КНІГІ ОНЛАЙН

Дзіцячы атлас Беларусі

легенды і паданні

Выдавец: Мастацкая літаратура

Памер: 58с.

Мінск 2018

33.3 МБ

ЛЕГЕНДЫ I ПАДАННІ
Мінск
«Мастацкая літаратура» 2018
УДК 087.5:908(476)
ББК 26.89(4Бен)
Д43
Тэкст, укладанне Дзмітрыя Пятровіча
Выпуск выдання ажыццёўлены па заказе і пры фінансавай падтрымцы
Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь
ISBN 978-985-02-1870-4
© Афармленне. УП «Мастацкая літаратура», 2018
Мінск

Віцебск Браслаў Полацк _ Орша	
ІІ8ГВД
Брэст _ Камянец Лунінец Ляхавічы
Заслаўе
Капыль _
Клецк 	
Нясвіж	
Узда	
іВІІ
ЗЮжілёдсІшя вобмсмд Магілёў _ Бялынічы Клімавічы Крычаў _
16
18
 
Гродна 	 Гальшаны 	 Мір	 Навагрудак 	

Мінск
НАЦЫЯНАЛЬНАЯ БІБЛІЯТЭКА
ЧЫРВОНЫ КАСЦЕЛ
ПОМНІКМАКСІМУ БАГДАНОВІЧУ
КАФЕДРАЛЬНЫ САБОР САШЭСЦЯ СВЯТОГА ДУХА
НАЦЫЯНАЛЬНЫ АКАДЭМІЧНЫ
ВЯЛІКІ ТЭАТР ОПЕРЫ I БАЛЕТА
ІНСК
ПОМНІК ЯКУБУ КОЛАСУ
ДОМ-МУЗЕН ВАНЬКОВІЧАУ
МІНСКАЯ ГАРАДСКАЯ РАТУША
ПОМНІКЯНКУ КУПАЛУ
пачалі сяліцца
Потым на тым
млына людзі.
месцы
прыгожы назвалі
нем яго перамменавалі ў Мінск.
Калісьці вельмі даўно на рацэ Свіслач стаяў вялікі вадзяны млын. А пабудаваў яго волат-чараўнік Менеск. Хадзілі чуткі, што асілак Менеск не збожжа малоў на тым млыне, а каменне пераціраў на муку.
Уначы ездзіў ён па навакольных вёсках і збіраў дружыну з дужых і смелых людзей, каб бараніць родную зямлю ад ворагаў.
3 цягам часу каля
вырас вялікі
горад, які
Менеск. Паз-
ннг
СВЯТА-МІКАЛАЕУСКІ САБОР
S *
АСАБНЯК(ВУЛ. МІЦКЕВІЧА, 26)
рэсцкая вобласць
даўно праз палескія бало-

БРЭСЦКАЯ КРЭПАСЦЬ(ХОЛМСКІЯ ВАРОТЫ)


ты ехаў на возе купец. Ён накіроўваўся ў Літву, каб выгадна прадаць свой тавар. Змарыўся купец ад доўгай дарогі ды і задрамаў. Калі

