўсюджаны ў твор-часці беларускіх кампазітараў. Ля вытокаў яго фарміравання стаялі кампазітары, якіх мы сёння называем класікамі: М. Аладаў, М. Чур-кін, А. Багатыроў, П. Падкавыраў, Р. Пукст і інш. У іх творчасці праявілася класічнасць і традыцыйнасць у падыходзе да выбару музычных вобразаў і выразных сродкаў. У далейшым адбываецца пэўная эвалюцыя жанру. 60—70-ыя гады адзначаюцца актыўнасцю кампазітараў у пошуках новых сродкаў выразнасці. Гэта ўласціва творам Я. Глебава, Л. Абеліёвіча, Г. Вагнера. У 80—90-ыя гады на-зіраецца імкненне аўтараў да авангардысцкіх плыняў XX стагоддзя, такіх, як дадэкафонія, політанальнасць, атанальнасць і г. д. (п’есы Я. Глебава, Р. Суруса, У. Дарохіна, Э. Наско).
Вобразная сфера праграмных п’ес вельмі шырокая. Тут і пры-гажосць прыроды, і характарнасць танца, і паэтычнасць успрымання свету, і адлюстраванне падзей гісторыі, і лірычны смутак, і жар-таўлівасць.
Творы, якія ўвайшлі ў дадзены зборнік, амаль усе напісаны ў апошнія гады і вызначаюцца свежасцю музычнай мовы, навізной выяўленчых прыёмаў, выразнасцю формы і праграмнага сюжэта.
Вобразная змястоўнасць таго ці іншага твора часцей за ўсё праграміруеццасамой назвай. Напрыклад, п’еса В. Карэтнікава «К.а-лыханка» нескладанымі тыповымі інтанацыямі «баю-баю» стварае настрой супакаення. У мініяцюрах «Пастараль» і «Ідылія» светлымі празрыстымі танамі перадаюцца карціны мірнага бесклапотнага жыцця.
Канкрэтнай вобразнасцю вызначаюцца творы Я. Глебава («Ка-прызуля»), У. Кандрусевіча («Чырвоны конь»), В. Іванова («Крокі ў начы»), Г. Гарэлавай («Сонечная званіца», «Старадаўні матыў»). Так, у п’есе «Сонечная званіца» быццам сапраўлы звоняць маленькія званочкі, якія іскрацца, пераліваюцца ў гукава-сонечным праменні. Пры выкананні трэба звярнуць увагу на асаблівае прымяненне педалі. Яна ўтрымліваецца некалькі тактаў і стварае незвычайнае прасторавае гучанне. У п’есе Я. Глебава «Капрызуля» мяккае, але вельмі настойлівае паўтарэнне кароткіх фраз з інтанацыямі капрызаў малюе ва ўяўленні выканаўцы свавольны характар маленькай дзяў-чынкі.
У зборнік уключаны некалькі мініяцюр жартоўнага, гумары-стычнага характару. Сярод іх — «Скерца» М. Аладава, «Марш-гу-
з
марэска» Я. Дзягцярыка, «Гарэзлівая п’еса» А. Залётнева і інш. Кірмашовымі, скамарохавымі інтанацыямі прасякнута разгорнутая п’еса Э. Зарыцкага «Скерца». Такатападобная, зхраматычным рухам фактура, якая ўключас ў сябе секундавае гучанне, перадае атмасферу народнага свята, на якім прысутнічае забаўны скамарох. П’еса Л. Мурашкі «Жарт» вызначаецца гуллівым, какетлівым настроем.
Разнастайнасцю рытмаў, інтанацый, уражанняўалзначаны фар-тэпіянныя мініяцюры танцавальнага жанру. «Танец лялек» В. Ка-рэтнікава перадае механістычнасць рухаў завадной лялькі. «Вясёлы танец» Я. Глебава быццам уводзіць у свет тэатральнасці. Падвоеныя ноты (тэрцыі, сексты, актавы), сінкапіраваны рытм, разнастайная фактура акампанементу гэтай п'есы паказваюць на яе канцэртны характар.
Некаторыя творы не маюць канкрэтнай назвы і даюць прастор для фантазіі. Так, «Дзве п’есы» Я. Глебава нібыта прапануюць вы-канаўцу задумацца аб нечым сваім, патаемным, не спяшаючыся па-слухаць незвычайныя гармоніі, рытмы. Прэлюдыя № 7 А. Клеванца падаецца ў складанай акордавай фактуры, дэманструе дынамічную кантрастнасць і разнастайнасць тэмбраў, шырыню дыяпазону фар-тэпіяна.
