Дзе жывуць казкі
Мікола Маляўка
Выдавец: Юнацтва
Памер: 60с.
Мінск 1994
А Жук пад ногі лезе I лашчыцца, харошы, Цяпер, пасля вучэння, Як быццам у Сярожы Ен просіць прабачэння.
БАРАНА НА ДРЭВЕ
КАМУ Ў ДЗЯЖЫ ЦЕСНА?
Вясной у полі дбала Яна зямлю баранавала. Чаму ж цяпер яна Ляжыць на дрэве, Барана?
ШТО ЗА ГАСПАДЫНЯ?
Напячэ аладак
Белых — не замажа, Хоць сама заўсёды Чорная, як сажа.
Як пачуеш, прэч
Пудка не бяжы: Пыхкае, бо ў печ Просіцца з дзяжы.
ЖАР-ПТУШКА
Хоча знаць дачушка, Дзе жыве жар-птушка. На зямлі?
Ці мо ў блакіце?
Хто даўмеўся, падкажыце.
ЛІСТАПАД
Лісток апаў — Для нашай Веры. Яшчэ адзін...
Іх шмат.
Збіраць гербарый Тут, у скверы, Ей памагае Лістапад.
ЗАЙЧЫК СА СКАКАЛКАЙ
Хто ў лесе скача змалку? Ен знае, Дзед Мароз, Ен зайчыку скакалку I апельсін прынёс.
Усюды снег глыбокі, Далёка да вясны — Сумёты, як аблокі, Укрылі кут лясны.
Ды зайчык не гультайчык, Яму не страшны снег — I днём ён скача, зайчык, I ноччу скача ў сне.
Вясёлы, не заплача, Аддасць ён апельсін Таму, хто пераскача Яго сярод ялін.
ДЫЯФІЛЬМ HP A MOPA
Хочацца на рэчку, Ды вясна — не скора, I якраз дарэчы Дыяфільм пра мора. Добрымі вачыма Мама фільм здымала.
I пра Сашу з Дзімам Кадрыкаў нямала.
На дварэ завея, А гасцям здаецца — Цёплы ветрык вее, Сонца ў вокны льецца
Кадрык ПРЫБОЙ
першы
Смугой спавіты далі. А тут, ля самых ног, Накочваюцца хвалі На берага парог.
Вачэй не зводзіць Саша: 3 разгону хваля ляжа На камяністы схіл, Адкоціцца без сіл.
А ўжо хутчэй другая На бераг набягае,
Карункі з пены вяжа, Пакуль сама не ляжа, He кінецца назад — Пад новы вадаспад.
Бягуць бясконца хвалі
I Сашу на ўспамін Каменьчыкі-каралі Шліфуюць, як бурштын.
Кадрык СУЛА
другі
Як казачнае дзіва, Яно, жывое мора — Без астраўка адзінага Бязмежная прастора.
А Сашу ўспамінаецца Далёкая Сула — Рачулка, Што ўсміхаецца Ля роднага сяла.
Сярод жытоў і лёну Бяжыць у свет яна —
Hi кропелькі салёнай I чыстая да дна.
Пад луг,
Далей ад віру, Вада яшчэ святлей — Ад залацінак жвіру, Ад сонечных лілей.
Без бухтаў і заліваў, Ды поўная святла — Яна таксама дзіва, Маленькая Сула.
Кадрык трэці
ДЗІМА
He плавае яшчэ, Малы ён, брацік Дзіма. А сонца так пячэ — Уседзець немагчыма.
Купацца добра ўдвух, Ды ён крычыць: «Баюся!» Надзьмулі Дзіму круг — I плавае на крузе.
To ўлягуцца, то зноў Калышуць хвалі дбала, Як мама перад сном Калісьці калыхала.
Абвыкнуў неўпрыкмет I радуецца Дзіма — На бераг і ў абед Дазвацца немагчыма.
