Да згоды
Алесь Змагар
Памер: 70с.
Мінск, Кліўлянд 1963
Гуляе з русалкамі ў жыце,
Дзе льлецца бадзёрасьць з дрыгвіцкіх вянкоў, Дзе краскамі поле іскрыцца.
Я — сын таго Краю, дзе зброю народ Трымае у моцнай далоні, Дзе высака ўзьвіўся із нетраў, балог Сьцяг Бел - Чырвон - Белы Пагоні.
27 чэрвеня 1943 г.
Ц^^^^ІІ
UE ЗМАГУ
Жытнёвае поле - валошак краса!
Іскрыць на пялёстках сьлязінка- раса. Ільняныя косы з-пад сініх вянкоў Ў трымценьні плывуць, не знаходзячы схоў.
Зялёныя шаты, шаўковая рунь,
I песенны звон, што разьліўся уррунь, I рэчка, і сад, і яловец, багун — Забыць іх ніколі й нідзе не змагу.
Васілішкі. 1944 г.
— 21 —
ПЕСЬНЯ КРАСАК
( 3 Купальскай Ночы.)
Край балот, крьшіц. азёраў Скарбаў захаваных, Зрэб”я, багны, кроз, узораў Сьвітак саматканых.
Край лягэнд, крыжоў, магілаў, нявыказнай,
Курганоў, чароўнай сілы, Пушчаў непралазных.
Крайцудоўных песень, казак Налеу васільковых, Колькі зносіш Ты абразы чужынцаў змовы!
Cleveland — З.Ш.А.
П Л А Ч A
Плача за сьцяною чараўніца - скрыпка
смутак новых шэрь,х дзён- ’
X калідоры шха хтось дзьвярыма рыпнуіР
За вакном ліствою шапаціцца клён. ’' ’
l™ 3аДУМНЫ 36 нязбь'™ьіх мроях He кранае сэрца завадзкі гудок-
'™ТуЦеньні мімавольным’роем 3 славан Чарадзея прыплылі здалёк
1950 г.
РОДНАЯ СТАРОНКА
Родная старонка! Ты ізноў ў пакуце.
На Твае палеткі хлынуў град агню. He пляце дзед лапці, -седзячы у куце, Ня мітусяць дзеці на дварэ ў гульню.
Ўсюды: на загонах, у гаі, у хаце, Ў гарадох і вёсках, уначы і ўдзень, 3 гостраю касою, нібы ў сенажаці, За людзьмі цікуе сьмерці чорны сьцень.
Шэры дым ад стрэлаў зацямніў лагчыны; Ад крыві народнай ўзьняўся цяжкі пах;
Апаганіў вораг вольную дзяўчыну;
У вачох Матулі незгасальны жах.
Але прыйдзе помста! Згіне непагода! Закрасуе славай наш агністы шлях, I над вольным домам вольнага народу Высака ўзаўеіша пераможны Сьцяг.
Скрыбава
1 червеня 1944 г.
ШТОДЗЕНЬ
Штодзень чыгункаю вурчаць-пяюць вагоны, Імчаць няведама куды — удалячынь...
— О, дзікі лёс вайны!
Зьнішчальнік ніў, загонаў!
Спыні свой страшны шал!
Хоць момант адпачынь!
— 22 —
— 23 —
РАЗЫЙШЛІСЯ СЬЦЕЖКІ
Разыйшліся сьцежкі Вузкія, крывыя, Разыйшліся полем
Ў дальнія краі;
I сядзяць на ўзьмежках, На сівых руінах Людзі без патолі 3 сэрцам у крыві.
Горна плача Маці, Бедная галосіць;
Ня ўцішыць ёй болю, Ня суняць сьлязы;
Выйдзе жыта жаці, Гляне на калосьсе I зальлецца болей Горкімі сьлязьмі.
Сумна на палетку, Родная Матуля!
Плачаш, ня сьціхаеш
Ты ўначы і ўдзень;
Больш ня ўбачыш дзетак, К сэрцу ня прытуліш, Бегаеш, ня знойдеш Мейсца анідзе.
