Чорнае святло
Лявон Неўдах
Выдавец: Беларускі кнігазбор
Памер: 68с.
Мінск 1998
Духоўны голад не міне Старой паэтавай сядзібы.
Сябры, я невад свой спляту, Каб нам сустрэцца ў дзень пуціны, Дзе і ў віхуру, і ў слату Знайсці да ўдачы пуцявіны.
ДЗЕНЬ
У дэмакратыі таксама свой рэжым: Дубінкі, межы, войска, турмы, мэры... Вось дзень прайшоў... Я і яго пражыў, Закрыўшы шчыльна ў пройме часу дзверы. Прыкмеціў, праўда, аксаміт святла Змяшалася ў лістоце сонца з небам. Каб з плоццю думка грэшная жыла, Я з’еў за дзень жытнёвы бохан хлеба.
О хлеб! Пад водар ад яго ўсплылі Былыя згадкі у душы збалелай, Што шмат жанчын каханымі былі На матчынай зямлі, ад роду белай. Я з ёй збялеў. He галавой душой! У ёй з’яднаў даўно я змрок і холад. Як часта лезлі у яе з пяшнёй I нават бралі ў рукі серп і молат! Наглядчыкаў сваіх з рыппункам тым Увечары я на экране ўбачыў: Яны над дзяржкарытам залатым Узносші свой сыты лыч свінячы.
I мне здалося ў зорнае імжы:
Ужо сам Бог Зямлі труну прамерыў... ...Адзень прайшоў.
Як мог, яго пражыў, Закрыўшы шчыльна ў пройме часу дзверы.
ДАМОВА
Падаткі непасільныя сплачу.
1, скамянеўшы ў роспачы абвальнай, Дзяржавс свой рахунак падлічу: Буцзь да мяне і ты, як я, лаяльнай.
Нядоімкі бацькоў з мяне вазьмі Па цэтліках сваіх гадоў трыццатых.
1 новы шлях пакутаў і крыві Больш не масці ў лясныя Курапаты.
Падданага свайго не трэба зноў Пало.хаць і няславіць без прычыны, Каб вырасла з нянавісці любоў. Любоў зямная, вартая мужчыны.
Я не апостал, але ўсё ж скажу: Зірні. дзяржава, на крыжы і косці Яны сьгшлі ў магільную імжу Ад жорсткасці тваёй і лютай злосці...
ГІАГОНЯ
Вечная памяць спагадзе маёй. дабрыні!
Цноце, пяшчоце -
Вечная памяць!
Насыплю над імі курган такой вышыні.
Каб варвар не здолеў дабрацца да lx і спаганіць.
Аж кроў закіпае — хто кінуў цябе у агонь.
Любоў да Радзімы?
Чые слепата. ненажэрнасць
Бяруць у аблогу, цаляюць у цёплую скронь -
У вас. мае шчырасць.
Зычлівасць
I вернасйь?
Бог згоды не даў яшчэ везці пад плач на пагост
На чорных драбінах
Маё адбалелае цела...
«Дзе гордасць?..»
«Я-тут!»
«А адвага?..»
«Я ёсць!..»
Вяду пераклічку пачуццяў душою здранцвелай.
I чую зноў сэрцам даўно паўжывым. трапяткім, Што гэтак зусім.
Як і ўчора.
Сягоння
Нянавісць і жорсткасць лятуць па зямлі нацянькі Пагоня.
Пагоня.
Пагоня,
Пагоня...
МАЙ
Сягоння холадна накіну паліто.
Мярзоцце слотнае, хоць неба служыць маю. Да ганка мне не пададуць аўто. He пададуць. бо я яго не маю.
Ля бара бруднага, дзе на самоце п’ю, Сівы жабрак ва ўсіх падачкі клянчыць. Свае рублі з ім пгчодра падзялю.
I ён мне шчыра пажадас ўдачы.
Адсюль пайду да неба нацянькі, Душу з’яднаю з трапяткою Лірай. Калючым дротам нацягну радкі Душа, быць можа, не пакліча ў вырай.
АДЧУВАННЕ
Каты гостраць крывыя нажы.
А даносчыкі строчаць паперы.
Каб губіць, каб душыць, каб грашыць, Каб ва ўласную сілу паверыць.
Палявую дарогу сваю
Я ў халодны асфальт утрупеніў I цяпер пад іконай стаю, Сыплю пацеры поўнаю жменяй.
Недзе вухне старая сава Здрыгануся я ў чорнай трывозе. Ад сумненняў баліць галава На святой, на пясчанай дарозе.
Вунь анёл праляцеў над зямлёй, Нешта ціха шапнуў з далячыняў... Калі быць з ім сустрэчы маёй Гэта будзе размова мужчынаў!
I прыціхнуць і кат, і стукач,
I заўважаць жахлівую яву: Што заместа анёла крумкач Зоркі склёўвае дзюбай крывавай.
О, як доўга ён будзе кружыць!..
I пакуль вісне цень яго шэры.
Каты гостраць крывыя нажы. А даносчыкі — строчаць паперы...
