Гліняны чалавек
Аляксей Чубат
Выдавец: Галіяфы
Памер: 78с.
Мінск 2008
...Тормаза цвік У пустэчу ляціць, Хада не сціхае, А людзі He вераць
Падскоку трамвая...
* * ♦
Дзе твая дабрыня і тваё хараство, I сангвінік, хто словам не скупіцца, Непасрэднасць, чароўнае рамяство I ўсмешка, што крыўду адлупіць?
Цемната, агарнуўшы і шыю, і плечы, Стала колерам вельмі насычаным.
He стрымаць, не спыніць, а смяяцца і бегчы Сем стагоддзяў таму і сёння увечары.
♦ ♦ ♦
Ў каромысле: праца, каханне і боль — Рыштункам бабуліны плечы кляне;
Аўтобус вачыма прасвечвае золь, Старая трапеча: ну, мо’ не міне?
На плечы налёгшы, дугою віецца Драўляны вяршнік. Кожны ўзяць хоча бок Нямоглай кавалачак хворага сэрца.
Маліся ж, бабулька, маліся ж, дальбог...
He ўбачыць цябе кіроўца вяльможны, He спыніць машыну і шклом не зграбе. Праедзе, і будзеш ты лёгка, заможна Аб негаблёванай марыць труне.
Твой ссохлы шкілет не матляюць калёсы, Каромысла з плечмі зраслося наўзрыд — Стрываць немагчыма! Укленчыш ты слёзна Камусьці; ды позна: мінула усё — нябыт.
ГЛІНЯНЫ ЧАЛАВЕК
Зноў-ткі Канчэўскі Ігнат нам узгадваецца — сутыкаемся з формай свабоднай — ад невыяўнага ў бок мы адыдзем, паспрабуем наблізіцца да прадмета канкрэтнага, гліны.
Усе людзі стварыліся з гліны, ды толькі чамусьці кароткае наша імгненне — жыццё — заганяем у форму: рабочы і творца, мастак і палітык — усе мы ў межах.
I калі чалавек выбіваецца з формы, на яго як на талент глядзяць, ці не больш, і ўсе ўсхваляюць яго.
Але смерць зноўку робіць свабодным і зноў нас вяртае да формы спрадвечнае, гліны.
Нараджэнне і смерць — чалавек паміж імі, і лёс яго колу падобны; і ён — чалавек — замыкае яго, разрываецца кола жыцця і знікае, калі чалавек выпадае з яго.
Разрываецца кола, калі чалавек пачынае шукаць у сабе палавыя адзнакі: ці мужчына, жанчына, ці наадварот — усё роўна ягоная існасць застаецца адзінай. Бо з гліны ён вырас, якая жанчына па назве, па форме, па змесце. Але ж гэта адно: спачатку жанчына ідзе, а потым мужчына, і часам змяняецца іх першынство, фаварытаў няма — ёсць кола, якое нітуе страла і ў адзінае звязвае іх.
Глінянае кола, як кола, дзе бусел наверсе, і вянок па рацэ, і прыродны зварот — гэта форма не стыне ў печы, бо яна як жанчына.
Лепім з гліны жанчыну, з пяску ля ракі выляпляем, просім з неба натхнення і месім нагамі асфальт.
Чалавек замыкае сабою сябе і стварае сябе, нібы гліна.
♦ ♦ *
Пілавінне жалезнае горкай расце
на падлозе майстэрні;
аб наждачны камень ходзіць нож — чалавечыя рукі спраўна працуюць; гэта справа святая,
яна пачынае свет з ранку і месяц саджае на неба; Міхасёк — ён дажыў да сівой галавы, да ўнукаў, ён на пенсіі, з жонкай жыве і гадуе карову, ён заняты — ён точыць свой нож кожны дзень.
моц
У куце стаіць стары аблуплены ложак, Збіты з дошак магутнае некалі ліпы, Габляваных у майстэрні нябожчыка дзеда. Гэта — цэнтр жыцця, Галоўны яго элемент:
Ці нараджэнне, каханне, ці смерць, Сон — трэцюю частку існавання — Або які іншы сусвет
Уявіць немагчыма без ложка, Стварэння мудрасці продкаў.
I цяпер, Ламаючы струхлелыя дошкі I аддаючы пашану, Грэюся цяплом старое грубкі, Якую некалі выклаў прадзед.
Ноч зімовая вэльмам зямлю ахінула, Квадра поўні шчарбатая сквапна мігціць. Цішыня на зямлі — ўсё навокал паснула, Толькі плёс ленавата паўзе-шапаціць.
Абымшэлая кладка змярцвела над плынню, Спарахнелыя дошкі цалуе вада.
Ступіш крок — і сустрэнешся з воднаю сінню: На ўспамін застанецца толькі жуда.
Беларусь, я прайду праз усе перашкоды — Хай лютуюць завеі зімовых начэй
I нацкоўвае зграі віхор, з асалодай Выразаючы зрэнкі гарачых вачэй.