ГАРАДЗІШЧА
СВЯТА-МІКАЛАЕЎСКАЯ БРАЦКАЯ ЦАРКВА
ПОМНІК
У ГОНАР 1000-ГОДДЗЯ БРЭСТА ./
/ расплюшчыў вочы, раптам адчуў, што воз пад ім правальваецца ў балота. Непадалёк раслі бярозкі. Купец саскочыў з воза і пачаў здзіраць са ствалоў бяросту і сцяліць яе пад колы. Потым схапіў пугу ды так хвастануў каня, што той ірвануў воз і выцягнуў яго на сухое месца.
Калі купец вяртаўся з Літвы, ён пабудаваў тут капліцу.
Даведаўшыся пра каплічку «на бярэсце», сюды пацягнуліся людзі. Рукавы ракі Мухавец былі для паломнікаў як натуральныя абарончыя равы. I людзі пабудавалі на тым месцы горад, якому далі назву Берасце. Цяпер мы ведаем яго як Брэст.
Камянец
Калі спытаць у любога беларуса, які горад пабудаваны на камянях, той, напэўна, адразу адкажа: «Камянец». Сапраўды, пра гэтыя мясціны гавораць, што зямля тут каменная.
У старажытныя часы, як кажуць людзі, тут жыў Цар-змей — чалавек са змяінай галавой. Домам ягоным быў вялізны валун з вокнамі і дзвярыма. Але заняты Цар-змей быў зусім не царскай справай —шыў вопратку і абутак. Па начах сядзеў ён у сваім каменным доме каля акна за сталом, на які ярка гарэла свечка, і шыў. Ды гора было таму, хто прабіраўся цішком да асветленага акенца, каб паглядзець, што робіць Цар-змей. Калі чалавек зазіраў у пакой, то адразу ператвараўся ў камень. Таму
r
вакол дома Цара-змея камянёў.
Аднойчы Цар-змей дзяўчыну і закахаўся ў
Камянец
ляжала шмат
убачыў прыгожую яе. Цёмнай ноччу
( -^тгі
выйшаў ён са свайго каменнага дома, каб да раніцы прасядзець каля хаты, дзе жыла дзяўчына (і, можа, нават убачыць яе!).Але пачалася навальніца, бліснула маланка і забіла Цара-змея. Людзі пахавалі яго каля дома-валуна.
Праз нейкі час на гэтай камяністай зямлі вырас горад, якому далі назву Камянец.

—
<3

ПОМНІК ДОНЛІДУ АЛЕКСУ
БУДЫНАК БЫЛОГА МЛЫНА
КАМЯНЕЦКАЯ ВЕЖА
ЦАРКВА СВЯТОГА СІМЯОНА
Лунінец
3 даўніх часоў вядома на Беларусі вёска Лунін. Калісьці адзін мясцовы жыхар — лунінец — з нейкай прычыны вырашыў аддзяліцца ад сваякоў. Непадалёк ад вёскі ён пабудаваў хату, абнёс агароджай новы ўчастак, узараў там зямлю, завёў гаспадар-
КАСЦЁЛ СВЯТОГА ІОСІФА
СУХОМУ
1'3' А'В Т
ПОМНІК ДА 120-ГОДДЗЯ ПАЛЕСКІХ ЧЫГУНАК
ПОМНІК
АВІЯКАНСТРУКТАРУ ПАЎЛУ
ку. Хутар, дзе пасяліўся чалавек з Луніна, людзі назвалі Лунінцам. 3 часам у гэтага чалавека і ягонай жонкі нарадзіліся дзеці. Потым пайшлі ўнукі. Ствараліся новыя сем’і. Усе яны сяліліся непадалёк ад хутара, будавалі хаты, заводзілі гаспадарку. Паступова на гэтым месцы вырасла вёска, a праз нейкі час — і горад, назва якога за/ хавалася і цяпер — Лунінец.	/	W
РАЕННЫ КРАЯЗНАУЧЫ МУЗЕН
ХРАМ ІКОНЫ БОЖАН МАЦІ
СВЯТА-КРЫЖАУЗВІЖАНСКАЯ ЦАРКВА
ЖІ

Ляхавічы
Вельмі даўно гэта было. Калі памёр стары князь, засталіся ў яго дзеці — трое сыноў і тры дачкі, і трэба было вырашыць, хто з іх узыдзе на княжацкі трон і будзе правіць у Старых Ляхавічах.
Раніцай сабралася веча (сход). Трое маладых княжычаў спачатку выхапілі мячы, каб біцца паміж сабой і адстаяць — кожны
сваё — права на княжанне. Але іхспыніла малодшая сястра, княжна Алена, якая хацела, каб усё было вырашана мірна. Тады веча прапанавала, каб Алена выбрала сабе мужа і ўзышла на княжацкі трон. Князёўна пакланілася народу і прамовіла:
— Я згодна стаць вашай княгіняй. А мужа мне ўкажа Збавіцель.— I яна загадала слугам: — Ідзіце за раку на пашу і паглядзіце, хто ідзе там за плугам. Сэрца падказвае мне, што гэта мой нарачоны, мне кроўны, па волі Бога мне роўны. Ён і 'ч будзе вашым князем...
Кінуліся слугі па мосце цераз раку і бачаць: ідзе па чорнай пашы за плугам
і
МЕМАРЫЯЛЬНАЯ КАПЛІЦА НАМЕСЦЫ ЎЗАРВАНАГА ХРАМА ЎЗВІЖАННЯ СВЯТОГА КРЫЖА
КАСЦЁЛ СВЯТОГА ІОСІФА
Ляхавічы
ПАМЯТНЫ ЗНАК У ГОНАР ЛЯХАВІЦКАГА ЗАМКА

