Тэрміналагічны слоўнік па вышэйшай матэматыцы для ВНУ
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 183с.
Мінск 1993
кс ав(яв), напрыклад: аннулировать — ануляваць, группировать — групаваць, дифференцировать — дыферэнцаваць;
— у назоўніках роднага склону множнага ліку, як правіла, паслядоўна ўжываецца поўны канчатак аў (яў), напрыклад: формаў, імавернасцяў і г. д.;
— паколькі вымаўленню літары О (тэта) у словах грэцкага паходжання найбліжэй адпавядае ў нашай мове гук [т], а таксама ўлічваючы, што беларускай, як, дарэчы, і іншым славянскім мовам, традыцыйна не ўласцівы гук [ф], прапануецца пісаць: арытметыка, лагарытм і да т.п.
Уласныя імёны, запазычаныя з замежных моваў, перададзены пабеларуску ў максімальным, наколькі тэта магчыма, набліжэнні да вымаўлення ў мовеарыгінале.
Неабходна адзначыць, што шэраг слоў і словазлучэнняў, улучаных у слоўнік, не з’яўляюцца ў строгім сэнсе спецыяльнымі матэматычнымі тэрмінамі. Аўтары змясцілі іх тут з прычыны частага ўжывання ў падручніках, дапаможніках і лекцыях.
Слоўнік складаецца з дзвюх частак: рускабеларускай і беларускарускай блізу 6000 тэрмінаў кожная. Ен мае алфавітнагнездавую пабудову слоўнікавага артыкула. Таму ўсе асноўныя словы ў ім размешчаны строга паводле алфавіта, а залежныя ад яго — у межах слоўнікавага артыкула. Пры наяўнасці некалькіх залежных словаў яны таксама размяшчаюцца ў алфавітным парадку.
Калі ў якасці асноўнага слова выступае назоўнік або прыслоўе, то ў тэрміналагічных спалучэннях яно пазначаецца першай літарай з кропкай, напрыклад:
зависимость
з. алгебраическая
9
з. аналитическая
і Г. д.
Калі ў тэрмінесловазлучэнні галоўнае слова выражана прыметнікам, дзеясловам ці дзеепрыметнікам, то яно замяняецца тыльдай, напрыклад:
возрастать ~ть бесконечно
і Г. д.
Перадача на беларускай мове складаных тэрмінаў, якія ўяўляюць сабой спалучэнне двух, а часам і больш словаў, у рускабеларускай частцы слоўніка ажыццяўляецца поўнасцю, напрыклад:
выделение вылучэнне
в. кратных корней вылучэнне кратных каранёў выводить выводзіць
~ть формулу выводзіць формулу
і Г. д.
У якасці загалоўнага ў такіх тэрмінах выносіцца слова, асноўнае паводле семантыкі ў кожным канкрэтным тэрмінесловазлучэнні.
Пры перадачы ў рускабеларускай частцы слоўніка пэўнага рускага тэрміна некалькімі беларускімі тэрміналагічнымі эквівалентамі на першае месца пастаўлены той, якому аўтары аддаюць перавагу, а астатнія — праз коску за ім.
Аналагічную будову мае і беларускаруская частка слоўніка. У канцы падаецца спіс нетэрміналагічных у строга навуковым разуменні словазлучэнняў і выразаў, што найбольш часта сустракаюцца ў падручніках, дапаможніках і лекцыях, а таксама спіс прозвішчаў і імёнаў вучоныхматэматыкаў з наказанием іх правапісу на мовеарыгінале.
Змест слоўніка быў уважліва абмеркаваны на шматлікіх паседжаннях навуковага матэматычнага семінара Тэрміналагічнай камісіі Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны, што працаваў на працягу 1992 года і ў якім бралі актыўны ўдзел філолагі, фізікі, матэматыкі з Беларускага дзяржаўнага універсітэта, Беларускай дзяржаўнай політэхнічнай акадэміі, Мінскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута, Мінскага радыётэхнічнага інстытута, Беларускага аграрнатэхнічнага універсітэта, Акадэміі навук Беларусі, а таксама супрацоўнікі выдавентваў «Навука і тэхніка» і «Вышэйшая школа».
