КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
ЛЕГЕНДЫ I ПАДАННІ Мінск «Мастацкая літаратура» 2018 УДК 087.5:908(476) ББК 26.89(4Бен) Д43 Тэкст, укладанне Дзмітрыя Пятровіча Выпуск выдання ажыццёўлены па заказе і пры фінансавай падтрымцы Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь ISBN 978-985-02-1870-4 © Афармленне. УП «Мастацкая літаратура», 2018 Мінск Віцебск Браслаў Полацк _ Орша ІІ8ГВД Брэст _ Камянец Лунінец Ляхавічы Заслаўе Капыль _ Клецк Нясвіж Узда іВІІ ЗЮжілёдсІшя вобмсмд Магілёў _ Бялынічы Клімавічы Крычаў _ 16 18 Гродна Гальшаны Мір Навагрудак Мінск НАЦЫЯНАЛЬНАЯ БІБЛІЯТЭКА ЧЫРВОНЫ КАСЦЕЛ ПОМНІКМАКСІМУ БАГДАНОВІЧУ КАФЕДРАЛЬНЫ САБОР САШЭСЦЯ СВЯТОГА ДУХА НАЦЫЯНАЛЬНЫ АКАДЭМІЧНЫ ВЯЛІКІ ТЭАТР ОПЕРЫ I БАЛЕТА ІНСК ПОМНІК ЯКУБУ КОЛАСУ ДОМ-МУЗЕН ВАНЬКОВІЧАУ МІНСКАЯ ГАРАДСКАЯ РАТУША ПОМНІКЯНКУ КУПАЛУ пачалі сяліцца Потым на тым млына людзі. месцы прыгожы назвалі нем яго перамменавалі ў Мінск. Калісьці вельмі даўно на рацэ Свіслач стаяў вялікі вадзяны млын. А пабудаваў яго волат-чараўнік Менеск. Хадзілі чуткі, што асілак Менеск не збожжа малоў на тым млыне, а каменне пераціраў на муку. Уначы ездзіў ён па навакольных вёсках і збіраў дружыну з дужых і смелых людзей, каб бараніць родную зямлю ад ворагаў. 3 цягам часу каля вырас вялікі горад, які Менеск. Паз- ннг СВЯТА-МІКАЛАЕУСКІ САБОР S * АСАБНЯК(ВУЛ. МІЦКЕВІЧА, 26) рэсцкая вобласць даўно праз палескія бало- БРЭСЦКАЯ КРЭПАСЦЬ(ХОЛМСКІЯ ВАРОТЫ) ты ехаў на возе купец. Ён накіроўваўся ў Літву, каб выгадна прадаць свой тавар. Змарыўся купец ад доўгай дарогі ды і задрамаў. Калі ГАРАДЗІШЧА СВЯТА-МІКАЛАЕЎСКАЯ БРАЦКАЯ ЦАРКВА ПОМНІК У ГОНАР 1000-ГОДДЗЯ БРЭСТА ./ / расплюшчыў вочы, раптам адчуў, што воз пад ім правальваецца ў балота. Непадалёк раслі бярозкі. Купец саскочыў з воза і пачаў здзіраць са ствалоў бяросту і сцяліць яе пад колы. Потым схапіў пугу ды так хвастануў каня, што той ірвануў воз і выцягнуў яго на сухое месца. Калі купец вяртаўся з Літвы, ён пабудаваў тут капліцу. Даведаўшыся пра каплічку «на бярэсце», сюды пацягнуліся людзі. Рукавы ракі Мухавец былі для паломнікаў як натуральныя абарончыя равы. I людзі пабудавалі на тым месцы горад, якому далі назву Берасце. Цяпер мы ведаем яго як Брэст. Камянец Калі спытаць у любога беларуса, які горад пабудаваны на камянях, той, напэўна, адразу адкажа: «Камянец». Сапраўды, пра гэтыя мясціны гавораць, што зямля тут каменная. У старажытныя часы, як кажуць людзі, тут жыў Цар-змей — чалавек са змяінай галавой. Домам ягоным быў вялізны валун з вокнамі