Разыйшліся сьцежкі Вузкія, крывыя, Разыйшліся ў полі Ў дальнія краі.
Тлеюць галавешкі На сівых руінах, Скаргу-дым зь няволі Гоняць у гаі.
Ried — Аўстрыд
1949
X У Т К A
Восень спускаецца шэраю хмараю, Вецер у стрэхі гудзе, Сум неадчэпнаю цяжкаю мараю Поўніць дакучлівы дзень.
Прагна імкнецца душа супакоіцца, Воддаль ад чырвань-багны, Ды на чужыне чужая ваколіца, Людзі — чужыя сыны.
Тут не пачуць ні спагады слоў ласкавых, Hi спачуцьця, ні пяшчот;
Зоркі?.. I тыя ня йскрацца нам краскамі, Ня усьміхнецца завод.
Ногі крывавяцца сьцежкай жабрачаю, ў думках — гаротны наш Край.
Маткі няшчасныя давяцца плачамі;
Ў сэрцы — балючы адчай.
Родны народ наш пакутуе ў роспачы, Рвецца зь ярма, з ланцугоў;
Гойсаюць каты крывавыя поначы, Нішчаць Краіны сыноў.
Ды ўжо даволі народу пакутаваць!
Хутка надыйдзе пара:
Дымам разьвеюцца ворагі лютыя, Сьветлая ўзыйдзе зара.
Парыж — Францыя. Жнівень 1950 г.
— 24 —
— 25 —
A ЦІ ПОЛПШП Ton КРАЙ
A ni помніш той Край?
A ці помніш аўсы, Што галоўкамі ціха хістаюцца,
Дрэмле ў зелені гай.
Шапацяць каласы, Пошчак - сьпеў салаўя заліваецца.
А н і помніш той сад, Азяроды, грудок,
Раі пчолак ля борцяў гайдаюцца, Шэры сад між прысад, А за вёскай ставок:
Плюхве рыбка, і круг расплываецца.
А ці помніш тых жней?
Іхны жаласны сьпеў, Што ліецца, за сэрца кранаючы?
Нібы ў казачным сьне,
Галасок іх зьвінеў, За ваколіцу плыў заміраючы.
А ці помніш той Край?
Там радзіўся ты й жыў, Босы бег па грыбы сцежкай’ вузкаю.
А ці помніш той гай?
А ці помніш, скажы, Тую МАЦІ, што зваць беларускаю?
Cleveland — З.Ш.А.
Я — ДЗЯЎЧЫНА
3 КРАІНЫ ЗАБРАНАЙ
( Прысьвячаю Казі )
Думкі ў роспач плылі,
Зьніклі ў сэрцы вуглі, Грудзі нылі ад болю Краіны;
Я па сьвеце блукаў, Кветку Шчасьця шукаў Ды спаткаў сінявоку дзяўчыну.
Ці Ты красачка зор?
Ці русалка вазёр? Ля Цябе водар кветак духмяны.
Усьміхнулася мне:
Казяй клічуць мяне... Я — дзяўчына з Краіны забранай.
Ёй я ў вочы зірнуў I ў вачох патануў, Патануў ў глыбіні прамяністай.
Ці то ява, ці сны?
Я Князёўну Вясны Зноў спаткаў на шляху крамяністым.
Cleveland — 3.U1.A.
31 траўня 1962 г.
— 26
— 27 —
КНЯЗЁЎНА ДУМ MAK
Князёўна дум маіх, Кунежных сноў царыца!
У чароўным лятуценьні Я выпесьціў Цябе.
Стаіш Ты ля мяне
У белым аксаміце Ў зьнямозе ад каханьня У гарэзнай барацьбе.
I п”ю я чад уцех
Агністага улоньня, П янею ад пяшчотаў Тваіх палынньх рук,
Я падаю, лячу
Ў салодкае прадоньне...
А Ты? Ты ля мяне, Дзяўчына — Беларусь.
Cleveland — З.Ш.А.
