Скарына дзеткам
Тацяна Сапега
Выдавец: Тэхналогія
Памер: 23с.
Мінск 2023
ТАЦЯНА САПЕГА МАРЫЯ КАРАЛЁВА
Герб Полацка
Полацк
Вільня
• Віцебск
• Мсціслаў
Полацк
• Гомель Рэчыца
ІАітаю, сябры!
Мяне завуць Францішак. Я нарадзіўся больш за 500 гадоўтаму ў Полацку. Мой родны горад заўсёды быў слаўны сваёй старажытнай v 7 гісторыяй. Ён меў багатую кніжную спадчыну. J Гэта быўсапраўдны культурны
і эканамічны цэнтр нашай краіны -
Вялікага Княства Літоўскага. У Полацку я правёў сваё дзяцінства, навучыўся чытаць ■■
і. Знайдзі і падкрэслі родны горад Францішка на мапе Вялікага Княства Літоўскага.
Горадня Менск
Новагародак
•Слуцк Берасце Тураў Пінск Доазыр
і пісаць. Больш за ўсё на свеце любіў кнігі Яны тады былі рукапісныя. Я шмат чуў пра Афрасінню Полацкую, нашу славутую асветніцу. __ Яна даўней сама /
перапісвала кнігі (
і вучыла дзетакчытаць.
Я з радасцю спазнаваў Бога і навакольны свет. Спачатку я вучыўся ў школах Полацкаі Вільні. Пасля паступіўу Кракаўскіўніверсітэтнафакультэт філасофіі. Выкладалі там навукоўцы з Польшчы і іншых краін Еўропы.
Асноўнай мовай навукі была лацінская. Я добра ведаў яе!
Я спасцігаў навукі, якія называліся «сем вольныхмастацтваў»,-
граматыку, рыторыку, логіку, арыфметыку, геаметрыю, астраномію і музыку. Пасля навучання ў Кракаве я вытрымаў экзамен на ступень бакалаўра філасофіі.
Рыторыка
Логіка
Герб Вільні
Граматыка
Вільня
3. Злучы лініяй навуку і яе азначэнне.
Навука пра лікі і дзеянні з імі
Навука пра мову і пісьмо
Навука пра красамоўства
Навука
Арыфметь/кя праспосабы мыслення
Геаметры» Масгацтва гукаў і мелодый
Астраномія Навука пра нябесныя целы і з’явы
Музыка
Навука прафігуры і іхуласцівасці
Герб Кракава
Кракаў
2. Хто яшчэ з беларускіх дзеячаў нарадзіўся ў Полацку? Падкрэслі правільныя адказы. Калі не ведаеш -пашукай у сеціве!
4. Напішы назвы гарадоў, дзеФранцішакСкарына нарадзіўся і дзе вучыўся ваўніверсітэце.
Рагнеда Афрасіння Полацкая КірылаТураўскі
Сімяон Полацкі Пятро Васючэнка Уладзімір Арлоў
Я прагнуў новых ведаўтаму прадоўжыў навукуў Еўропе. Атрымаў ступень доктара філасофіі і набыў медыцынскія веды. Потымздаў экзамен на ступень доктара медыцыныў Падуанскімуніверсітэце. Экзамен быўзтрох этапаў. Аў камісіюўваходзілі больш затрыццаць паважаных навукоўцаў Італіі. Я трымаўся годна:упэўненаадказваў наўсе пытанні і паспяхова здаў экзамен.
5. Якты думаеш, на якой мове францішак размаўляў з навукоўцамі на экзамене ў Падуанскім універсітэце? Падкрэсл і правіл ьны адказ.
польская італьянская беларуская лацінская
ДОКТАР
7. Якія навуковыя ступені меў францішак Скарына? Правядзі лініі, каб паказаць правільны адказ.
гісторыі батанікі тэалогіі медыцыны права літаратуры
6. Якты думаеш, чаму здаўна ў бібліятэках, архівах і ўніверсітэтах трымалі катоў?
Палічы, колькі каткоў намалюнку.
філасофіі
Цягнікоў, аўтамабіляў і нават ровараўтады яшчэ не было, але я падарожнічаў паўсёй Еўропе.
Заязджаў і ў Венецыю. Гэты горад быўадным з найвялікшых кніжных цэнтраў.
0 ©0
С на кожнь^ кроку ДРУкауН < і кнігарні!
Герб Венецыі
Тутдрукавалі і прадавалі шматкніг. Аў маёй краіне іх яшчэ перапісвалі ад рукі. Ужотады я пачаў марыць пра друкаваныя кнігі для свайго народа.
Мянеўразіў вялікі драўляны варштат, атаксама «рухомыя літары»-
Я прыглядаўся дапраць»
—* друкароў.
