Мова - душа народа
Памер: 18с.
Мінск
МОВА
ДУША НАРОДА
1
Паважаныя парафіяяе
Прапаную для Вашага глыбейшага зразуменьня і ўжываньня некаторыя літургічныя і малітоўныя словы і іх значэньні.
Першыя сігнальныя кнігі і малітоўнікі, выдадзеныя невялікім тыражом, якімі мы практычна і рэгулярна карысталіся і карыстаемся, уцасканальваюццаі папраўляюцца
Вельмі цяжка прадбачыць і правільна выбраць адпаведнае слова з яго значэньнем, гучаньнем і мелодыяй як для чытаньня, так і для літурпчнага сьпеву.
На вялікі жаль, трэба адзначыць, што дагэтуль, да нашага часу, беларускае слова ў сьвятынях ужывалася вельмі мала. Беларуская мова толькі цяпер, у наш час, распачынае ўпершыню, заўсю гісторыю свайго існаваньня ўжываццаў літургіі і касьцельных тэкстах ваўсёй сваёй красе, поўні і велічы.
Асабліва цяпер адчуваецца вялікі недахоп беларускай шматвяковай літургічнай традыцыі сьпеву і малітвы, у якіх можна было б пачэрпнуць шмат каштоўнага, беручы пад увагу патрэбы сёньняшнягачасу. Таксама,моцнадаепрасябе знаць уплыў суседніх дзяржаў і іх мовы. Але расчароўвацца не трэба, бо кожная мова жыве, яна, як жывая істота, удасканальваецца, набірае патрэбныя да канкрэтнага перыяду кожнага народу поўню і дасканалейшую форму. Мова гэта душа народа. Гісторыя вучыць, што спачатку ідзе ў заняпад і памірае мова, а за ёю марнее і зьнікае народ як нацыя, а з народам і яго культура.
Жыве мова, жыве і народ!
Ксёндз магістр Уладыслау Завальнюк.
2
Пахвалёны Езус Хрыстлс. На векі вечныя. Амэн.
і 1. Пахвалёны Езус Хрыстус
Laudetur Езус Хрыстус...
Як пададзенаў малітоўніках і кнігах для навукі катэхізму.
а) Хвала Езусу Хрысту’ =/= (не) Хрыстусу
сільбо поўная форма
б) Няхай будзе пахвалёны Езус Хрыстус.
У Імя Айца і Сына,іДуха Сьвятога. Амэн.
2. Амэн =/= (не) Аман.
Амін — гэта няўдалая форма з рускага Амннь.
Амэн прынята з лацінскай мовы, традыцыі
і яўрэйскай.
3
^йчя наш
3. Ойча наш, Які ёсьць на небе.. =/= (не) Каторы...
...(з іх)? ёсьць нанебе...
Які адносны займеньнік, што злучае даданыя азначальныя, дапаўняльныя, дзейнікавыя, выказнікавыя сказы з галоўным сказам:
1) Прыгоды, якія пачаліся яшчэ раніцай, не скончыліся для людзей пад самы вечар. (Лынькоў)
2) Помню, я думаў пратое, які дзень там, у нас, за Дняпром. (Шамякін)
3) Сустракаліся і такія, якія страцілі ўсякую волю
(Лынькоў)
4) Якая работатакая і плата.
5) Баранку Божы, Які адпускаеш грахі сьвету, зьмілуйся наднамі...
Баранку Божы =/= (не) Каторы (з іх)? адпускаеш грахі сьвету, зьмілуйся над намі...
6) Дух Сьвяты. Які зышоў на Апосталаў..
Дух Сьвяты, =/= (не) Каторы (з іх)? зышоў на Апосталаў...
7) Езус Хрыстус, Які жыве і валадарыць на векі вечныя. Амэн.
Езус Хрыстус =1= (не) Каторы (з іх)9 жыве і валадарыць...
Каторы займеньнік:
пытальны які іменна, які з некалькіх: Каторы агрэгат пойдзе першы; які па парадку пры падліку: Атыў каторы класхадзіў? Неазначальны не першы, не адзін: Любавосьужо каторую гадзіну вучыцца ў гімназіі; паасобныя, некаторыя: Каторыя мужчыны дыкасадзілі, гледзячы натую канаву; якінебудзь: У гадахжанчына, анаўрадціўгоніццазаёю каторы малады. У польскай мове: Ktory які: dom, w ktorym mieszkam,
4
stoi nad rzek^дом... які стаіць над ракой. Каторы: ktora godzina? каторая гадзіна (пытальны займеньнік які іменна, які з некалькіх). Jaki які: Jakie pi^kne miasto які прыгожы горад. Ужываньне займеньніка каторы ўролізлучапьнага слова ў значэньні які з’яўляецца адначасова русізмам і паланізмам
4. Ойча наш. Які ёсць на небе. .. =/= (не)унебе...