ТАК КАЛІСЬЦІ ВЫГЛЯДАУ ЛЯХАВІЦКІ ЗАМАК
МІНІСТЭРСШ
Рэшблім БнарусЛ ГІСГОКІЙЧ-КШтіАЛ КАШГО»НАСНЬ
На ПГШІ MKUU ЗНАХОДЗІЎСЛ ІАПАК
ПАМЯТНЫ ЗНАК НА БЕРАЗЕ РАКІ ВЕДЗЬМА

малады русавалосы араты і песню спявае. Паведамілі слугі хлопцу волю княгіні і прывялі яго ў замак.
Згулялі вяселле княгіня Алена і князь Яраслаў. Доўга і шчасліва жылі яны, правілі справядліва, даўшы пачатак новай дынастыі. Іх старэйшая дачка потым выйшла замуж за літоўскага князя і нарадзіла шасцярых сыноў. Малодшага звалі Міндоўг. Ён стаў першым вялікім князем нашай дзяржавы — Вялікага Княства Літоўскага.
ДАБРАВЕЕШЧАНСКАЯ ЦАРКВА
ГАРАДСКАЯ РАТУША
ПАКРОУСКІ САБОР
УСПЕНСКАЯ ЦАРКВА
« s s s я s s t йй
іцебская вобласць

	і Віцебск
Калісьці даўно бруіла тут крынічка з чысцюткай гаючай вадой, якая дапамагала ад многіх хвароб. Аднойчы прыйшлі
да гэтай крынічкі бабуля з унучкай. Дзяўчынка даўно пакутавала ад цяжкай хваробы. Бабуля напаіла ўнучку крынічнай вадой, папіла сама і набрала поўную біклагу, каб узяць з са-
бою. Вандроўніцы прыселі адпачыць непадалёк ад крынічкі —
назапасіць сіл перад дарогай.
I тут яны ўбачылі старую, якая падышла да крыніцы і па-
чала паласкаць у чыстай вадзе брудную бялізну.
ЗНІКЛІ
КАСЦЕЛ СВЯТОМ БАРБАРЫ
ПОМНІК КНЯЗЮ АЛЬГЕРДУ
ІЙО мані йДоаааві
шырокая рака, якую назвалі Віцьбай. Пазней тут вырас горад Віцьбеск, які з часам атрымаў назву Віцебск.
гэтым месцы разлілася
Канец цяпер вашай крыніцы!
— Каб ты да сканчэння веку віцьбай вілася! усклікнула бабуля.
Раптам ведзьма разам з крынічкай
Што ты робіш?! — закрычала бабуля.
А старая ведзьма павярнулася да яе і зара гатала:
Браслаў
Калісьці ў краіне блакітных азёр жылі князь Дзвін і ягоная
жонка княгіня Друя. I была ў іх дачка, якую звалі Дрыва.
Ішлі гады. Дрыва падрасла і стала прыгожай дзяўчынай. Шмат
князёў сваталася да яе, але безвынікова. Усе прэтэндэнты не
мелі столькі грошай, колькі было ў князя з княгіняй. Толькі трое
КАСЦЕЛ НАРАДЖЭННЯ ПАННЫ МАРЫІ
ЦАРКВА УСПЕННЯ ПРАСВЯТОН БАГАРОДЗІЦЫ
ГАРАДЗІШЧА
		
