Сярэдневяковыя старажытнасці Беларусі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 148с.
Мінск 1993
Тмп VIII. Сосуды ймеют раздутое туловйіце, шейка почтй отсутствует, венчяк резко отогнут й как бы пряплюснут.
У сосудов внда А піростой, резко отогнутый венчвк. Горшкй внда Б нмеют резко отогнутый утонченный венчяк.
Помпмо рассмотренных тнпов на городйіце нмеются также едннмчные находкн другях форм. Это прежде всего сосуд с плавно отогнутым наружу венчнком н покатымн плечйкамв. На внешней стороне венчйк ймеет валвк.
Своеобразен горшок с удлнненным отогнутым наружу венчяком, прйподнятымй округлымн плечйкамй. Шейка на внешней стороне. чмеет валчк.
Горшкй I тнпа суідествовалн продолжнтельное время — вторая половнна X—XI в. Аналогнй этому тнпу йзвестны во многйх славянскях землях33. Найдены онй также прн раскопках на террнторйй Белоруссйй (Полоцк, Новогрудок, Логойск, Волковыск, Строчяцкое городаіце й др.) 34.
V тйп сосудов Г. В. Штыхов определнл как спецнфйческяй йолоцкнй ійп. Появялась такая керамчка в XI в. н прн раскопках Верхнего замка была обнаружена даже в предматернковом слое. Она ймела значнтельное распространенне в Полоцке в XII — первой третн XIII в., после чего всчезла 35.
Горшкч VI тйпа мало распространены. В Волковыске онй появйлйсь во второй половвне XII в. й бытоЬалн вплоть до начала XIV в.36 В Мйнске такая керамнка датнруется второй половйной XI—XIV в., однако в очень малых колнчествах встречается й в слоях XIII—XIV вв.37 Самый распространенный по вй^ам н варчантам VII тйп керамйкй. Он появнлся в Полоцке в середнне XIII в. й бытовал на протяженйй последуюгцйх столетйй 38.
В Мйнске этот тйп керамнкн зафйкснрован в слоях XIII в.39 Следы VII тапа появйлйсь не ранее начала XIV в. Подобная керамнка на'йдена прй раскопках многйх городов в слоях XIV—XV вв. й более поздннх (XVI—XVII вв.) 40
Прнведенный в статье матерлал связан с позднйм перяодом функцнонйрованйя городаіца. Его начало можно датнровать концом X—началом XI в. Это подтверждают находкн железного топора (X—XI вв.), шарнярных ножнйц (X в.), гнрькй-разновеса (X—XI вв.), стеклянных бусян (XI—XII йв.). Этот перчод связан с появленнем на rqpoflBipe гончарной посуды I тнпа, которая датяруется второй половнной X — началом XI в.
Окончанне жйзнй на городйіце можно относйть к XVI—XVII вв., о чем свядетельствуют находкн в верхнвх слоях гончарной посуды VIII тйпа. Матервальная культура позднего этапа является смешаннбй слав>Гно-латгальской, которая прнмерно с XII в. прнобретает все более выраженный славянскйй характер.
1 Кнрпнчннков A. Н. Древнерусское оружне. Вып. 2. М.; Л., 1966. С. 26—45.
2 Штыхов Г. В. Древннй Полоцк IX—XIII вв. Мн., 1975. С. 58.
3 З агорульскнй Э. М. Возннкновеіше Мннска. Мн., 1982. С. 210.
4 Медведев А. Ф. Ручное метательное оружне. Лук н стрелы, самострел VIII— XVI вв.//САМ. Вып. EI-36. М„ 1966. С. 80.
5 Авдуснн Д. А. Гнездовская экспеднцня // КСІ4ММКВып. XIX. 1952 (рнс. 27: 6).
6 Го іі ч а ров В. К. Райковецкое грродніце. М., 1950 (табл. XIII, 20).
7 Ш т ыхов Г. В. Сравннтельное нзученне городов Полоцкой землн н памятнкков нх окрестностей//Древностн Белорусснн. Мн., 1966 (рнс. 4: 1).
8 Штыхов Г. В. Древннй Полоцк IX—XIII вв. (рнс. 3, 5).
9 Кнрпнчннков A. Н. Снаряженне всадннка н верхового коня на Русн IX— XIII ВВ.//САН. Вып. 3. Л„ 1973. С. 80.
10 Авдуснн Д. А. Путешествне в древность. М., 1983. С. 105.
11 Штыхов Г. В. Древняй Полоцк IX—XIII вв. С. 621.
12 Загорульскнй Э. М. Возннкновенне Мвнска. С. 245.
13 К о л ч н н Б. А. Железообрабатываюіцее ремесло Новгорода Велнкого // ММА. 1959. № 65. С. 80.
14 3 а г о р у л ь с к н й Э. М. Возннкновенне Мннска. С. 247.
15 Седова М. В. Ювелнрные нзделня древнего Новгорода X—XV вв. М., 1981. С. 84.
