...І надзея, і лёс, і ўспамін
Выдавец: Выдавецтва ЦК КП Беларусі
Памер: 27с.
Мінск 1988
Я веру, што аднойчы стары ланцуг парвецца.
МАДОННА
Я твой партрэт пісаць баюся: ты кожны момант — рух бясконцы. Ад зайздрасці цьмянее сонца перад мадоннай з Белай Русі.
Я твой партрэт пісаць баюся, хоць кожны рух той п'ю вачыма... Што мёртвыя мадонны Рыма перад жывою з Беларусі?!
ФРАНЦІШАК СКАРЫНА
Полацк поўны саборным звонам. Душы поўніць нябесным страхам. Ад Сафійкі плывуць іконы, люд на неба глядзіць у жаху.
Хтось спяшаўся грахі замольваць, хтось зграшыць напаслед крыху... А ўгары на вачах паволі сонца тухне на паўшляху.
Цэлы горад схіліў калені, калі голас пачуўся Твой... Ты з'явіўся у час зацьмення, каб народ асвяціць сабой.
Падзялілі шлюбныя фоткі.
Разабралі з паліцаў кнігі. I два лёсы жыцця паводка развяла, як увесну крыгі.
Мо змялела кахання рэчка, мо заціхлі пачуццяў хвалі?
Ціхамірна, без сцэн і спрэчак мы сям'ю напалам ламалі.
Раздзялілі пароўну крыўды і збіраемся далей жыць...
Толькі сынавы смех, скажы мне, як мы будзем на двух дзяліць?
СЛОВА ПАЎЛЮКА БАГРЫМА
3 сэрцам, скрухай наўспрах збалелым, і душой, што спаліў агмень, мой народ, пілігрым аслеплы, што не выйдзе з начы на дзень.
Вецер торбай махае зрэбнай.
Hi маленнем, ні скаргайсловам
не папросіць сабе збавення: рот нішчымны — аднялі мову.
Безгалосы, як свет магілаў, цягне крыж на сабе пакутны. Сэрца прысак раздуць у сілах толькі горана ўздых магутны.
16
17
сляза
ПА КАСТУСЮ КАЛІНОЎСКАМУ
Яна вылузвалася з павек, пасля слігцела па небасхіле, мо нейкі момант, мо цэлы век ля плахі плакаў народ бяссільны.
Яна кацілася па свячы, нібы жывіца па кронах сосен.
Яна шукала працяг начы — знайшла у душах, што траур носяць.
Адкуль яна — у таго спытай, хто кроў і сэрца аддаў дазвання за люд аблудлы, за родны Край, які з каленяў павек не ўстане.
ФРАНЦІШКУ БАГУШЭВІЧУ
Якая за праўду плата, ці можаш, Мацей, сказаць? А хіба бывае праўда у краі, дзе душы спяць?
Якая за волю плата, ці можаш, Мацей, сказаць? За волю крывёй адплата, не шкода й жыцця аддаць.
Якая за мову плата, ці можаш, Мацей, сказаць?
I воля у ёй, і праўда, і нельга яе адняць!
Юльяна Бармута
нарадзілася ў 1971 годзе ў вёсцы Велікарыта Маларыцкага раёна Брэсцкай вобласці. Скончыла сярэднюю школу № 4 у горадзе Навагрудку. Вершы друкаваліся ў часопісе «Маладосць».
Што нашу я ў руках?
Скарб і праклён.
Што нашу я ў душы?
Думак палон.
Што я ў сэрцы нашу?
Песню і плач.
Але долю прашу: «Не перайнач!»
ДРЭВЫ
Чорнабелыя гарады.
Пачарнелыя дрэвы з нуды.
Пабялелыя стрэхі з жуды:
Плачуць хмары снягамі салёнымі.
Чорнабелыя цені наскрозь.
Дзе твой сябра? А вораг — вось.
А планеты крыштальная вось Надламана вятрамі шалёнымі. Перакрэслена неба галінкамі гольімі.
Дрэвы тонкія — рукі дзяцей Працягнулі да неба і шэптамі кволымі Просяць даць ім цяпла і хоць кроплю надзей.
18
19
Чорнабелыя гарады.
Праз асфальт прабіваюцца кроплі вады. Пачарнелі, набраклі сівыя ільды, Плача неба дажджынкамі першымі. Чорнабелыя цені наскрозь.
I хутчэй закруцілася тонкая вось, Надламаная, сіняя, родная вось. Ці яе уратую я вершамі?
ПАЎЛЮКУ БАГРЫМУ
Жыў чалавек маленькі на зямлі. Вясновым сонцам мала быў сагрэты, Затое цепліў зерне у раллі, Затое ён нястомным рос паэтам. Ён на сабе адну навуку зведаў: Вяршкі — панам, халопам — камялі! Ён вырастаў з прымусу і з трагедый I быў ужо крылатым — на зямлі.
Сухія кветкі, цішыня і боль.