і дзвярыма. Але заняты Цар-змей быў зусім не царскай справай —шыў вопратку і абутак. Па начах сядзеў ён у сваім каменным доме каля акна за сталом, на які ярка гарэла свечка, і шыў. Ды гора было таму, хто прабіраўся цішком да асветленага акенца, каб паглядзець, што робіць Цар-змей. Калі чалавек зазіраў у пакой, то адразу ператвараўся ў камень. Таму r вакол дома Цара-змея камянёў. Аднойчы Цар-змей дзяўчыну і закахаўся ў Камянец ляжала шмат убачыў прыгожую яе. Цёмнай ноччу ( -^тгі выйшаў ён са свайго каменнага дома, каб да раніцы прасядзець каля хаты, дзе жыла дзяўчына (і, можа, нават убачыць яе!).Але пачалася навальніца, бліснула маланка і забіла Цара-змея. Людзі пахавалі яго каля дома-валуна. Праз нейкі час на гэтай камяністай зямлі вырас горад, якому далі назву Камянец. — <3 ПОМНІК ДОНЛІДУ АЛЕКСУ БУДЫНАК БЫЛОГА МЛЫНА КАМЯНЕЦКАЯ ВЕЖА ЦАРКВА СВЯТОГА СІМЯОНА Лунінец 3 даўніх часоў вядома на Беларусі вёска Лунін. Калісьці адзін мясцовы жыхар — лунінец — з нейкай прычыны вырашыў аддзяліцца ад сваякоў. Непадалёк ад вёскі ён пабудаваў хату, абнёс агароджай новы ўчастак, узараў там зямлю, завёў гаспадар- КАСЦЁЛ СВЯТОГА ІОСІФА СУХОМУ 1'3' А'В Т ПОМНІК ДА 120-ГОДДЗЯ ПАЛЕСКІХ ЧЫГУНАК ПОМНІК АВІЯКАНСТРУКТАРУ ПАЎЛУ ку. Хутар, дзе пасяліўся чалавек з Луніна, людзі назвалі Лунінцам. 3 часам у гэтага чалавека і ягонай жонкі нарадзіліся дзеці. Потым пайшлі ўнукі. Ствараліся новыя сем’і. Усе яны сяліліся непадалёк ад хутара, будавалі хаты, заводзілі гаспадарку. Паступова на гэтым месцы вырасла вёска, a праз нейкі час — і горад, назва якога за/ хавалася і цяпер — Лунінец. / W РАЕННЫ КРАЯЗНАУЧЫ МУЗЕН ХРАМ ІКОНЫ БОЖАН МАЦІ СВЯТА-КРЫЖАУЗВІЖАНСКАЯ ЦАРКВА ЖІ Ляхавічы Вельмі даўно гэта было. Калі памёр стары князь, засталіся ў яго дзеці — трое сыноў і тры дачкі, і трэба было вырашыць, хто з іх узыдзе на княжацкі трон і будзе правіць у Старых Ляхавічах. Раніцай сабралася веча (сход). Трое маладых княжычаў спачатку выхапілі мячы, каб біцца паміж сабой і адстаяць — кожны сваё — права на княжанне. Але іхспыніла малодшая сястра, княжна Алена, якая хацела, каб усё было вырашана мірна. Тады веча прапанавала, каб Алена выбрала сабе мужа і ўзышла на княжацкі трон. Князёўна пакланілася народу і прамовіла: — Я згодна стаць вашай княгіняй. А мужа мне ўкажа Збавіцель.