16 Д.учыц Л. У. Маскавіцкае гарадзішча // Весці АН БССР. Сер. грамад. навук. 1980. № 4. С. 80—89.
17 Бекцінееў Ш. I. Гіркі-разнавагі//Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1982. № 2. С. 42.
18 НнколаеваТ. В. Древнерусская мелкая пластнка нз камня XI—XV вв. // CAM. Вып. El-60. М., 1983 (табл. 41: 3).
19 Седова М. В. Ювелнрные нзделня древнего Новгорода X—XV вв. С. 156.
20 Ж у р ж а л н н a Н. П. Древнерусскне прнв'ескн-амулеты н нх датнровка // CAM. Вып. E1-8. М„ 1974. С. 129.
21 Штыхов Г. В. Раскопкн в Луком.ле в 1966—1968 годах//Древностн Белор«-снн. Мн., 1969 (рнс. 7, 3).
22 ЗверугоЯГ. Древннй Волковыск X—XIV вв. Мн., 1975. С. 47.
23 Седова М. В. Ювелнрные нзделня древнего Новгорода X—XV вв. С. 129 (рнс. 48: 2).
24 Недошнвнна 14. Г. Перстнн//Труды ГММ. Вып. 43. 1967. С. 253—254.
25 Седова М. В. Ювелнрные нзделня древнего Новгорода X—XV вв. С. 129.
26 3 в е р у г о Я. Г. Древннй Волковыск X—XIV вв. С. 45.
27 Ш н о р е Э. Д. Асотское городшде//ММА. Вып. 2. Рнга, 1962 (табл. Ill: 1—6, Г2, 22, 26).
28 ГолубовнчЕ., ГолубовнчВ. Славянскне поселення правобережной Днсны в Внлейской округе БССР//КСІ4ММКВып. XI. М., 1945 (рвс. 56).
29 Мугуревнч Э. С. Восточная Латвня н соседнне землн в X—XIII вв. Рнга, 1965 (табл. VII: 26, 27).
30 Штыхов Г. В. Древннй Полоцк IX—XIII вв. (рнс. 48: 16).
31 Загорульскнй Э. М. Возннкновенне Мннска. С. 229 (табл. XXII: 3, 4).
32 3 в е р у го Я. Г. Древннй Волковыск X—XIV вв. (рнс. 21: 5, 6).
33 Малевская М. В. О датнровке ннжнего горнзонта Новогрудка//КСМА. Вын. 104. 1965 (рнс. 34: 14).
м Штыхов Г. В. Древннй Полоцк IX—XIII вв. (рнс. 40, тнп I, внд А); 3 в ер у го Я. Г. Древннй Волковыск X—XIV вв. С. 69.
35 Штыхов Г. В. Древннй Полоцк IX—XIII вв. С. 82.
36 3 в е р у г о Я. Г. Древннй Волковыск X—XIV вв. С. 70.
37 Загорульскнй Э. М. Возннкновенне Мннска. С. 239.
38 Штыхов Г. В. Древннй Полоцк IX—XIII вв. С. 83.
39 ЗагорульскнйЭ. М. Возннкновенне Мннска. С. 239, 242.
40 Штыхов Г. В. Древнлй Полоцк IX—XIII вв. С. 83.
У артыкулах, прысвечаных вывучэнню гарадоў, мястэчак, сельскіх паселішчаў (Горы, Мазыр, Ашмяны, Мачуліна), прасочана развіццё гістарычнай тапаграфіі, матэрыяльная культура на працягу шэрага стагоддзяў, прыводзяцца звесткі па гісторыі гэтых помнікаў на падставе пісьмовых крыніц.
Цікавымі з’яўляюцца вывады па забудове сярэдневяковага Мінска. Сукупнасць археалагічных і пісьмовых крыніц дазволіла прасачыць некалькі этапаў развіцця забудовы і тыпаў жыллёвых і гаспадарчых пабудоў старажытнага беларускага горада. Спалучэнне вынікаў археалагічных прац з пісьмовымі звесткамі дазволіла паспяхова вырашыць пытанне аб дакладнасці часу пабудовы Дамініканскага касцёла ў Мінску, паказаць асаблівасці развіцця палацава-замкавых пабудоў на Беларусі.
Свой плён у вывучэнне асобных катэгорый сярэдневяковых рэчаў уносяць даследаванні заслаўскага посуду, віцебскага абутку, булаў і інш.
Дакладна высветлены пытанні развіцця маёлікавай вытворчасці, паляўнічага промыслу у сярэднія вякі. Прыведзеныя звесткі, тлумачэнне асобных пытанняў удакладняюць уяўленне аб жыцці, побыце, культуры Беларусі ў далёкія часы яе станаўлення.