металічныя літары, якія складваліся ў наборную касу. Работнік браў адтульпатрэбнуюлітару і выкладваўрадокза радком на наборную дошку.
Заўважце, што металічныя літары зробленыўлюстраным выглядзе.
Наборная каса
Рухомыя літары
Наборная дошка
8. Прачытай і запішы тэкст, складзены з металічных літар.
.ІУЭАЧДУМ АЦІННЯХ AHR 03 ЛННЙ 3Ц1301П.
9. Напішы з дапамогай люстэркатэкст, як бы ён выглядаў у металічным наборы.
КОЛЬКІ СЛОЎ У КНІЗЕ ГЭТУЛЬКІ ў ЁЙ ТАЯМНІЦ.
Я намерыўся заняцца друкарскай справай, якая была невядомай у Вялікім Княстве Літоўскім. I пастанавіў выдаць на роднай мове кнігі Бібліі. Ад ранку да позняга вечара я рыхтаваў кнігі СтарогаЗапаветуда друку. Перакладаўтэксты, пісаў каментары, маляваў шрыфты і эскізы гравюр.
У Празея арандаваўадну з друкарняў разам з абсталяваннем
і работнікамі. Там і былі надрукаваныя маедваццацьтры кнігі. Я хацеў пераказаць Слова Божаелёгкай мовай звычайным людзям. Каб простыя людзі чыталі Біблію і бралі адтуль веды для душы і розуму. Я марыў, каб кнігі былі зручныя для чытання. Каб былі прыгожыя і з карцінкамі. Так і атрымалася! Я быў натхнёны і шчаслівы!
Герб Прагі
,м*
ю. Дзе Скарына выдаў першую кнігу? Падкрэслі правільны адказ.
Парыж Прага Полацк Пінск
11. Як называюцца кнігі, што выдаваў Скарына? Падкрэслі правільны адказ.
Mae вандроўкі Прыгоды Францішка Біблія Гісторыя Беларусі
12. Дамалюй кнігі на паліцы, каб іх атрымалася гэтулькі, колькі выдаўСкарынаў Празе.
Калі сёння мы разгортваем хоць якую кнігу, то адразу шукаем вачыма тытульнуюстаронку. Гэта першая старонка, дзе пазначаны асноўныя звесткі пра кнігу. Даўней кнігі не мелі вокладкі і прадаваліся без «адзення». Пасля ўжоўладальніксам замаўляўу майстэрні скураную аправу. А пакульяналяжалаў кнігарні,тытул быўсвоеасаблівай рэкламай. Тытульная старонка з’явілася ў другой палове пятнаццатага стагоддзя. А празсто гадоўу Еўропеўжоамаль не было кнігбезтытула Я таксама стварыў прыгожы тытул да кніг Бібліі. Пасярэдзіне старонкі напісаў назву кнігі і выдаўца (то-боксябе).
Старонкі кнігя ўпрыгожыў невялікімі малюнкамі -застаўкамі, якія пачынаюцьтэкст. Пасля гэтага застаўкі надоўгаўвайшлі ў моду
беларускай друкаванай кнігі.
13. Паспрабуй аднавіць застаўку. Злучы пункты рыскамі і расфарбуй. У цябе атрымаецца каляровая застаўка ў выглядзе арнаменту.
Натытульнай старонцы ўнізе я размясціў выяву сонца і маладзіка (паўмесяца), якія сышліся разам. Асаблівасць маёй выявы ўтым, што сонца і маладзік маюць чалавечыя абліччы.
«Сонца маладзіковае»гэта мой выдавецкі знак, па якім лёгка пазнаць мае кнігі.
Чаму я ўзяў сабе такі знак? Некаторыя навукоўцы выказваюць здагадку, штоўдзень майго нараджэння адбылося сонечнае зацьменне. Але я пакуль не буду раскрываць гэтай таямніцы.
14Прыдумай і намалюй свой выдавецкі знак.
Кожны вядомы еўрапейскі друкар ствараў свою выдавецкую марку. Славуты Альда Манўцыа, венецыянскі друкар, таксама меўяе. Гэта была выява дэльфіна, што абвівае якар.
15Пасярэдзіне старонкі напішы назву выдання, якое надрукаваў Скарынаў Празе. Расфарбуй кветкавы арнамент, каб тытульная старонка стала яшчэ прыгажэйшая. Унізе злева намал юй «Сонца маладзіковае» з усмешлівымі тварыкамі.
Ініцыял-першая літаратэксту, якая вылучаецца сярод іншых. Яна большая памерам і прыгажэйшая. Гэтаклітара прыцягваеўвагу чытача да пачаткутэкста. У рукапісах і першых друкаваных кнігах ініцыялы малявалі ад рукі. У маіх жа кнігах яны надрукаваныя з дрэварытаў (гравюр на дрэве). Рабілі гэтатак. На невялікіх драўляных дошчачках гравёр выразаўлітары з рознымі малюнкамі. Там былі выявы раслін, рыб, птушак, звяроў і людзей. Пасля на дошчачку наносілі фарбу і рабілі адбіткі на старонках. Для друку ініцыялаў было зроблена больш заюо гравюр.