— I яна загадала слугам: — Ідзіце за раку на пашу і паглядзіце, хто ідзе там за плугам. Сэрца падказвае мне, што гэта мой нарачоны, мне кроўны, па волі Бога мне роўны. Ён і 'ч будзе вашым князем... Кінуліся слугі па мосце цераз раку і бачаць: ідзе па чорнай пашы за плугам і МЕМАРЫЯЛЬНАЯ КАПЛІЦА НАМЕСЦЫ ЎЗАРВАНАГА ХРАМА ЎЗВІЖАННЯ СВЯТОГА КРЫЖА КАСЦЁЛ СВЯТОГА ІОСІФА Ляхавічы ПАМЯТНЫ ЗНАК У ГОНАР ЛЯХАВІЦКАГА ЗАМКА ТАК КАЛІСЬЦІ ВЫГЛЯДАУ ЛЯХАВІЦКІ ЗАМАК МІНІСТЭРСШ Рэшблім БнарусЛ ГІСГОКІЙЧ-КШтіАЛ КАШГО»НАСНЬ На ПГШІ MKUU ЗНАХОДЗІЎСЛ ІАПАК ПАМЯТНЫ ЗНАК НА БЕРАЗЕ РАКІ ВЕДЗЬМА малады русавалосы араты і песню спявае. Паведамілі слугі хлопцу волю княгіні і прывялі яго ў замак. Згулялі вяселле княгіня Алена і князь Яраслаў. Доўга і шчасліва жылі яны, правілі справядліва, даўшы пачатак новай дынастыі. Іх старэйшая дачка потым выйшла замуж за літоўскага князя і нарадзіла шасцярых сыноў. Малодшага звалі Міндоўг. Ён стаў першым вялікім князем нашай дзяржавы — Вялікага Княства Літоўскага. ДАБРАВЕЕШЧАНСКАЯ ЦАРКВА ГАРАДСКАЯ РАТУША ПАКРОУСКІ САБОР УСПЕНСКАЯ ЦАРКВА « s s s я s s t йй іцебская вобласць і Віцебск Калісьці даўно бруіла тут крынічка з чысцюткай гаючай вадой, якая дапамагала ад многіх хвароб. Аднойчы прыйшлі да гэтай крынічкі бабуля з унучкай. Дзяўчынка даўно пакутавала ад цяжкай хваробы. Бабуля напаіла ўнучку крынічнай вадой, папіла сама і набрала поўную біклагу, каб узяць з са- бою. Вандроўніцы прыселі адпачыць непадалёк ад крынічкі — назапасіць сіл перад дарогай. I тут яны ўбачылі старую, якая падышла да крыніцы і па- чала паласкаць у чыстай вадзе брудную бялізну. ЗНІКЛІ КАСЦЕЛ СВЯТОМ БАРБАРЫ ПОМНІК КНЯЗЮ АЛЬГЕРДУ ІЙО мані йДоаааві шырокая рака, якую назвалі Віцьбай. Пазней тут вырас горад Віцьбеск, які з часам атрымаў назву Віцебск. гэтым месцы разлілася Канец цяпер вашай крыніцы! — Каб ты да сканчэння веку віцьбай вілася! усклікнула бабуля. Раптам ведзьма разам з крынічкай Што ты робіш?! — закрычала бабуля. А старая ведзьма павярнулася да яе і зара гатала: Браслаў Калісьці ў краіне блакітных азёр жылі князь Дзвін і ягоная жонка княгіня Друя. I была ў іх дачка, якую звалі Дрыва. Ішлі гады. Дрыва падрасла і стала прыгожай дзяўчынай. Шмат князёў сваталася да яе, але безвынікова. Усе прэтэндэнты не мелі столькі грошай, колькі было ў князя з княгіняй. Толькі трое КАСЦЕЛ НАРАДЖЭННЯ ПАННЫ МАРЫІ ЦАРКВА УСПЕННЯ ПРАСВЯТОН БАГАРОДЗІЦЫ ГАРАДЗІШЧА ПАМЯТНЫ ЗНАК НА МЕСЦЫ ЗАСНАВАННЯ БРАСЛАВА князёў — пскоўскі Сноў, полацкі Брас і лукомльскі Снуд — маглі сапернічаць з Дзвінам і Друяй. Але Дрыве яны не падабаліся. *5^ — Маім мужам стане самы храбры з вас,— заявіла яна.— У баі скрыжуйце вашы вострыя мячы, і тады паглядзім, хто з вас дастойны мяне. Снуд і Сноў вырашылі, што Дрыве падабаецца Брас. Уначы яны падпільнавалі Браса, кінуліся на яго з мячамі і забілі.