КНІГІ ОНЛАЙН
42 Барадулін, Рыгор, Быкаў, Васіль. Калі рукаюцца душы... С. 83. 43 Быкаў, Васіль. Пахаджане: Прыпавесьці. Вільня: Вострая Брама — Наша Ніва, 1999. 44 Быкаў, Васіль. Вязьніца траўм (прыпавесьць) [The Traum Prison (a Parable)]... 45 The last illustration in the book is of a wolf with blood or saliva dripping from its jowls, with the caption, „The critics are waiting for new works": Барадулін, Рыгор, Быкаў, Васіль. Калі рукаюцца душы... С. 343. 46 This beast seems a fertile symbol for the Slav literary imagination. The Russian emigre Vladimir Maksimov, for instance, used it as a symbol of political struggles between emigre writers: Cara o носорогах. Франкфурт-на-Майне: Посев, 1981. son“) the prisoners long for freedom and engage in a hunger strike, whilst protests by those outside the prison lead to a destructive and violent struggle with the authorities. Despite the dire situation beyond the prison walls, the prisoners still longed for liberty, and eventually they are released into the cold and hunger outside. The euphoria of reunion, however, is soon dispelled by the lack of anything to eat. A former prisoner, Vosip, takes charge but can offer only heady rhetoric, and after bloody recriminations and accusations, some of the prisoners return to their prison. Allies of the regime soon come and crush the remains of the rebellion, hanging Vosip in the prison yard. The parable ends thus: „Зьняволеныя ў балыаыні паставіліся да таго абыякава, бо ўжо перасталі паважаць свайго завадатара, які змусіў усіх перажыць немалую мінтрэгу. I не дамогся нічога'^7. Baradulin’s poems in this book, like those in „Лісты ў Хельсінкі", are untitled apart from the prominent numeration that precedes each one. Bykau’s titles, on the other hand, are notably brief for such short pieces, just as they were in „Пахаджане". A few examples of the new ones will suffice: „Чарапы" („Skulls"), „Гонар i сьмерць" („Honour and death"), „Другая альтэрнатыва" (,A Second Alternative"), „Вежа“ („The Tower"), „Ідэя“ („An Idea") and so on. It is from the latter parable that Baradulin quotes Bykau’s ironic, almost bitter, remark that the people do not want ideas because their stomachs are rumbling. Bykau’s parables are immensely thought provoking, condensed and yet unostentatiously elegant, melancholy though anything but maudlin expositions of his last thoughts about his native country. Baradulin’s last verse letter to Bykau is a bitter reflection about Belarus as a jewel in Europe’s crown, a beggar to which Europe will not extend a hand, whilst those who wish to seize the jewel have for centuries not held back. Eternity is the theme of his penultimate letter; for all the short memories of some of their fellow-countrymen, Bykau and Barudulin, the outstanding representatives of Belarusian literature in the twentieth century, are sure of eternity. The poem is not, of course, from this point of view, but it has a wry twist: 47 „The majority of prisoners were indifferent to this event, for they had already lost respect for their leader who had made them go through so much misery. And had achieved nothing" (Барадулін, Рыгор, Быкаў, Васіль. Калі рукаюццадушы... С. 226). Ліст сямнаццаты He на вечнасьць, A наразьвітаньне Пішуцца шчымлівыярадкі. Вечнасьць — Самасьцьверджаная пані, Ей самоту слухаць незрукі. Вечнасьці сябе самой хапае, На паслугах мудрасьць у яе. Вечнасьць — Гаспадыня не скупая, Лішняе ахвоча раздае^. The