Кладуцца зорна цені на падлогу.
Хвіліны роспачы бягуць — і дзякуй богу, I будзе шчасце, але сёння — боль.
Я не кахаю. Ды які мастак
Ізноў мае вярэдзіць успаміны.
Быў буйны снег. Ды спеюць ручаіны.
Ідзе вясна. I ўжо шчыруе шпак.
Хай будзе дзень! Але пакуль што — змрок, Кладуцца зорна цені на падлогу,
I ў задуменні я стаю падоўгу
Ля той слязы, што ты прыслаў здалёк,
ЗЯЛЁНАЯ ЗОРКА
Зялёная зорка на небе ўзышла, Зялёная зорка па небе блукала. Кагосьці ўсю ноч тая зорка шукала, Кагосьці яна не знайшла, не знайшла. Трывожная зорка па небе плыла.
I промні халодныя скрозь рассыпала. Зялёная зорка самотнай была.
Успыхнула раз — і ў бяздонне упала.
Я яшчэ пастаю хоць хвіліну ля самай мяжы, Азірацца не буду, і вы гэта знаеце самі. Недамоўкі нібыта каменне ляжаць на душы, Недапетыя песні чужымі звіняць галасамі. Я не стану чакаць. Я не буду парады прасіць. Я прайду праз усё, калі трэба — і ў смерці па лёстцы.
I прадзецца дарогі нязведанай тонкая ніць, I з даверам у твар мне глядзяць невядомыя ,вёсны.
ПАДЗЯКА
Хмурным снежаньскім днём мне сяброўка дала патрымаць
Ёй і мне не вядомыя Караткевіча «Каласы». Я наўмысля адкрыла том, і ён стаў для мяне альмаматэр, I цяпер нават чую я, як пяюць верасы.
Там, далёка у травах няскошаных, Да Дняпра нахілілась вярба,
21
20
I па сцежках палынных няходжаных Скача белае жарабя.
Я жыла б, як жыла, а той кнігі магла і не знаць, I ад роднай зямлі адвярнуўся б мой твар.
Я і вершы пляла б, з рыфмаў гацячы гаць, I на сумнай раллі узрасла б я адною з пачвар.
Дзякуй вам, «Каласы», за пякучы, за боль, Што мне сэрца і душу апёк.
Панад краем ліецца ціхуткі бом, Белы скача ў траве стрыгунок.
БАЛАДА вершніка
Я іду па зачыненых вуліцах, Кляштароў аглядаю муры, Міма час праскакаў, як лучнік На белым гарачым кані.
Чую тупат далёкіх пагонь, I пад вершнікам падае конь, I жалезу даверана спрэчка Аб гонары.
Толькі лязгае меч аб меч, А галовы злятаюць з плеч, He паспеўшы ўсмешку стаіць Годную.
I чырвоная сталь ад крыві, Пераблытаны ходы сюжэтаў, Па завулках Гародні крывых Ходзяць здані святых і паэтаў...
Аб чым не ведаю, аб тым не раскажу, Я ля агню патухлага сяджу, Мне не сагрэць ні сэрца, ні душу, Што будзе далей, потым пагляджу. Туман плыве, як пара і як дым... Навошта быць на свеце маладым? Навошта быць наіўным і святым, Калі ўсё гэта страціцца затым? Навошта траціць цела і душу? На вып'ю, закушу і саграшу? Так, я таксама не крывёй пішу, Але за гэта літасць не прашу, Аб чым не ведаю, аб тым не раскажу I попел мокрымокры ад дажджу Я на далонях грэю і сушу.
22
Павел Бурдыка
нарадзіўся ў 1958 годзе ў вёсцы Заборцы Докшыцкага раёна. Служыў у Савецкай Арміі. Працаваў рабочым. Скончыў філалагічны факультэт БДУ імя У. I. Леніна. Працуе ў рэдакцыі рад.ыёвузла ў Наваполацку. Вершы друкаваліся ў рэспубліканскай прэсе.
Рыпіць паціху з сенам воз, I пырхаюць самотна коні, А зоркі падаюць з нябёс Ў мае малечыя далоні.
Спрасоння птушка пракрычыць, Туман у лозе варухнецца, Дзядуля курыць і маўчыць — Я лезу да яго пагрэцца.
Шчаку казыча мне кажух, I зноў дурманяць голаў зёлкі. Мы перад небам толькі ўдвух. Пад намі — хісткія аблокі.
Ледзь бачныя плятуцца коні, Туман усё шчыльней, шчыльней.
I хутка млечнае прадонне Накрые з галавой мяне.
ДОМА
Па кутках скразнякі гуляюць, Здзіраюць шпалеры з валошкамі, і ты чытаеш: ЖЫТА, ХАТА, РАДЗІМА. Па кутках скразнякі гуляюць, Здзіраюць старыя газеты
I шорсткім пэндзлем у шэры колер Фарбуюць сцены.