MAK
Згаладаюся па цноце.
Мне ўсё гожае — усмак!
У гародзе ў трыццаць сотак Я пасею смела мак.
У малітвах свайму Богу He стамлюся я павек.
Я люблю яго, нямога.
Ён таксама чалавек.
Ён з нябёсаў а я з лавы Ссьшлем мак у малако.
У маёй зямной дзяржаве Робім дружнай талакой.
Ператрўць зямельку кроплі — Пальцьі Боскага даяоджу.
Я пасею і каноплі, Да алейшчыка схаджу.
Што мне тыя забароны, Калі годнае расце!..
Так прыгожа бел-чырвоны Мой дзяржаўны мак цвіце...
ПРАВЕТРЫВАННЕ КВАТЭРЫ
На панадворку сонца намяло: Паўсюль блішчаць ягоныя сумёты! I мне ў астрозе ранішняй самоты Душу вярэдзіць зыркае святло.
Па цаліку няроўна след бяжыць Злачынства?
П’янства?
Здрада?
Ці каханне?..
Душа мая, збалелая дазвання.
Так хоча ў цеплыні вясновай жыць.
Заклеенае на зіму вакно Разнасцежу, Нібы зламаю краты.
I ў свет збяту.
Яшчэ халаднаваты.
Дзе ўжо чутно жаданае цяпло.
I буцу вольны там да той мяжы, Дзе пагранічнік.
Строп. нелюдзімы, Нядобра паглядзіць вачмі радзімы I скажа суха:
Пашпарт пакажы...
I патухае мой святочны дзень,
I ўжо на сонца наплываюць хмары. ...Душа мая
Зноў мосціцца на нары, Нібы ў кватэры сумны снег ідзе.
АХОЎНАЯ МАЛІТВА
Кветкі як свечкі.
Свечкі як кветкі.
Усё адцвітае, Усё дагарае.
Ад мораў сцюдзёных Да акіянаў
Пад небам на сушы Агонь акаянны.
Месяц між хмарамі — Востраю брьгтвай.
А я баранюся Ахоўнай малітвай.
I сына святога Успамінаю... Свечкі цвітуць. Кветкі згараюць...
* * *
Ox, не сып мне, дождж зімовы, Холад свой на галаву.
Ты заўважыў: я бязмоўна. Безгалоса я жыву.
Марыў я пра шчасце скласці Песню шчырую сваю.
Мне ж сказалі:
Тое шчасце
Дзе ты бачыў?..
Мацьтваю!..
Пра нядолю я сабраўся Слова горкае сказаць.
Мне ж адразу:
He з дабра ўсё!
He з народам!..
Тваю маць!..
I захраслі ў горле словы, I ў душы праклён сядзіць... He сіудзі мне, дождж зімовы, Галавы...
He астудзіць.
РАЗВІТАННЕ 3 ВОСЕННЮ
Бывай, матуля Восень. Бяглянкаю з чужыны Жыла ты пад нябёсамі
I маёй Айчыны.
Маю падзяку сціплую Вазьмі ты ў сваю кайстру За тое, што вялікае Дала натхненне Майстру.
Снег белай маннай сыплецца На шэры пілях вясковы.
Дасць Бог, яшчэ мы сыдзсмся У ранак вераснёвы
I пад вярбой надрэчнаю Прысядзем прынародна: Ты прадстаўніца Вечнасці, Я Чалавек Свабодны.
ПАЦАЛУНАК
Цалуюся -
I чую: «Чарнабыль».
А зведаў я чарнобыляў нямала. Спакутваны, разважлівы і сталы Сваю зямлю я ледзь не разлюбіў.
Ох, доля незайздросная мая!
Уцяміўшы, пгго ўсцяж няма свабоды, Гляджу:
Зямля -
Пры-го-жа-я,
А не хапае даўняй асалоды.
I мроіцца мне могілыпк надзей
I попел песень, шго спявала маці...
Жанчыны,
He туліце да грудзей
Няўцямны, ненасытны рот дзіцяці!
I не спявайце дружна алілую.
1 не чакайце справядлівых суцдзяў... Чарнобылька,
3 табой мы разам будзем!
Давай цябе я пацалую...
НА БРЭСТЧЫНЕ
Рамонкавай яечняю Сквірчыць патэльня луга. Сняданак свой адвечны Зап’ю вадою з Буга.
I ўстану мужам-волатам Для працы і кахання.
Займею я не золата, А ўдзячнасць і прызнанне.
— To ж гэта ўнук Андрэеў I сын з Дабрыняў Пётры, Які пры Польшчы сеяў Спагаднасць да гаротных. Ён не забыўся пра радню...
...Ад гэткіх слоў заплачу. Я засяваю дабрыню... Каб жа сабраць удзячнасць!
НА МОГІЛКАХ ВЁСКІ НОВЫ СТРОЙ
Памяці М. Барэйшы
А\, Міхась, айцец «Крыніцы...», Мне б цыбулькі ці іурка, Каб заесці дух вадзіцы Разлівону Полацка.
Умакну іх у слязіну...