relationship between Belarus’s best prose writer and greatest living poet, whilst undoubtedly interesting in the form it takes, provides yet another example of the remarkable warmth and generosity for which the Belarusian people are well known. — 48 Letter Seventeen These aching lines Are written not for eternity, But for parting. Eternity Is a self-assertive lady, She does not naturally pay attention to loneliness. Eternity is sufficient unto herself, Wisdom serves her. Eternity Is not a mean lady, She willingly distributes what she does not need. (Барадулін, Рыгор, Быкаў, Васіль. Калірукаюцца душы... С. 258). Кніжная паліца Вітаўт Кіпель Натальля Гардзгенка Яна Славіна КНІЖНЫ АГЛЯД За апошнія гады колькасьць друкаў, зьвязаныхзь беларускім замежжам тэматыкай або месцам выданьня, істотна павялічылася. Актывізаваліся беларускія выдаўцы, што пачалі з ахвотаю зьвяртацца да публікацыіэміграцыйных аўтараў, дый колькасьць дасьледных публікацый павялічылася. Таму ў гэтым аглядзе давялося правесьці пэўны адбор пазыцыяў, на якія была зьвернутая ўвага. Так, паза згадкамі аўтараў засталіся асобныя тэксты, прысьвечаныя праблемам эміграцыі ў пэрыядычных выданьнях кшталту альманаху „Асоба і час“, а таксама ў большых выданьнях, непасрэдна не зьвязаных з праблематыкай замежжа, прыкладам, другі том „Гісторыі беларускай кнігі“ (Менск, 2011), апошняя частка акадэмічнага шматтамовіка „Гісторыя Беларусі“(Менск, 2011), кніга „Інтэлектуальная гісторыя беларускага нацыяналізму" Максіма Кірчанінава (Смаленск, 2011) і некаторыя іншыя. Магчыма, для наступнага выпуску альманаху будзе пададзены адмысловы тэкст, прысьвечаны гэткага кшталту публікацыям. Па-за сёлетнім аглядам засталося і некалькі важных манаграфічных выданьняў, такіх як працы Вольгі Коваль „Узаемасувязі беларускай і ўкраінскай дыяспар у міжваенны пэрыяд“ (Менск, 2012) або Васіля Саковіча „Беларусы ў этнакультурнай прасторыМалдовы"(Менск, 2011). Плянуецца зьвярнуцца да іхунаступным выпуску „Запісаў". and culture. London, 2008. —168р Coombes, Anne. Belarus Culture Smart!: The essential guide to customs Кніга пазначаная 2008 г., але яна не перадрукоўвалася ў пазьнейшыя гады, таму кароткі агляд яе тут цалкам апраўданы. Публікацыя — кніжка сярэдняга, кішэннага памеру, ёсьць спадарожнікам турысту й наведніку Беларусі — бізнэсмэну, прадпрымальніку, урадоўцу. У выданьні ў сьціслай, часам тэлеграфнай форме карыстальніку даецца маса інфармацыі пра Беларусь: гісторыя краіны ад часоў Полаччыны, Францішка Скарыны, Вялікага Княства Літоўскага, змаганьня з Масквой, імпэрскай русыфікацыі, супраціву (зазначаецца, што Касьцюшка народжаны на Беларусі). У найноўшым пэрыядзе адзначаецца, што беларусы аднавілі сваю дзяржаўнасьць 25 сакавіка 1918 г. Большая частка даведніка-спадарожніка прысьвечаная Рэспубліцы Беларусь: культура, адміністрацыя, звычаі. Шматувагі надаецца складаным беларуска-расейскім узаемадачыненьням, прарасейскай палітыцы А. Лукашэнкі, пры гэтым падкрэсьліваецца імкненьне беларусаў мець сувязі з Эўрапейскім саюзам. Адзначаюцца й факты „зьнікненьня“ лідэраў апазыцыі, як, прыкладам, Юрыя Захаранкі й іншых. У кнізе зьмешчаная карта зь беларускай трансьлітарацыяй, прыклады фразэалёгіі, беларускія выразы кшталту „Вітаю“, ,Дзякую“, „Калі ласка“. Дарэчы, зазначаецца таксама, што першай друкаванай кнігай усходніх славянаў быў „Псалтыр“, перакладзены на беларускую Францішкам Скарынам і надрукаваны ў Празе ў 1517 г. Бясспрэчна, у выданьні сустракаюцца й памылкі, але наогул гэты спадарожнік — нядрэнныя ўводзіны ў пазнаньне Беларусі. Укладальніца ладны час працавала ў Беларусі англамоўным рэдактарам „Minsk Times Belexport magazine". Кніга прадаецца ў вельмі шырокай сетцы турыстычнай літаратуры, папулярных крамах англамоўнага сьвету. В.