10
Аўтарская праца па ўкладанні слоўніка была размеркаваная наступным чынам: Т. Сухая (А—I, спісы словазлучэнняў і ўласных імёнаў, прадмова), В. Траццякевіч (К—О), Р. Еўдакіменка (П, Р, С —Ситуация), Н. Гудзень (Скаляр — Считывание, Т—Я).
Аўтары слоўніка шчыра ўдзячныя ўсім, хто пазнаёміўся з рукапісам слоўніка, выказаў шэраг слушных заўвагаў, прапановаў і браў дзейны ўдзел у абмеркаванні на паседжаннях навуковага тэрміналагічнага семінара: Зьміцеру Санько, Віктару Ахраменку, Людміле Шломе, Паўлу Міхайлаву, Вінцуку Вячорку, Лявону Духвалаву, Васілю Берніку, Адольфу Навумовічу, Нілу Навумовічу, Аляксею Глушко, Аляксандру Крачкоўскаму.
Выказваем таксама падзяку рэцэнзентам спадарам Анатолю Яблонскаму і Анатолю Шастаковічу за каштоўныя заўвагі, прапановы, парады.
ТАМАРА СУХАЯ
Частка рускабеларуская
абелев абэлеў
абсолют абсалют
абсолютно абсалютна
а. замкнутый абсалютна замкнёны
а. интегрируемый абсалютна інтэгравальны
а. монотонный абсалютна манатонны
а. наименьший абсалютна наймёншы
а. непрерывный абсалютна непарыўны
а. неприводимый абсалютна нспрыводны
а. ограниченный абсалютна абмежаваны
а. простое число абсалютна просты лік
а. сходящийся абсалютна збёжны
абсолютный абсалютны
абстрагирование абстрагаванне абстрагировать абстрагаваць абстрагироваться абстрагавацца абстрактность абстрактнасць абстракция абстракцыя
а. актуальной бесконечности абстракцыя актуальнай бяскбнцасці
а. отождествления абстракцыя атаясамлсння
а. потенциальной осуществимости абстракцыя патэнцыйнага здзяйснёння
абсурд абсурд абсцисса абцыса автоколебания аўтаваганні
автоколебательный аўтавагальны автокорреляционный аутакарэля
цыйны
автокорреляция аўтакарэляцыя автомат аўтамат
автоматизировать аўтаматызаваць автоматический аўтаматычны автоморфизм аўтамарфізм
а. внешний аўтамарфізм вбнкавы
а. внутренний аўтамарфізм нутраны
а. операторный аўтамарфізм аператарны
а. тождественный аўтамарфізм тбесны
автоморфный аўтамбрфны адамаров адамараў
аддитивность адытыўнасць, складальнасць
аддитивный адытыўны, складальны
адрес адрас
а. команды адрас каманды адресный адрасны азимут азімут
аксиальный аксіяльны, вбсевы аксиома аксіёма
а. архимедова аксіёма архімёдава
а. выбора аксіёма выбару
а. Дедекинда аксіёма Дэдэкінда
а. Кантора аксіёма Кантара
а. линейной полноты аксіёма лінёйнай паўніні
а. непрерывности аксіёма непарыўнасці
а. о конечном покрытии аксіёма
аксиома
12
антисимметричность
пра канцоўнае пакрыццё
а. о параллельных аксіёма пра паралёльныя
а. о параллельных Лобачевского аксіёма пра паралёльныя Лабачэўскага
а. о параллельных Римана аксіёма пра паралёльныя Рымана
а. о параллельных Евклида аксіёма пра паралёльныя Эўкліда а. отделимости аксіёма аддзёльнасці
а. счетности аксіёма злічбнасці ~ мы арифметики аксіёмы арытмётыкі
~ мы движения аксіёмы рўху аксиоматизировать аксіямаваць аксиоматизируемый аксіямаваны аксиоматика аксіяматыка аксиоматический аксіяматычны аксонометрия аксанамётрыя актуальный актуальны алгебра алгебра
а. абстрактная алгебра абстрактная
а. банахова алгебра банахава
а. булева алгебра булева
а. высшая алгебра вышэйшая
а. вычетов алгебра рэштаў
а. Ли алгебра Лі
а. множеств алгебра мнбстваў
а. проективная алгебра праекцыйная
а. событий алгебра падзёяў
а. топологическая алгебра тапалагічная
алгебраизировать алгебрызаваць алгебраически алгебрычна
а. замкнутый алгебрычна замкнёны
а. независимый алгебрычна незалёжны