1962
*** расьцярушвае лісьцямі
Сыпле іржою зь бялесых бяроз-
“"У Т сн<,м’мР°ямі йскрыстымі
У Край серабрыстага зрэб‘я і кроз.
Вена — Аўстрыя.
16 Кастрычніка 1944 г.
— 28 —
ТЫ БУДЕШ ЖЫЦЬ
( Прысьвячаю сыну Міхасіку )
Спусьціла ноч на землю чорны полаг.
Танок сьняжынкі за вакном снуюць.
А мне?.. Душу стрывожыў шэры морак, Крывавіць сэрца... He магу заснуць...
Заплюшчу вочы. Скрозь павек я бачу Цябе, сынок. Крычыш: Та-та!.. Пільнуй!.. I часта дышаш подыхам гарачым, Раскідаў ручкі, коўдрачку сапхнуў.
Гарыць твой лобік, тварык палыхае, Шавеляць вусны: — Божа! Я адзін...
А колькі суму з вочак пазірае!
Мой любы, родны, дарагі мой сын.
Вось ручку кволую узьняў ты на хвіліну, Пытаеш позіркам: - Дзе тата? .. Дзе?..
Мой родны тата! Ты сынка ня кінеш!
Дасі ратунак хвораму ў бядзе!
— Ня плач, сынок! Адкінь трывогу, роспач!
Мінае ноч, а з ранкам дзень бяжьшь.
Жыцьцё крыніцаю наўкол цябе палошча. Ты не памрэш! Сынок! Ты будзеш жыць!
Cleveland — З.Ш.А.
1 лютага 1960 г.
— 31 —
м A Т У л я
Бывай, Матуля! Родная, бывай! Твой любы сын ў далёкі едзе край. He захацеў ён концаў, Калымы, Савецкай катаргі, Сібірскае зімы.
Матуля родная, на сына Ты ня злуй-Яму, бяздомнаму, за крыўды ўсе даруй( Дарун за усе! За вольных дум узьвіў I на выгнанскі шлях благаславі!
Як сеньня, Мама, помніш Ты той дзень' 3 калыскі ў вочы я Табе глядзеў, Сваші ручкамі я весела гуляў I слова MAMA першы раз сказаў.
Ты так пяшчотна ў мой зірнула бок-- Сынок мой родны! Любы галубок!' 1 потым міла люліла мяне, I песьняй роднай галасок зьвінеў.
Падрос я трохі, бегаў басанож
Ды нек нагу прабіў на йржавы нож, х да цябе, кульгаючы, ішоў.
Як Ты зьбялела, утледзяўшы кроў!
— Ня плач, Матуля!— Супакойваў я.
Мне не баліць больш, нават, аніяк ” быу маленькім хлопчыкам тагды Н такім застаўся Табе назаўжды.
Ты помніш, Мама, й той Дваццаты Год, ™ узьнялася Случчына ў паход запнуў бацька ад руК палачоў, Сын трапіў ў лапы чорных крумкачоў. Як потым каля ДОПРаўскіх варот Ня раз займала Ты там свой чарод. Дьі як Ты, Мама, плакала наўзрыд, Што сын пбее ў карцары сырым.
Ты плачаш, Мама, ведаю, па мне, I мне ня лёгка ў далёкай чужыне. Ці ўбачымося мы яшчэ калі? Памерці цяжка на чужой зямлі.
А помніш, Мама, жудасны той дзень, Калі чакіст пытаўся:—Сын Твой дзе?
I не спалохаў Цябе Трыбунал, Павандравала ў ссылку за Урал.
Пакутны шлях было Тваё жыцьцё. Сьвятою ўвойдеш Ты у нябыцьцё.
Тваё імя, як сымбаль на ўвесь сьвет, Нясе ў сябе любові запавет.
Куды ні глянь: у хату ці ў палац — Ўва ўсіх краёх імя Тваё чуваць.
— Матуля! — 3 крыўдай горнецца дзіця, А вочкі ў сьлёзках да Цябе зіхцяць.