К. Ветераны войны — йерусалймцы. Мерусалйм, 2010. — 270 с. Ступенй восхожденйя. Война, Победа, Любовь, Мерусалнм. Коллектйвный сборнйк cmuxoe u прозы. Мерусалйм, 2010. —і8ос. Габрэйская эміграцыя зь беларускіх земляў уяўляе сабою спэцыфічную й неад’емную частку нашай міграцыйнай гісторыі. I на мяжы XIX—XX стст., і ў 1990-я гг. у розныя краіны сьвету, а найперш у Ізраіль, выяжджалі людзі, што нарадзіліся на нашай тэрыторыі, мелі досьвед сужыцьця зь беларусамі, былі ўдзельнікамі супольнай гісторыі. I ў новых краінах сталага жыхарства яны часта складаюць свае „беларускія зямляцтвы". Сёньня ў Ізраілі гэткае зямляцтва — адно з найвялікшых. Беларускія габрэі як бы ствараюць уласную гісторыю „беларускай эміграцыі", пры гэтым мала кантактуючы ўласна зь беларускімі эмігрантамі, затое падтрымліваючы сувязі з „краінай выхаду". Разглядаючы габрэйскую эміграцыю як частку беларускай, варта зьвяртаць увагу й на тыя выданьні, што зьяўляюцца ў беларускіх зямляцтвах ці зь беларускім удзелам. Некалькі такіх выданьняў пабачылі сьвет у Ерусаліме ў 2010 г. Першае — энцыкляпэдычны даведнік вэтэранаў Другой сусьветнай вайны, што жывуць у гэтым горадзе, другое — паэтычны зборнік твораў ерусалімскіх вэтэранаў. Сярод ініцыятараў і стваральнікаў абедзьвюх кніг — сакратарка ерусалімскага аддзяленьня Аб’яднаньня выхадцаў зь Беларусі ў Ізраілі Алена Элімелех. У другой са згаданых кніг — „Прыступкі ўзыходжаньня" — нараджэнцы Беларусі прадстаўленыя даволі сьціпла: з 30 аўтараў — толькі тры „беларусы". 3 іх толькі двое: былы супрацоўнік Гомельскага гарвыканкаму Яфім Ліўшыц і паэт, лаўрэат прэміі Саюзу габрэйскіх пісьменьнікаў і журналістаў (1979) Зінові Цялесін — уласна вэтэраны, а адзін — Яфім Урыцкі — сын вэтэрана вайны. Творы гэтых аўтараў асабліва не вылучаюцца з агульнага шэрагу вершаў ды апавяданьняў, прасякнутых пераважна гераічным патасам і пачуцьцём удзячнасьці лёсу за магчымасьць жыцьу Ізраілі. Можна сказаць, што гэта своеасаблівае пацьверджаньне агульнасьці постсавецкай габрэйскай супольнасьці ў гэтай краіне. Першая кніга — „Вэтэраны вайны — ерусалімцы" — выдадзеная пры спрыяньні Міністэрства абсорбцыі дзяржавы Ізраіль, Саюзу вэтэранаў ды муніцыпалітэту гораду Ерусаліму. У прадмове зазначана, што гэтая кніга — частка своеасаблівага міжнароднага праекту па стварэньні кніг памяці габрэяў — вэтэранаў вайны з нацызмам. Гэты праект спантанна нараджаецца ў розных гарадах і краінах (Ізраіль, ЗША, Украіна ды інш.), ствараючы адмысловую „бібліятэку памяці". Выдадзеная ў Ерусаліме энцыкляпэдыя ўяўляе сабою ўласна першую частку даведніка. Яна складаецца з 714 біяграфічных артыкулаў, разьмешчаных у альфабэтнай пасьлядоўнасьці. Больш чым сто артыкулаў прысьвечаныя менавіта беларускім габрэям. Звычайная структура біяграмы: зьвесткі пра дату й месца нараджэньня, адукацыю, занятак да пачатку вайны, ваенны шлях зь пералікам узнагародаў, паваенны лёс і час прыезду ў Ізраіль. Зразумела, што не пра ўсіх герояў магчыма было знайсьці аднолькавы аб’ём зьвестак, таму часам біяграма складаецца зь некалькіхрадкоў, а бывае, што займае й больш за палову старонкі. Па магчымасьці аповед пра жыцьцё чалавека суправаджаецца фатаздымкам.