I сёння ў кнігах можна ўбачыць прыгожыя ініцыялы. 3 іх часта пачынаюцца раздзелы або апавяданні. Памятай, што гэтадаўняятрадыцыя кніжнай культуры.
16. Ствары свой ініцыял з дапамогай бул ьбы. У цябе атрымаецца своеасаблівая гравюра!
Сырую бульбіну вымый і разрэж напалам. На зрэзе намалюй алоўкам эскіз якой-небудзьлітары. Напрыклад.той.зякой пачынаеццатваё імя.
Вазьмі люстэрка і правер, каб літара была павернутая справа налева!
Папрасі дарослага выразаць ножыкамусё вакол малюнка. Пасля гэтагалітара павінна выступаць над паверхняй. Намаж на яе фарбу і прыцісні да паперы.
Да кожнага выдання я дадаў прадмовы і пасляслоўі. Там я напісаў пра важнасцьчытання Бібліі, атаксама пралюбоўда навучання, да роднай мовы і зямлі.
17. Размясці словы ўтакім парадку, каб атрымаліся крылатыя выразы з твораў Францішка Скарыны.
трэба чалавеку кнігай дружбаваць Усякаму з лекі і людскога люстэрка жыцця Кніга душэўныя крыніца бо кнігу, яна Любіце мудрасці шануйце, слова роднае Любіце і як святыню, Колькі гэтулькі ў ёй таямніц ў кнізе слоў
Я разумеў важнасцьсваёй працы. Таму хацеў пакінуцьдля нашчадкаў выяву першага беларускага друкара (гэтазначыцьсябе). I змясціў свой партрэту кнігах. На гравюры я паказаны ў часе перакладу Бібліі. Я сяджу за невялікім сталом з разгорнутым сшыткам. У правай руцэ трымаю пяро. Мой позірк накіраваны на кнігу, што стаіць на падстаўцы. Апрануты я ўрачыста-у доўгую мантыю.
Вакол мяне розныя рэчы. Тут і кнігі, і пясочны гадзіннік, і «глобус Сусвету» ды іншыя прадметы. Усе яны паказваюць мае рознабаковыя інтарэсы. Брама.утвораная з калон і расліннай гірлянды, стварае ўзвышаны настрой. Мой партрэтгэта адначасова мая візітоўка і маё вітанне чытачам!
18. Уважліва разгледзь гравюру, знайдзі і размалюй рознымі колерамі:
кнігі
гірлянду з дубовага лісця
выявы двух ільвоў
пясочны гадзіннік
(прылада для вымярэння часу)
гліняны збанок
пчалу (або муху)
«глобус Сусвету»
(мадэль нябеснай сферы)
ручнік
барэт
мантыю (доўгае і шырокае адзенне навукоўца)
«Сонца маладзіковае» (выдавецкі знак)
У прадмове да «Кнігі Юдзіф» я змясціў верш пра любоў да роднай зямлі. Гэтазапаветдля кожнага беларуса. ПаэтАлесь Разанаў пераклаўяго зстарой беларускай мовы насучасную.
19- Вывучы верш на памяць і раскажы сваім бацькам і сябрам.
Першай кнігай, якую я выдаўу Празе, стаў Псалтыр-адна з біблійных кніг Старога Запавету. 3 даўніх часоў гэтую кнігу выкарыстоўвалі для навучання грамаце. У пасляслоўі да яе, у калафоне, я пазначыў дакладную дату завяршэння працы. Дзякуючы гэтаму вядомы дзень нараджэння беларускай друкаванай кнігі. Гэта 6 жніўня 1517 года.
Як звяры, што блукаюцьу пушчы, ад нараджэння ведаюцьсховы свае, як птушкі, што лётаюцьу паветры, помняць гнёзды свае, як рыбы, што плаваюцьу моры і ў рэках, чуюць віры свае і як пчолы бароняць вуллі сваегэтак і людзі да месца, дзе нарадзіліся і ўзгадаваны ў Бозе, вялікую ласку маюць.
20. Адкажы на пытанні:
Хто ведае сховы свае?
Хто помніць гнёзды свае?
Хто чуе віры свае?
Хто бароніць вуллі свае?
ВЫТЫІ'г
Нп7мтнн.й«н»Л™ ЕкжМ’ We»1*
Ьта. ЗХм/нЛаілжі
ны НІМТНС*** .ПовІАіМММ'/™-'"
CTRH
Св'
fuuu 6mA»qn • Зюлж»*'
КНІГІ ОНЛАЙН