Кадрык чацвёрты
ЯБЛЫНЬКА
Пад небам нізкім, шэрым Гулялі хвалі ўчора, I яблыньку на бераг Яны прынеслі з мора.
Вада не цешыць болей, Бягуць сябры да Сашы: Надзею — дрэўца кволае Ен пасадзіў на пляжы.
Рупліва дрэўца гоіць, Рукою гладзіць зрэдку, Нібы ад ласкі голле Зазелянее ўлетку.
Сябры спрыяюць Сашу, Рупліўцу-чарадзею, Аберагаюць саджанец— Ужо і іх надзею.
Каб прынялося ў спёку, 3 далоняў палівае, Нібы вада здалёку, Нібы вада — жывая.
На шчасце загадалі I хоць у сне, а ўбачаць, Як спелымі пладамі Ім яблынька аддзячыць.
Кадрык МАТЫЛЕК
пяты
Купаюцца малыя, А з Дзімам дык бяда. — Хачу дадому,— Ные.—
Салёная вада!
А над зямлёй віецца, Трапеча матылёк.
Стаміўся ён, здаецца, Бы прыляцеў здалёк.
Бялюткі, як рамонак, Прысеў на Дзімаў круг,
Як быццам тут не мора, А матыльковы луг.
Нібы пялёсткі, крыльцы— Жывая прыгажосць.
Ен нечаканы крышку, Але жаданы госць.
Святлее твар у Дзімы,
I Саша побач лёг, Як быццам ён з радзімы I праўда, матылёк.
Кадрык шосты
ВЕРАБЕЙ НА ПЛЯЖЫ
— Чык-чырык! Чык-чырык!.. Што за шум? Што за крык? Падсуседзіўся Да Сашы
Верабей на пляжы.
У шэрай майцы, У шэрых шортах — Памятых
I пацёртых.
За кожнай хваляй сочыць, Гульня ў яго такая: To да вады падскочыць, To ад вады ўцякае.
Пабыў на сонцы трошкі, Глядзіць:
Хаця і скупа,
Ды загарэлі ножкі
I востры носік-дзюба.
He звык вось так, без справы, Чырыкаць і ў спякоту —
I верабейка жвавы Сабраўся на работу.
У шэрай майцы, У шэрых шортах— Памятых
I пацёртых.
— Чык-чырык! Чык-чырык! — Развітаўся ён і знік, Тут пакінуўшы, на пляжы, Перыйка —
Для Сашы.
Кадрык сёмы
КАМЕНЬЧЫКІ-ПРАМЕНЬЧЫКІ
Да ночы ходзіць Саша Па беразе адзін, Каменьчыкі марскія Збірае на ўспамін.
Калі ў цябе, гавораць, Такі каменьчык ёсць, To зноўку ты прыедзеш Сюды, шчаслівы госць.
Каменьчыкі-праменьчыкі, Любы сабе бяры— I жоўты, і карычневы, I колеру зары.
Пад сонейкам высокім Нагрэліся за дзень,
I сапраўды, здаецца, У кожным спіць прамень.
Да бляску, як каралі, Адшліфаваны ўсе.
I гэты скарб свой Саша Дадому завязе.
Мяшэчак цэлафанавы Цяжэе — шмат сабраў: I дзеду з бабкай хопіць, I ўсім яго сябрам.
А жменьку Саша кіне Яшчэ ў вірок малы — Няхай яны, каменьчыкі, Жывуць на дне Сулы.
Дыяфільм пра мора, Дыяфільм пра лета Там, у краі горным. Трошкі нечакана Сцьмелі фарбы пляжа, I сышоў з экрана Да сяброў ён, Саша. Як жывы праменьчык, Што гарыць і ў замець, Кожнаму каменьчык Падарыў на памяць.