алгоритм алгарытм
а. извлечения корня алгарытм здабывання кбраня
а. Маркова алгарытм Маркава алгоритмически алгарытмічна
а. неразрешимый алгарытмічна неразвязальны
алгоритмический алгарытмічны алефнуль алефнуль
алфавит алфавіт
альтернатива альтэрнатыва а. Фредгольма альтэрнатыва Фрэдгбльма
альтернативный альтэрнатыўны альтернировать альтэрнаваць амплитуда амплітўда амплитудный амплітўдны анализ аналіз
а. алгебраический аналіз алгебры чны
а. бесконечно малых аналіз бясконца малых
а. векторный аналіз вёктарны а. гармонический аналіз гармаНІЧНЫ
а. дисперсионный аналіз дысперсійны
а. качественный аналіз якасны а. математический аналіз матэматычны
а. положения (теоремы, утверждения) аналіз сцвярджэння; (точки, фигуры) аналіз станбвішча; (состояния) аналіз стану а. функциональный аналіз функцыянальны
анализатор аналізатар анализировать аналізаваць анализируемый а н а л і з а п а н ы аналитик апалгык
апатически й а н а л i г б: чн ы аналитичность а н а л и ы чнасць аналог аналаг
аналогичный аналагічны аналогия аналбгія
ангармонический анагарманічны ангармоничность ангарманічнасць аннулирование ануляванне аннулированный заануляваны аннулировать ануляваць аннулироваться анулявацца аннулируемый ануляваны аннулирующий анулявальны, які
анулюе
аннулятор анулятар аномалия анамалія антиинверсия антыінвёрсія антикоммутативность антыкамута
тыўнасць
антилогарифм антылагарытм
антисимметричность антысімет
рычнасць
апериодический
13
безгранично
апериодический аперыядычны апостериорный апастэрыёрны апофема апатэма
аппарат апарат
аппликата апліката
аппроксимативно апраксіматыўна, набліжана
аппроксимативный апраксіматыўны, набліжаны
аппроксимационный апраксімацыйны
аппроксимация апраксімацыя, набліжэнне
а. конечноразностная апраксі.мацыя канцарбзніцавая; набліжэнне канцарбзніцавае
а. полиномиальная апраксімацыя палінбмная; набліжэнне палінбмнае
аппроксимирование апраксімаванне, набліжэнне
аппроксимируемый апраксімаваны аппроксимирующий апраксіма
вальны
априорный апрыёрны
аргумент аргумент
а. главный аргумент галбўны
а. функции аргумент фўнкцыі аргументировать аргументаваць арифметизация арытметызацыя арифметика арытмётыка арифметический арытметычны арккосеканс арккасёканс арккосинус арккбсінус
арккотангенс арккатангенс арксеканс арксеканс арксинус арксінус арктангенс арктангенс архимедов архімёдаў асимметрический асіметрычны асимметричность асіметрычнасць асимметричный асіметрычны асимметрия асімётрыя асимптота асімптбта асимптотика асімптбтыка асимптотически асімптатычна
а. независимый асімптатычна незалёжны
а. нормальный асімптатычна нармальны
а. приближаться асімптатычна набліжацца
ассоциативность асацыятыўнасць, спалучальнасць
ассоциативный асацыятыўны, спалуча льны
ассоциирование асацыяванне
ассоциированные уравнения асацыяваныя раўнанні
ассоциируемый асацыявальны астроида астрбіда аффинно афінна
а. проективный афінна праекцыйны
а. эквивалентный афінна эквівалёнтны
аффинность афіннасць аффинный афінны
Б
база база
б. данных база звёстак
базироваться грунтавацца, асноувацца
базис базіс
б. бесконечномерного пространства базіс бясконцамёрнай прастбры
б. канонический базіс кананічны
б. конечномерного пространства базіс канцамёрнай прастбры
б. линейного пространства базіс лінёйнай прастбры
б. несобственный базіс няўласны б. нормированный базіс унармаваны
б. ортогональный б
КНІГІ ОНЛАЙН