ПАМЯТНЫ ЗНАК НА МЕСЦЫ ЗАСНАВАННЯ БРАСЛАВА
князёў — пскоўскі Сноў, полацкі Брас і лукомльскі Снуд — маглі сапернічаць з Дзвінам і Друяй. Але Дрыве яны не падабаліся.
*5^
— Маім мужам стане самы храбры з вас,— заявіла яна.— У баі скрыжуйце вашы вострыя мячы, і тады паглядзім, хто з вас дастойны мяне.
Снуд і Сноў вырашылі, што Дрыве падабаецца Брас. Уначы яны падпільнавалі Браса, кінуліся на яго з мячамі і забілі.Але за каго з іх дваіх пойдзе замуж прыгажуня Дрыва? Князі зноў узялі ў рукі зброюі кінуліся адзін на аднаго. Снуд перамог і забіў Снова, але сам памёр ад ран. А раніцай выявілася, што яны забілі не Браса, а ягонага слугу, які вёз Дрыве падарункі ад гаспадара...
Брас тым часам паехаў у замак. Дрыва выйшла яму насу-
страч.
— Я згодна выйсці за цябе замуж,— сказала яна.
3 пагардай паглядзеў на яе Брас і прамовіў:
ВОЗЕРА ДРЫВЯТЫ
ГІСТАРЫЧНАЯ ГАРАДСКАЯ ЗАБУДОВА
— Тваё каханне, княжна, мне не патрэбна. Я і так стану тут гаспадаром.
I пайшоў да замка. Дрыва пабегла да возера і кінулася ў ваду. He вынесла гора маці яе, Друя, і таксама неўзабаве памерла. I стары князь Дзвін не доўга пражыў на гэтым свеце...
Іх імёны цяпер жывуць у назвах рэк (Дзвіна, Друйка) і азёр (Дрывяты, Снуды, Навяты). А князь Брас заснаваў горад, які сёння называецца Браслаў.
ПО/ІАЦК
Кажуць людзі, што ў старажытныя часы ў ваколіцах Полацка пастаянна адбываліся войны. Захавалася легенда пра незлічонае
багацце, якое пры адступленні закапалі на ўзгорку ваяры, каб яно не трапіла ў рукі ворагаў. Трэба было запомніць гэтае месца, і таму наверх паклалі камень.
СПАСА-ЕФРАСІННЕУСКІ МАНАСТЫР
САФІЙСКІ САБОР
СТЭЛА У ГОНАР ГЕРОЯУ ВАЙНЫ 1812 г.
ПОМНІК УСЯСЛАВУ ЧАРАДЗЕЮ
Прайшло шмат гадоў. Пра гэтую гісторыю пачулі некалькі полацкіх хлопцаў, якія вырашылі знайсці скарб. Ноччу сябры, прыхапіўшы з сабой рыдлёўкі, адправіліся за горад. Знайшоўшы той камень на вялікім узгорку, яны абкапалі валун з усіх бакоў, a потым асцярожна адсунулі ўбок. Капалі паўночы. Неўзабаве рыд-
лёўка стукнулася аб жалеза.
— Ура, золата! — радасна закрычалі хлопцы.
Прыгледзеўшыся, яны ўбачылі, што гэта не кацёл з грашыма, а цяжкі жалезны панцыр. Ён пакрываў грудзі шкілета, побач з
якім ляжаў меч, а на чэрапе быў жалезны шалом. Самы смелы з сяброў прапанаваў:
— Давайце нічога чапаць не будзем, а возьмем на памяць гэты меч. Няўжо мы дарэмна амаль усю ноч тут капалі?
Полацк
Але толькі хлопец працягнуў руку і дакрануўся да мяча, як раптам грымнуў гром, неба раскалола маланка, і хлопцы ўбачылі вялізнага асілка ў жалезным панцыры з мячом у руцэ. Асілак прамовіў:
— Нікчэмныя! Золату і срэбру прадалі вы ўсе пачуцці, толькі ў багацце ўклалі свае надзеі, не ўшанавалі прах волата, які з годнасцю скончыў тут жыццё...
Зноў грымнуў гром, бліснула маланка —і асілак знік... У святле бліскавіцы хлопцы ўбачылі засыпаную пяском магілу. Ім падалося, што на гэтым месцы зямля была некранутай...