Але за каго з іх дваіх пойдзе замуж прыгажуня Дрыва? Князі зноў узялі ў рукі зброюі кінуліся адзін на аднаго. Снуд перамог і забіў Снова, але сам памёр ад ран. А раніцай выявілася, што яны забілі не Браса, а ягонага слугу, які вёз Дрыве падарункі ад гаспадара... Брас тым часам паехаў у замак. Дрыва выйшла яму насу- страч. — Я згодна выйсці за цябе замуж,— сказала яна. 3 пагардай паглядзеў на яе Брас і прамовіў: ВОЗЕРА ДРЫВЯТЫ ГІСТАРЫЧНАЯ ГАРАДСКАЯ ЗАБУДОВА — Тваё каханне, княжна, мне не патрэбна. Я і так стану тут гаспадаром. I пайшоў да замка. Дрыва пабегла да возера і кінулася ў ваду. He вынесла гора маці яе, Друя, і таксама неўзабаве памерла. I стары князь Дзвін не доўга пражыў на гэтым свеце... Іх імёны цяпер жывуць у назвах рэк (Дзвіна, Друйка) і азёр (Дрывяты, Снуды, Навяты). А князь Брас заснаваў горад, які сёння называецца Браслаў. ПО/ІАЦК Кажуць людзі, што ў старажытныя часы ў ваколіцах Полацка пастаянна адбываліся войны. Захавалася легенда пра незлічонае багацце, якое пры адступленні закапалі на ўзгорку ваяры, каб яно не трапіла ў рукі ворагаў. Трэба было запомніць гэтае месца, і таму наверх паклалі камень. СПАСА-ЕФРАСІННЕУСКІ МАНАСТЫР САФІЙСКІ САБОР СТЭЛА У ГОНАР ГЕРОЯУ ВАЙНЫ 1812 г. ПОМНІК УСЯСЛАВУ ЧАРАДЗЕЮ Прайшло шмат гадоў. Пра гэтую гісторыю пачулі некалькі полацкіх хлопцаў, якія вырашылі знайсці скарб. Ноччу сябры, прыхапіўшы з сабой рыдлёўкі, адправіліся за горад. Знайшоўшы той камень на вялікім узгорку, яны абкапалі валун з усіх бакоў, a потым асцярожна адсунулі ўбок. Капалі паўночы. Неўзабаве рыд- лёўка стукнулася аб жалеза. — Ура, золата! — радасна закрычалі хлопцы. Прыгледзеўшыся, яны ўбачылі, што гэта не кацёл з грашыма, а цяжкі жалезны панцыр. Ён пакрываў грудзі шкілета, побач з якім ляжаў меч, а на чэрапе быў жалезны шалом. Самы смелы з сяброў прапанаваў: — Давайце нічога чапаць не будзем, а возьмем на памяць гэты меч. Няўжо мы дарэмна амаль усю ноч тут капалі? Полацк Але толькі хлопец працягнуў руку і дакрануўся да мяча, як раптам грымнуў гром, неба раскалола маланка, і хлопцы ўбачылі вялізнага асілка ў жалезным панцыры з мячом у руцэ. Асілак прамовіў: — Нікчэмныя! Золату і срэбру прадалі вы ўсе пачуцці, толькі ў багацце ўклалі свае надзеі, не ўшанавалі прах волата, які з годнасцю скончыў тут жыццё... Зноў грымнуў гром, бліснула маланка —і асілак знік... У святле бліскавіцы хлопцы ўбачылі засыпаную пяском магілу. Ім падалося, што на гэтым месцы зямля была некранутай...