Змест
Уступ 5
ПРАБЛЕМНЫЯ ДАСЛЕДАВАННІ БЕЛАРУСКАГА СЯРЭДНЯВЕЧЧА
Средневековые Горы (Ш. Н. Бектйнеев, 0. Н. Левко) . , . 8
Новае пра старажытны Мазыр (па, матэрыялах археалагічных да-
следаванняў 1981—1984 гг.) (A. А. Трусаў, Н. I. Здановіч) ... 20
Феодальная усадьба XVI—XVIII вв. у д. Мочулнно (В В Шаблюк) 33
Археалагічныя даследаванпі ў Ашмянах (A. К. Краўцэвіч) 40
О застройке Мннска в XIV—XVIII вв. (В. Е. Соболь) . 47
Да пытання часу пабудовы касцёла дамініканцаў у Мінску (3. С. Пазняк) 56
Основные этапы развнтня майолнкового пронзводства в Беларусн в XII—XVIII вв. (Н. В. Ганецкая) ..... . . 60
Развіццё палацава-замкавых комплексаў Беларусі ў канцы XV—
XVII ст. (I. М. Чарняўскі) , 66
Роль охоты в снабженші мясом населення на террнторнн Беларусн в X—XIV вв. (В. В. ІЦеглова) 74
МАТЭРЫЯЛЬНАЯ КУЛЬТУРА ПОМНІКАУ
IX—XVIII стст.
Клады Полоцкой землн IX—XIII вв. (топографня н обіцая ха-
рактернстнка) (Г. В. Штыхов) 84
Кавальска-слясарскія вырабы з раскопак Крэўскага замка (Г. М. Сагановіч) 92
Булавы н кнстенн XI—-XIV вв. на террнторнн Беларусн (Ш. Н.
Бектйнеев) 99
Керамнческая посуда Заславля X—XVIII вв. (Ю. А. Заяц) . 107
Матерналы эпохн феодалнзма нз раскопок селніца Черннчн (М. Ф. Гурйн) 119
Кожаная обувь средневекового Внтебска XII—XVIII вв. (по ма-
тёрналам нсследованнй Ннжнего замка) (Т. С. Бубенько) . . 127
Средневековые матерналы нз городніца Прудннкн (В. Н. Шадыро) 138
Научное нзданне
СРЕДНЕВЕКОВЫЕ ДРЕВНОСТМ БЕЛАРУСМ
Новые матерналы м мсследовання
Мннск. йздательство «Навука і тэхніка»
На белорусском й русском языках
Навуковае выданне
СЯРЭДНЕВЯКОВЫЯ СТАРАЖЫТНАСЦІ БЕЛАРУС!
Новыя матэрыялы і даследаванні
Загадчык рэдакцыі А. /. Валахановіч Рэдактар Л. М. Салауёва Мастак Г. В. Каляда Мастацкі рэдактар В. А. Жахавец Тэхнічны рэдактар В. I. Кручонак Карэктар Я. /• Марціновіч
Здадзена ў набор 03.12.92. Падпісана ў друк 10.03.93. Фармат 70Х100'/іб. Папера газетная. Гарнітура літаратурная. Высокі друк. Ум. друк. арк. 12,25. Ум. фарй.-адб. 12,25. Ул.-выд. арк. 11,31. Тыраж 2170 экз. Зак. № 1249. Цапа 40 р.
Выдавецтва «Навука і тэхніка» Акадэміі навук Беларусі і Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь. 220141. Мінск, Жодзінская, 18. Друкарня імя Францыска Скарыны выдавецтва «Навука і тэхніка». 220141. Мінск, Жодзінская, 18.
Сярэдневяковыя старажытнасці Беларусі: Новыя матэрыялы і С 99 даследаванні /Пад рэд. В. М. Ляўко —Мн.: Навука і тэхніка, 1993,— 148 с.: іл.
ISBN 5-343-01390-2.
Средневековые древностм Беларусн: Новые матерналы н нсследовання.
На падставе новых археалагічных матэрыялаў даецца аналіз асобных катэгорый^рэчаў, разглядаюцца пытанні ўзнікнення і развіцця сярэдневяковых пасяленняў, даследуюцца помнікі архітэктуры. 3 дапамогай метадаў дакладных і тэхнічных навук асвятляюцца жалезаапрацоўка і астэалагічны матэрыял
, Для гісторыкаў, археолагаў, мастацтвазнаўцаў, этнографаў, краязнаўцаў, усіх, хто цікавіцца культурнай спадчынай Беларусі.
0503020903—051
С -БЗ 127—93 ББК 63.3(26)
М 316(03)—93
У выдавецтве
«НАВУКА I ТЭХНІКА» выйдзе кніга:
Аляксееў Л. В. Археалогія і краязнаўства Беларусі XVI — 30-я гг. XX ст. Аб’ём 18 арк. Мова руская. Арыенціровачная цана 50 р.
Даследуецца гісторыя вывучэння археалагічных помнікаў Беларусі з пачатку XVI ст. да 30-х гадоў XX ст. Росквіт археалогіі як навукі прыходзіцца на 20-я гады XX ст., калі ў Беларусі археалагічнымі раскопкамі, краязнаўствам пачалі кіраваць спецыяльныя ўстановы (Інбелкульт, Акадэмія навук Беларусі).
КНІГІ ОНЛАЙН