He завіруюць ужо раніцой Абрыўкі сноў і знаёмыя пахі, Што прыгадаліся толькі цяпер. Уздрыгнеш, сустрэўшыся позіркам 3 калісьці вясёлым клоунам, Які сумна з кутка ўсміхаецца — Гэта яго мы тады згубілі.
I цяжка назад азірнуцца, Бо зноў, як раней, падасца, Што нехта страшны і шэры Праз шыбу глядзіць на цябе.
ПРАДЧУВАННЕ
Змешваю фарбы, добрыя і злыя, не знаходжу патрэбнай і ў бяссіллі кідаю пэндзлі.
А словы, падслуханыя і народжаныя, змешваюцца, танчэюць, хутка знікаюць. I ў каторы раз камячу паперу.
Я магу толькі бачыць і чуць.
Але што я магу?
Чаму я, з абвостраным зрокам і слыхам, нямею?
Магчыма, таму, што я — ўсяго толькі маленькая зморшчынка на твары, танюткі прожылак на зялёным лісце... Але ж я чую!
Чую, як трымціць, напінаецца кожны лісток... Вось зараз... абрынецца неба.
Спяшайся!
I зноўку вясёлкавыя мыльныя бурбалкі павольна натыкаюцца на аголеныя нервы і гулка лопаюцца.
24
2S
КРОПКА СКРЫЖАВАННЯ
Снег зацярушвае дарогу, у канцы якой — маленькая постаць. Мы рухаемся насустрач адзін аднаму.
Недзе там, глыбока, мае дзіцячыя малюнкі.
Адно высокія гурбы кідаюць халодны свой цень. Я дзесьці ўжо бачыў гэтага хлопчыка, перавязанага хусткай паўзверх кажушка.
На саначках у яго брыкецікі торфу.
Наблізіўшыся, ён разгублена азіраецца па баках, глядзіць запытальна мне ў вочы:
— А дзе наша хата?
У яго бліскучых зрэнках адбіваюся я — маленькі.
(Чаму такія знаёмыя вочы?)
А ён чакае адказу.
Збянтэжана кранаюся рукава:
— Давай разам, я дапамагу.
Хлопчык упарта тузае плечуком, рыпяць палазы — крэсляць мае малюнкі.
Нікога наперадзе.
Снег...
ПАКАРАННЕ
На пачатку дарогі —маленькая драўляная хата. У канцы яе — цагляны шматпавярховік.
У маленькай жывуць мае бацькі.
У вялікім — мае дзеці.
Я сам — сын і бацька, і ўсё маё жыццё — шлях з пачатку ў канец і з канца ў пачатак.
Дзвюма чорнымі стужкамі разразае ён скошаныя лугі, стажарні з бусламі, падобнымі на кіламетражныя слупы. Аднаногія, з сумам пазіраюць буслы на мой грукаткі, у адно акно дом, нібы спачуваюць:
— Пацярпі яшчэ, ужо хутка... I скончыцца тваё нявольніцтва.
ТРЫВОЖНЫ ПАЛЁТ ПТУШКІ
Ёсць нешта большае, чым проста снег, чым проста дрэвы, чым проста аблокі.
Параненая птушка напружана крэсліць чорную лінію між белым і шэрым, раўналежна зямлі, раўналежна небу. Кроплі крыві глыбока ўбіваюцца ў снег, прарастаюць горкімі ягадамі. Енчыць ужо ў палёце страла, пушчаная вартаўніком.
Хвалюе шоргат снегу, пах салодкага соку пад карою здранцвелых дрэў, а там, далей — разарваны край небасхілу. Хапіла б толькі крыві!
I тады, напатканая стралой, яна каменем упадзе на мяжу. Каменем застанецца.
Тады сыдзе снег.
Тады ажывуць дрэвы.
Тады адкрыецца неба.
Куды б я ні памкнуўся, незразумелая журлівая музыка зноў вяртае мяне да мёртвай ракі.
27
26
Стаю знерухомеўшы.
Мокрай пысай сабака уткнуўся у далонь і дрыжыць.
Расхінуліся ціха хмары, і сярпок маладзіка высвеціў мноства людскіх чарапоў, белых ад чорнай вады, а побач з кожнай — жоўты агеньчык. Мабыць, адтуль гэтая музыка? Наблізіўшыся, я разумею, што гэта наўсяго толькі выпеннікі, і, уздыхнуўшы з палёгкай, перабіраюся па іх на другі бок. Ды толькі сабака жалобна скуголіць на тым беразе.
Ды толькі гараць у вадзе зоркі, нікуды не сплываюць.
Павел Дзмітрук
нарадзіўся ў 1963 годзе ў вёсцы Дукора Пухавіцкага раёна Мінскай вобласці. Скончыў ГПТВ у Мінску. Працуе рабочым на заводзе халадзільнікаў у Мінску. Друкаеаўся ў рэспубліканскай прэсе.
КНІГІ ОНЛАЙН