на прыназоўнік. Адно са значэньняў. Абазначэньне месца ці прадмета, на якім (на паверхні якога) знаходзіцца хто альбо штонебудзь, адбываеццаякое дзеяньне.
Ha стапе ляжаць кнігі...
Пан Бог на небе. Нже есн на небесп.
Самалёт у небе.
у прыназоўнік. Ужываецца пры называньні асяродзьдзя, у якім хто ці штонебуцзь знаходзіцца, штонебудзь адбываецца: Тапалшы пух лётаеў паветры. Патануць у вадзе. Самалётляшць у небе.
Птушкі ляцяць у небе...нябёсах; =/= (не) на нябёсах.
ЕзусХрыстусУваскросіўзьнёсься на неба...
=/= (не) у неба. Панад Богам нічога няма...Ён Усявышні, Усемагутны Ён ні ў чым і ні ў чымсь, Ён не толькі ў небе, а на небе. Ён панад усім і ўсюды.
5. Ойчанаш... прыйдзі Валадарства Тваё...
...прыйдзі =/= (не) Уладарства Тваё...
Магутны Божа, Ўладар сусьветаў...(Арсеньева).
Усім усходнеславянскім мовам характэрна поўнагалоснае спалучэньне olo, oro, ere.
Спалучэньне ла, ра, ре, ря характэрна пауднёваславянскім мовам:
валасы (бел ), волосы (рус ), власы (балг.);
горад(бел.), город (рус.). град(балг);
бераг(бел.), берег(рус.). бряг (балг.).
Уладар
стараславянізм у беларускай мове. Стараславянізмы вельмі рэдкія ў беларускай мове. Гэта зьвязана з асаблівасьцю ўзьнікненьня ў XIX стагодзьдзі новай беларускай літаратурнай мовы. якая мае за аснову беларускія народныя гаворкі. У рускай літаратурнай мове стараславянізмы вельмі распаўсюджаныя, яны ствараюць цэлы лексічны пласт, яны характэрны высокаму стылю.
Валадар
панадусім і ўсімі. Пан Бог Валадарыць спрадвеку.
Чалавек уладар, князь, кароль уладарыць на зямлі часова, кіруе народам. Есць уладары яму падобныя і царствы, дзяржавы, рэгіёны.
Пан Бог Валадарыць вечна панадусімі з вышыняў нябесных і Яму няма падобнага.
Уладар улада над чымсь; няхай нават многім, але не ўсеўладны.
6. Ойчанаш... якна небе так і назямлі...
=/= (не) як у небе
Калі валадарыць на небе, тады валадарыць і ў небе і назямлі і пад зямлёю.
...як на небетак і на зямлі =/= (не)узямлі.
Калі чалавек гаспадар на зямлі (як дзяржава, краіна), тады ён гаспадар і пад зямлёю, унутры, гэта: шахты, акіяны, рэкі, мінеральныя воды і інш.
4
6
7. Ойчанаш... Хлеб наш штодзённы дай нам сёньня... =/= (не) хлеба нашага штодзённага
Дзеяслоў даць кіруе назоўнікам, патрабуе, каб назоўнік стаяў у вінавальным склоне: Прынесьці добры ўраджай, плён. Ужываньне ў дадзеным сказе слова хлеб у форме роднага склону (хлеба нашага) будзе абазначаць не хлеб як сродак^існаваньня, а як частку цэлага значэньне становіцца вельмі канкрэтным, завужаным.
Мы просім хлеб, а не булку хлеба гатовага.
Хлеб ежу, якую трэба здабыць, зарабіць у поце чала. Зарабляюць на хл еб цяжкай працаю, а не на бул ку хлеба, якую трымаеш у руцэ. Малітва да Бога: дай нам розум, волю, здароўе. Просячаму Бог дапамагае. каб мы добрай і сумленнай працай пракармілі сябе, сям’ ю і народ.
На хлебу дадзеным выпадку мае значэньне„існаваньне”, кабжыць паўнацэнным жыцьцём на зямлі.
Хлеб для ўсіх нас; дарослых і малых, здаровых і хворых, бедных і багатых. Каб адны неленаваліся працаваць. аіншыя, маючы сумленьне, дзяліліся з бліжнім хлебам міласэрнасьцю, якая бярэ пачатак з веры. а яшчэ каб іншыя былі ўдзячныя і маліліся за дабрачынцаў.