А над вёскай Новы Строй, Нібы белы крыж радзімы. — Бусел жнівеньскай парой.
Слоўка, слоўка... — ёсць радочак, Спавівалыгік пачуцця.
I «Крыніцы...» галасочак
Чугны ў гомане жыцця
Дык глынём за гэта шчасце: Ты з зямлі, я на зямлі.
Усяго два метры пласта Нас часова развялі.
I няхай за агароджай Муза ўдовая дрыжыць, Мы сабе прьізнацца зможам: Пасля смерці трэба... жыць.
ГРЭХ
Хоць снягі на палях не сьншгі. Цёпла свецяцца жоўгыя пожні... Памалюся на лікі зямлі.
Я -набожны!
Павінюся, што доўта жывы
I скарыўся двурушшу і блуду...
3 кім у небе, нябожчыкі, вы?
3 вамі буду!
На двары пачынае цямнець...
Што жыву гэты грэх разумею. Ды паклікаць дачасную с.мсрць Я не ўмею.
САФІЙСКІ САБОР
Калі б наш Творца мне ў душу зірнуў —
Злякнуўся б ён і кінуўся маліцца:
Я верыць пачынаю ў Сатану
I ў храм хаджу. дзе без званоў званіцы.
Дзе ў гнёзлдх з псрасохлых промняў рыжых Пладзіцца вараннё замсст анёлаў...
Я па Сафійцы ў неба ўлез да крыжа
I паглядзеў на поле праўды голай.
Жыву без сэрца...
Хай сабе!
Што вам?
Яго павесілі святыя каты.
Я абдыму, як брата, белы храм.
I ён без сэрна...
Нас такіх багата.
Нас гэтулькі, што мы даўно — народ Бяспамятны, бязродны, без’языкі...
I правіць намі гэткі ж самы зброд,
I ў храмах граюць гэткія ж музыкі...
НЕМАЧ
Няма ўжо сілы гаварыць:
«Ды беларус я... 3 беларусаў!» Знікаю, як калісьці прусы... Хто б мог мяне пера.хрысціць?
Псрахрысціце на ўспамін
На дзевяцьсот шэсцьдзесят пятым Ад дня таго. як быў распяты На промнях сонца Боскі сын.
Амінь!
HE БЯДУЙМА...
He бядуйма, беларусы, Што з-за д’ябальскай маны Палічылі нас за «рускіх» Рэферэндурных.
От славянская спакуса:
Неяк вырвацца з турмы!..
He бядуйма, беларусы.
Выйдзем вольна ў свет і мы.
I спарадкуем нанова Мы зямлі сваёй прасцяг. Ёсць зямля. пан Бог і мова. Ёсць народ! Уздымем сцяг.
Храмы ўздымем... Доўжыць мусім Славу нашай даўніны.
He бядуйма. беларусы.
Знікнуць ганьбы нашай дні.
Знікне скарга з нашых вуснаў, Вуха ўловіць кліч сурмы.
He бядуйма, беларусы, Будзем разам будзем мы...
ПАВЕШ АНАЕ СЭРЦА
Паплыла сляза як па рэчышчы, па рубцах гадоў. што пасеклі твар.
I даіўлюся я: у груцзёх пажар, дык адкуль яна. неўтаймоўная?
Я не плакаў так вечнасць цэлую.
Ускрык кірлямі. усхліп хвалямі. За Дзвіну хутчэй, за Дняпро шырэй, за Гарынь глыбей сляза горкая.
Гэта люд маё сэрца всшае...
Ледзьве тахкае. задыхаецца — за любоў (ёсць Бог) да зямлі (ёсць Дом) сэрца (ёсць Жыццё) пакаранае.
ПАПЯРЭДЖАННЕ
Рашпілем жорсткасці — па скуры, па плоці, па касцях, па крыві!..
3 Боскай помаччу стрываю.
Нс трэба толькі — па дупіы: тады я вар’яцею і раблюся небяспечны.
СУСТРЭЧЫ
Я сустрэў зіму, як выйшаў з хаты. Нават сорамна каму прызнацца: Так марозам лютым быў працяты. Што у хаце мусіў ратавацца.
Я сусгрэў знаёмца каля хаты.
Ён мяне чакаў ад панядзелка. Змэнчаны. у пінжаку куртатым. Грошай папрасіў на апахмелку.
Я сустрэў Радзіму на падворку. На калені ўпасці быў гатовы.
А яна адно ўздыхнула горка I пайпіла, не мовіўшы ні слова.
Смерць патрэбна сустракаць у хаце...
вочы
Спагада погляду майго, Які квітнеў пяшчотай сіняй, Які пагардай замуцілі.
Сцякае смуткам і тугой У каламугны вір слязы...
Каб жорсткі люд хоць раз убачыў, Чым сэрца змучанае плача — Зацалаваў бы абразы!
Пакіну ў спадчыну любоў.
Мо я і сам — пасланнік Бога?..
Няхай свяглее погляд строгі Спагадай, Выплакаўшы боль!
КНІГІ ОНЛАЙН