— Матуля! — Ўспомніць кожны у бядзе, I расплывецца роспач ад надзей.
Сьвятое імя не забыць ніяк.
— Матуля! — Шэпча ранены ваяк.
— Матуля! — Шэпча ён апошні раз, I твар сьвятлее у сьмяротны час. Матуля! Родна! Сэрца майго цьвет! Твой дзень сьвяткуе цяпер увесь сьвет.
Я часта бачу у трывожным сьне, Што Ты, Матуля, плачаш аба мне, Што ў Тваім сэрцы тлеецца агонь— Пабачыць сына любага свайго.
Ня плач, Матуля! Прыйдзе яшчэ час! Пагоні сьцяг зноў аб”яднае нас;
Ў баёх крывавых расплывецца змрок;
К Табе, Матуля, вернемся здалёк.
Парыж — Францыя. Чэрвень 1955.
— 32 —
— 33 —
НІНЦЫ ДЬІШЛЮЧАНЦЫ
Любі свой народ, любі Край БелаогскіІ ^ь»врнаЯдач^^^
шляху змагароў.
^ — Аўстрыя.
1949
8=5 ******
ТОЛІКУ ДРЫНДРОЖЫКУ
^Гг^^^^’
Н" aw «W»^ родны/™’
A™* У крыві захавалася цяга слаўнай мінуўшчыны п»а
у “Х“* Х^Т^ •""*
унках навейвала сон.
Kirchheim — Аўстрыя
1946
В А Л I
(На дзень 22-х угодкаў)
ў чорныя хмары Краіна спавіта; Віхар узьняўся, маланка зіхйіць, Гром загрымеў, пракаціўся сярдзіта, Грозным агнём палахціць.
Дочка Краіны! Цябе ўзгадавалі
Жытні палетак, гаі, сенажаць;
Жаўранкі песьні аб долі сьпявалі, Волю вучылі кахаць.
Зграя бавдытаў ўвесь Край агарнула;
Вецер рваў лісьце, стагналі дубы; Сьмела ты ў вочы нядолі зірнула, Вышла на шлях барацьбы.
Ў ногі ўсысаліся дзіды бяз конца, Вопратку рвалі, калолі у твар;
Разам з другімі Ты роднай Старонцы Несла дары на аўтар.
Глянь! Ўжо над намі лунае Свабода, Славай вякоў шапаціць родны гай; Дочка Краіны! Для славы Народу Гімн Перамогі сьпявай!
Краска Твая паміж нас не загіне;
Радасьцю сьвеціць заўжды маладосьць. Хай-жа сягоньня у гэтай хвіліне Кожны вяселіцца госьць!
Kirchheim — Аўстрыя.
25 кастрычніка 1945 г.
— 34 —
— 35 —
МАРУСІ ГУСАКОВАЙ ( з нагоды шлюбу )
3 Юрхгайму з-пад Рыду шлём Вам Ваша жыцьцё красавала ^ шчасна збыліся ўсе Вашы жаданьні, ау незалежным наш Край | Народ
Каб
Каб
Каб
прывітаньне:
16 чэрвеня 1946 г.
ЯНКУ, ВІКТАРУ I ТОЛІКУ
Забытыя лёсам, у багне балеснай> я бачым мы ласкі, ня бачым пяшчот-Усе тут чужое: і людзі, і песьні, неба, і птушкі, й гульні карагод.
ІВОНЦЫ ШЫМАНЕЦ
Застылі на ўзгорку таполі,
Лагчыны у белі туманяцца, Ды ўжо у гушчарах праз гольле Блішчыць беларуская ранійа.
I хай туманы наўкол сьцелюцца, Рады мы свае перамножым, Праз буры, віхуры, мяцеліцы Мы ўзыйдзем на шлях пераможны!
Парыж — Францыя. 14 лістападу 1955 г.
I ўспомніў я сёньня Гуляе там вораг____
Ці-ж нам не баліць, Ці-Ж нам не баліць,
КНІГІ ОНЛАЙН