Апошнім часам у педагагічным рэпертуары паявіліся творы, новыя па сваёй стылістыцы і жанравых асаблівасцях. У якасці прыкладу можна назваць «Прэлюдыю» з цыкла «Пяць п’ес для фар-тэпіяна» Э. Наско, дзе захоўваецца простая двухчасткавая форма з варыянтным складам развіцця матэрыялу, але зусім па-новаму па-даецца ладагарманічная сфера, найбольш адметнай рысай якой з’яў-ляецца політанальнасць. «Блюз птушак» А. Клеванца напісаны ў джазавай манеры з выкарыстаннем сучаснай гармоніі, рытму, стылю.
Поруч з творамі заходнееўрапейскай і рускай музычнай літа-ратуры праграмныя фартэпіянныя мініяцюры беларускіх кампа-зітараў займаюць важнае месца ў канцэртна-педагагічным рэпер-туары.
В. Пракапцова
КАПРЫЗУЛЯ
2. Зак. 5040.
5
7
НЭП-90
Я. Глебаў
3. Зак. 5040.
9
ДЗВЕ П’ЕСЫ
j Я. Глебаў
Andante non troppo
10
11
12
1
4. Зак. 5040.
13
14
15
16
5. Зак. 5040.
17
18
CON ANIMA
19
ТАНЕЦ ЛЯЛЕК
20
21
22
КАЛЫХАНКА
В. Карэтнікаў
Andantino
a tempo
23
ПАСТАРАЛЬ
В. Карэтнікаў
24
ІДЫЛІЯ
В. Карэтнікаў
25
7. Зак. 5040.
СТАРАДАЎНІ МАТЫЎ
«
26
СОНЕЧНАЯ ЗВАНІЦА
#^
27
8. Зак. 5040.
29
ТАНЕЦ КАРЛІКАЎ
30
КАЗКА
К. Цесакоў
31
9. Зак. 5040.
33
СУМНЫ ВАЛЬС
Л. Мурашка
34
ЖАРТ
Л. Мурашка Allegretto
35
36
РОЗДУМ
10. Зак. 5040.
37
38
Animato
М. Літвін
ТРЫ ПРЭЛЮДЫІ
39
II
Andante
40
41
Ill
42
43
44
МАРШ-ГУМАРЭСКА
Я. Дзягцярык
45
ПРЭЛЮДЫЯ
Э. Зарыцкі
47
48
49
50
СКЕРЦА
Э. Зарыцкі
51
53
54
55
ГАРЭЗЛІВАЯ П’ЕСА
А Залётнеў
Allegretto burlando
56
57
58
СКЕРЦА
59
60
61
62
63
Allegro
64
65
66
ПРЭЛЮДЫЯ
(з цыкла «Пяць nfec для фартэпіяна»)
Largo rubato Э. НаСКО
67
69
ЧЫРВОНЫ конь
Allegro
У. Кандрусевіч
70
71
ПРЭЛЮДЫЯ № 7
72
73
74
БЛЮЗ ПТУШАК
75
76
77
78
О-’
$а.
79
ЗМЕСТ
В. Пракапцова. Праграмныя п'есы..........3
Я. Глебаў КАПРЫЗУЛЯ.................................5
ВЯСЁЛЫТАНЕЦ..........................6
НЭП-90...............................9
ДЗВЕ П’ЕСЫ I.................................... 10
II................................. 11
ПАДАРОЖЖА.......................... 13
CON ANIMA.......................... 19
В. Карэтнікаў ТАНЕЦЛЯЛЕК...............................20
КАЛЫХАНКА...........................23
ІДЫЛІЯ .............................25
Г. Гарэлава СТАРАДАЎНІ МАТЫЎ.........................26
СОНЕЧНАЯ ЗВАНІЦА....................27
К. Цесакоў ТАНЕЦ КАРЛІКАЎ...........................30
КАЗКА . л......................... 31
Л. Мурашка СУМНЫ ВАЛЬС..............................34
ЖАРТ................................35
В. /ваноў РОЗДУМ...................................37
КРОКІ Ў НАЧЫ........................37
М. Літвін
ТРЫ ПРЭЛЮДЫІ I.....................................39
II..................................40
III.................................42
Я. Дзяецярык МАРШ-ГУМАРЭСКА..................., . . . 45
Э. Зарыцкі ПРЭЛЮДЫЯ................................ 47
СКЕРЦА............................ 51
/1. Залётнеў ГАРЭЗЛІВАЯ П’ЕСА.........................56
М. Аладаў СКЕРЦА...................................59
Э. Наско
ПРЭЛЮДЫЯ (з цыкла «Пяць п’ес для фартэпіяна»).67
У. Кандрусевіч ЧЫРВОНЫ КОНЬ............................ 70
А. Клеванец ПРЭЛЮДЫЯ № 7.............................72
БЛЮЗ ПТУШАК.........................75
КНІГІ ОНЛАЙН