Я не кіну цябе, замярзаючы ў твані, Падымуся й паклыпаю далей праз змрок, Бо зямлі тваёй жывіць святое дыханне, Несучы праз стагоддзі мацункавы клёк.
Ён абудзіць агонь у грудзях маіх кволых I прымусіць змагацца з калючым жыццём, Дасць падтрымку душы, ачарсцвелай і голай, Ды паможа застацца ўдзячным дзіцём.
ЗАКАХАНЫЯ ў СНЕГ
Яны любяць гуляць па гурбах I правальвацца па пояс, Выцягваць адно аднаго, Дыхаць халодным паветрам, Кідаць камякамі снегу.
Яны закаханыя ў снег.
* ♦ ♦
Руберойдавыя дарожкі Заслала зіма.
Едзем: Капыль—Мінск—Маладзечна— Валожын—Вілейка.
На сцежках,
Глейкіх, як недасмажаная яечня, Некранутыя елкі.
Я набраў атраманту ў лёгкія — Рознага колеру: Сіні, жоўты, чырвоны — Я мастак-лесавік, Я пакінуў поле даўно — Сын яцвягаў, унук Перуна — Малюю іконы.
Бязлюдныя плошчы — Над брукам асфальт — Між лясоў раскіданыя. Я, словаў каваль, Пад сонцам зімовым іду Дарожкамі руберойдавымі; Легіёны вошай вакол Выглядаюць з дзотаў Іголкамі.
Елкі-сябры
Сваімі рукамі пяшчотнымі Прымаюць іконы ў дар,
He даюць гаварыць Удзячнасці словы, 3 усмешкай На грудзі сабе Іх вешаюць лоўка, Як скарб.
I іконы
Уздоўж руберойдавых сцежак, Рэчак, ільдом не пакрытых, Дарог са слядамі вашчыны, Лёхаў падземных, Над якімі вісяць, Ажываюць, смяюцца I ў сцюдзёным паветры Гараць.
2008
Стаіць стракатая елка Нон-беларускай культуры — I для кагосьці ёсць золкам, А для кагосьці — хаўтурамі.
Няўрымслівы карагод Папраўдзе смяецца заўзята.
Дзве тысячы восьмы год Пачнецца, прынамсі, як свята.
...У першабытным маўчанні Прачнецца краіна першага.
Застогне хтось у каханні, А хтосьці разродзіцца вершыкам.
А потым суцэльна год, На гэты раз — пацуковы, Спакойны святочны народ Нервова гуляе ў сховы.
Уцякае старэча-зіма, Па асфальце скрыгочучы мыліцай. На сухоты хварэе яна
I пайсці не жадае — ўсё мыліцца.
Пасіпяць, зазлаваўшы, снягі, Сонца скокне з нябёс у калюжыну. He праспект, а рака: берагі — Тратуары, якія звужваюцца.
Дык схапі памяло, сакавік,
I хвашчы, як у лазні венікам!
Галашэнне апошняе крыг Занатую ў «Зімовым спеўніку».
Кропкі кропелек пояць зямлю
3 капяжоў — на цымбалах гранне; Смецце чорнае ранкам палю Я на першым з вясной спатканні.
ДАХАТЫ
Вайна не дыхала ў карак мне, I ад уцёкаў дзікіх не стаміўся; Свой лёс цугляў і, як у нейкім сне, За шчасцем зманлівым узвіўся.
I паляцеў. Дом скрыўджана глядзеў Вачыма сіраціны-немаўляткі.
Счарнелі сцены, быццам ён калеў (А ён чарнеў ад цяжкіх думак маткі).
I лета бабіна паблякла на вачах, Халодным сіверам падрэзваць стала крылы. Кадык каменны замаруджваў ўзмах, I голас — ледзь пачуць: «Вяртайся, мілы...» Нашто прасіць? Свой нораў у яе — Тугі свавольнай па радзіме.
I калі моцы болей не стае, Прыцісне у грудзях — дык шлях адзіны: 3 шашы страката-тлумнай і глухой, Змарнеўшы ад жыццёвых кпінаў, збочу, Атаву ссохлую прасуючы нагой, Каморнікам найпрагнейшым пакрочу. Паспешліва прайду праз рунь, Затым гасцінцам, напрамкі праз ляды, Счакаўшы хвілю доўгую ля пуні, Ўвалюся аб’інелы пад Каляды.
Дом зварухнецца і лагодна крэкне, Матуля вылеціць у калідор.
Абдымкі. Бацька за руку патрэпле. Гаворым. На патэльні пыршча здор.
ВЯНОК У РУКАХ ПАВІТУХІ
Чорнымі стужкамі Рукі вянок аплятаюць, Белыя літары Шчыра ад сэрца Галосяць.
Коціцца ён праз метро, Чалавечыя зграі, I ля вянка, як ля хворага, Носяцца.