Хлеб духоўны, а менавіта, малітва. вера і добрыя ўчынкі, спрыяюць вернікам з‘яўленьню хлеба штодзённага на стале для сям’і.Чалавек, які мае веру і любоў да Бога і бліжняга, тады дзякуючы гэтаму духоўнаму хлебу, веры, ёнужо жывеў Богу і дзейнічае для свайго збавеньня.
7
8. Ойчанаш...збаунасадзлога.
I (не) захавай нас ад злога.
Езус Хрыстус Збаўца сьвету...
=/= (не) Захаваўца сьвету.
Збавіць назаўсёды і ад усяго, на вякі ад пекла і сьмерці. Такая вялікая моц і сіла належыць толькі Богу. Захаваць можнанаякісь час, нават найдаўжэйшы, але гэтатолькі працяг якогась часу.
Выбавіць можнаад чагосьці, ад небясьпекі часовай, але не назаўсёды.
9. Ойча наш... збаў нас ад злога ... =1— (не) ад ліхога.
ад ліхога (лешы назва) страх, пугала, людская фантазія ў байках.
Злы дух ёсьць злы дух, д‘ябал, шатан.
„Хворых аздараўляйце, пракажоных ачышчайце, памерлыхуваскрашайце, злыхдухаў выганяйце.” настаўляе Апосталаў Езус Хрыстус. Мц.10.8.
Вітана будзь, Марыя
10. Вітана будзь, Марыя... =/= (не) Вітай, Марыя =/= (не) Завітай, Марыя
=/= (не) Прывітана будзь, Марыя
11. Вітанабудзь, Марыя..Пан з Табою =/= (не) Госпад. Гасподзь Бог Пан Бог.
Госпад Пан.
У дадзеным канкрэтным выпадку слова Пан, Пан Бог калі гэты зваротужываеппа ў набажэнствах. атаксама скіраваны ў малітве і выключна даУсявышняга, зусім
не абазначае слова таварыш, спадар, багаты панкулак,
8
гаспадзін ці нават шаноўны пане.
У малітвах мы заўсёды молімся: Найсьвяцейшая Панна Марыя, Дзева Багародзіца, маліся за нас! Але, калі мы проста зьвяртаемся да чалавека са словамі шаноўны пан (іпаноўная пані), што ў гэтым слове дрэннага?
12. Вітанабудзь, Марыя..Пан зТабою,БлаславёнаТы.
=/= (не) Благаславёна
He варта ўжываць словы благаславёны, благаславі (гэта русізмы), бо нельга блага славіць ані Пана Бога, ані чалавека. У беларускай мове слова “благі” мае значэньне нядобрае; нясе адмоўную энерпю: благая зьвестка, блага кепска, дрэнна, нядобра. аў рускай мове „благн” ..благая весть” гэтае слова нясе добрае значэньне, пазітыўную энергію.
Што на беларускай мове блага.
тое на рускай мове добра.
Што на рускай мове добра, тое пабеларуску блага, нядобра.
Немэтазгодна ўжываць словы багаславёны, багаславі, бо гэта зварот да Бога, не можна прасіць Бога. каб Ен багаславіў Сам Сабе.
Усемагутны вечны Божа, няхай будзе блаславёнаеімя
Тваё Сьвятоеўсімі народамі...
=/= (не) багаславёнае Імя Тваё Сьвятое ўсімі народамі. Самім Богам слаўленае Яго Імя. Славіць самога сябе.
13. Вітана будзь, Марыя.. Пан з Табою. Блаславёна
Ты =/= (не) Дабрадатная.
Слова Дабрадатная мае тут зусім іншае значэньне.
9
Веруў Бога
14. Веру ў Бога Айца Усемагутнага, Творцу неба і зямлі... =/= (не) Стварыцеля небаі зямлі...
Слова Стварыцель у беларускай мове няма. Слова „Стварыцель”, калі адносіцца да Пана Бога, то мае неканкрэтнае значэньне, г.зн. прыніжае годнасьць Бога.Таму не характэрна яго ўжываць да Пана Бога.
Творца стварае, Ён з нічога прызваў да існаваньня ўсёбачнае і нябачнае, Яго адзіная бязьмежная сьвятая воля.Чалавек стварае штонебудзь з гатовага матэрыялу празвытворчасьць, дзякуючы абставінам, магчымасьцям і здольнасьцям.
Пан Бог Творца ўсяго бачнага велічнага, матэрыяльнага Сусьвету і нябачнага цудоўнага, духоўнага.Пан Бог ёсьць Творца, Вечны, Валадар усяго і заўсёды.
15. Веруў Бога АйцаУсемагутнага...іў ЕзусаХрыста.
Які стаў Чалавекам... =/= (не)Целам...
Учалавечаньне I (не) Уцелаўленьне (Уцяленьне). Езус стаў чалавекам Учалавечаньне.
КНІГІ ОНЛАЙН