КАЗКА ПРА ЗЯЗЮЛЮ
3 народнага
— Ку-ку! Ку-ку!..— На рунь, На спелы колас. У песенным кутку Чуваць самотны голас. Спявае ў садзе шпак, Сінічка з песняй скача. Чаму зязюля так
Кувае — быццам плача?.. Даўным-даўно на свеце Хлапчына жыў, Якуб, 3 прыжмурам вочы светлыя, Прыгожа віўся чуб. He меў сваёй сядзібы, He меў сям’і аднак. I да сястры адзінай Прытупаў ён, Бядняк.
Ад голаду аслаб, Зайшоў нясмела ў хату I просіць: — Дай хаця б Кавалак хлеба брату... Сястра ажно клянецца: — I рада б памагчы, Ды ад каморы недзе Згубіліся ключы.
А там і свежы жытнік, I мёд, і сала, браце,— I пачала нібыта Ключы шукаць у хаце. А брат вады напіўся, Сышоў у цёмны бор— I ціха заблудзіўся, Ад голаду памёр.
He возьмеш слоў назад, Сястра сама не рада —
45
I выбегла за сад
I кліча ў хату брата: — Якуб, Вярніся!
Ключы знайшліся...
Глядзіць, гусцее пер’е На целе пад кашуляй— Яна праз скупасць шэрай Зрабілася зязюляй.
Смяецца ў небе сонца, А ёй і свет не люб—
Лятаючы, Бясконца Заве: — Я-ку-б! Я-ку-б!..
Няма калі спяваць У песенным кутку, I толькі ўсё чуваць: — Ку-ку!
Ку-ку!..
ВОУЧАЯ ГРAMATA, або
ЧАМУ ВОУК ВЫЕ
3 народнага
He выў лясны бадзяга Hi дома, ні ў сяле, Хоць і жылося блага Без хлеба на стале. Адваджвалі здаўна Яго, ваўка старога, Ад кожнага акна, Ад кожнага парога. Прагаладаў зіму, Схуднеў нябога ўшчэнт— I выдалі яму Нарэшце дакумент:
ГРАМАТА «Ваўку дазволена Хадзіць па хатах, Выпрошваць хлеб У бедных і багатых...» У лапе кій дарожны Ды торба на баку — I міласціну кожны Выносіць жабраку: Хто — хлеб,
Хто — сухары, Хто — малака гладыш. Знайшліся і сябры— Сабака, кошка, мыш. Ад’еўся воўк, акрэп, На торбе спіць, а гладкі. Ды раз ішоў па хлеб I ў рэчку шухнуў з кладкі. Прыбег ён да сабакі, Трасецца ўвесь:
— Бяда!
Сцякае, бачыш, 3 граматы вада. А ваша печ дрыўмі Напалена дарэчы, Ты грамату вазьмі I высушы на печы. — He сумнявайся, воўк, Усё як трэба споўню. А ты і сам прамок, Ідзі сушыцца ў ёўню... Сабака разаслаў
Лісток на чыстай дошцы I так пасля сказаў Сваёй сяброўцы— Кошцы:
— Як грамата прасохне, Аддай ваўку, прашу.
А я крыху на соек За хатай пабрашу... Лісток пад самым бокам Духмяным хлебам пах, I кошка краем вока Прабегла па складах: «Ваў-ку даз-во-ле-на Ха-дзіць па ха-тах, Вы-прош-ваць хлеб У бед-ных і ба-га-тых». Згадала пра абед I, з’еўшы хлеб да крошкі, На печы неўпрыкмет Яна заснула, кошка.
Ударыла спрасонку Хвастом, як ад спалоху, I грамата прасохлая Упала на падлогу.
А тут і мыш бяжыць У свой куток з-пад жорнаў,
Глядзіць—
Лісток ляжыць
I пахне хлебам чорным. He знала: ёй таксама Лісток ахоўваць трэба— I згрызла тую грамату Замест скарынкі хлеба. У хату воўк ускочыў, He даглядзеўшы сну, Аднак ніхто не хоча Прызнаць сваю віну. Надзей няма на цуд: Ад граматы — ні знаку. I воўк загнаў у кут, Трасе найперш сабаку: — Ах, чортава душа! За што мяне, старога, Зарэзаў без нажа, Як ворага якога?