Хлопчыкаў сорак I сорак дзяўчынак Праз яе рукі, Ад бульбы шурпатыя, 3 мяккімі пальцамі, Воцатам пахкія, Сцёртымі рыскамі Цёплых далоней Прайшлі.
Да свайго першынца, Летам абранага, Званага, гнанага, Хлопчыка ранняга, Лёсам згулянага, Цяжка бяжыць.
Хлопчыкаў сорак I сорак дзяўчынак — Мяжа;
Тая, хто коціць вянок, Перастала раджаць.
ДЗЕНЬ-НОЧ САКАВІК
Сакавік зухавата прачнуўся, Рэшткам грыпу паддаў кухталёў, У прагаліны скрозь апрануўся, Ручаінай журчыць між палёў.
Спеў птушыны лагодзіць прастору, Сонца промні і неба блакіт — Калі з раніцы ты не ў гуморы, Кінь свой дрэнны настрой у нябыт.
Пабудуй у нябёсах вясёлку, Ей, стракатай, сягай далячынь. Бы мастак які пэндзлем — рукамі Расфарбуй падвячэрнюю сінь.
I няхай веснавое надвор’е Надае адпаведны імпэт.
Ўвесну ж блізкімі робяцца зоры I цяплейшым — далёкі сусвет.
8 САКАВІКА
На асфальце маім любімым, На плямцы асфальту, Што пасярод поля, Мохам выбіта лічба «8».
ТРЫО
1
Мужчына са слоікам і драўляным кіем, Пажылы, нявыспаны, твар у маршчынах, Злез з прыступкі аўтобуса ля поля.
Купкі, трыснёг, восень, чарната...
Утыкае кій у зямлю
I цягае з канавы ваду: Першая справа ў яго жыцці.
2
Дзяўчына з часопісам «Environment health» Ратавала вавёрку.
Яна бачыла стук яе сэрца: Маленькія вочы-разынкі, А ў іх — сабакі, ваўкі, ногі і поўсць...
Толькі часопіс колеру душы Шапацеў лістамі ў траве.
Чатыры бабулькі з валізкамі і клункамі Перад жывой шашой.
Святлафор чырванее,
I дзве не зважаюць на колер — Ідуць. Пад машыны.
А дзве застаюцца чакаць...
Чатыры бабулі.
ХРЫЗАНТЭМЫ ў ДАЖДЖЫ
Я іх нёс пад гару. Пазнаёміцца — справа няхітрая, I далонь, нібы дах, над бутонамі.
Затрымайце, — прашу
Двух архангелаў з царства Дзімітрыя, — Заблукайце туману сутоннямі.
Кальцавая будоўля-пятля
За спіной. Паглядзіце уздоўж: Гэта ён, хрызантэмы, Знаёмцеся — дождж.
♦ * *
Хруснула;
Пад столь цяжкую падэшвы Патрапіў.
Ён бег, шаргацеў па асфальце, Ён быў басанож, Спадзяваўся на добры пагляд, Хаця б на маўчанне, — Пажоўклы кляновы лісток.
ВЕРУЮЧЫЯ ДЗВЕРЫ
Іх шукаць будзеце вы У касцёле, царкве, На могілках лясных 3 нябачнымі словамі.
Выйсце ў лепшы свет — Пра яго я чуў Ад людскога гора
I слёз пляцакоў.
Для некага дзверы — вокны, Для некага — Windows, А я знайшоў свае У лістоце кляновай.
«Як так?» — спытаеце вы. He пытайцеся, Дачакайцеся восені.
ПРОСЬБА ЗРУЙНАВАНАГА ДОМА
1
«Я, як кожны амаль трохпавярховы дом гарадскі, Люблю, калі гуляюць галубы
Па маім даху.
Пужаю іх,
Бляхай бабахну.
Ірвануцца ўвышкі, —
Зляцяць на зямлю,
Як «Узвышша».
2
Ліфт мне спаць не дае ўначы. I ўдзень па вантробах маіх Яму соўгацца файна.
Я стаю паўстагоддзя: Скрыжаванне Караткевіча-Маркеса. Я спачатку сачыў, Што ліфту даспадобы: Расчыняць свае дзверы, Запальваць святло, Рухавік заводзіць.
У кватэрах маіх спакой. Люстры свецяць, Дываны пылам дыхаюць У залах.
У калідораў сутоннях Малюнкі на сценах, На іх — калы. Сохнуць на падваконні Крохкія азаліі.
4
...Я жыў, як умеў, Як было зададзена мне, Мы браты: я і камень. ...Экскаватар дзёўб Наводліў, Крышыліся сцены, У пыл — азаліі, Дываны скурчыліся скурай, Што дэ Бальзак фарбаваў. Калы аскепкамі, Галубы — у небе, Мой лёс не з лепшых: Мой дах пластылінам Птушыным аблеплены!
Шахта ліфта аголеная, Тоўсты провад —
КНІГІ ОНЛАЙН