Без граматы ў сяло He пабяжыш па хлеб. Чытаў, што там было Напісана?
— Яшчэ б!
Ваўку дазволена Хадзіць па хатах,
Выпрошваць хлеб У бедных і багатых. — Мне граматы другой He прыстарацца, знаю, А без яе зімой Ад голаду сканаю. — Дар-руй!..— Спацеў, аслаб Збянтэжаны сабака, I ледзь з-пад воўчых лап Ен выпаўз, небарака. Адумаўся:
Сама на мыш напала. А граматы не вернешЗгарэла без агню, I воўк, гаротнік шэры Завыў упершыню.
У лапе кій-падмога Ды торба на баку,
«3-за кошкі
Такая калатнеча!»—
I на яе ў пакоі
Напаў, сцягнуўшы з печы. «За што сабака лае?» — I кошцы крыўдна стала, Яна ў закўтку, злая,
Аднак да хат дарога Заказана ваўку. Разбегліся сябры— Чужыя, Ледзь жывыя.
I воўк з тае пары Без хлеба ў лесе вые.
ШЭРЫ госць
3 народнага
Касіў Сабака сена Для сваяка Вала, Трава яму ў калена Ад лесу да сяла. Абліўся потам, змогся— Касіў адзін за трох — I на пракосе ўлёгся, Заснуў без задніх ног. He з баязліўцаў слабых, А ўскочыў — і дрыжыць: Прыблудны Воўк у лапах Касу яго дзяржыць.
I кажа:
— Лес ваш бедны!
Абег з канца ў канец— Зайцоў няма і следу. Я з’ем цябе, касец!
— Якраз вяселле сёння Ў майго гаспадара,— Сабака ўзвыў спрасоння,— Дык там — касцей гара,
Дык там — каўбасы, студзень I піва, Воўча, ёсць.
Ты на вяселлі будзеш Жаданы самы госць. — Вядзі!
Прагонім смагу, Закусім,— кажа Воўк.
I над касцом для страху Зубамі шчоўк ды шчоўк. Прывёў Сабака, Вучыць:
— Пад лаву хвост схавай, А заспяваюць гучна— 3 гасцямі не спявай!..
Ваўка садзіцца просяць, Падколваюць крыху: — Спякота!
Сена косяць,
А дзядзька ў кажуху!
— Дзівак!..— Рагочуць госці,
Кругом вясёлы гуд.
А «дзядзька» моўчкі косці Грызе, залезшы ў кут. Паслухаліся свата, I аж уздрыгнуў дом— Для маладых дзяўчаты Запелі за сталом:
— Папросім лесніка, Каб нам злавіў ваўка, У лес на ім паедзем— Па казкі вашым дзецям...
За хвост хутчэй — ды ў круг, Сілком з яго, жывога, Хацелі зняць кажух.
Хто ў лоб качалкай перыў, Хто качаргою тоўк— I ледзь назад, за дзверы, Уцёк з вяселля Воўк. А я вам казку следам Прынёс з таго сяла, Дзе сена косіць летам Сабака для Вала.
Закуска ў рот не лезе,
А пець жаданне ёсць—
I ў хаце, як у лесе, Завыў ён, шэры госць:
— Засне пастух — Пайду на луг, Здзяру кажух
3 авечак дзвюх...
Аж анямелі госці
Тут у сваю чаргу:
Дык вось хто любіць косці, Пацее ў кажуху!
I спевака ляснога
САРОЧЫН ГАСЦІНЕЦ
He ляснік, ды мае Ў пушчы свой абход, А з усіх прысмакаў Надта любіць мёд. (4SQd9£Qvj^)
КНІГІ ОНЛАЙН
