Колькі гусей убачыў Яўсей?
Уладзімір Паўлаў
Выдавец: Юнацтва
Памер: 64с.
Мінск 1994
Крошкі клюй, сілкуйся, еш!
Мы з табою — дружбакі... Што, не хочаш браць з рукі? Трэба, мабыць, на галінку Начапіць пайсці скарынку. Госця тут затрапятала I паўз самага мяне Ў фортку фыркнула ў акне. Ды сказаць паспела птушка Па сакрэту мне на вушка, Што сама з’еш хоць вала, Будзе ўсё адна хвала.
Дзе ты бачыў, каб сініца Ды не ўмела падзяліцца?! He, няма сярод сініц Hi чужых, ні чужаніц.
I яны не знаюць чэсці, Каб крадком ад іншых есці...
Ля зімовае кармушкі У чаканні скачуць птушкі. I — відаць па выразу — Згадваюць, што
вы-
нясу, Ці даслухаў да канца Просьбу іхняга ганца?
Так, даслухаў. Што хлусіць. Госця паляцела.
А прасіць — ужо ж прасіць! — Я хвалю за смеласць...
Ах, сінічка-невялічка, Трапяткая,
Нібы знічка!
Каб сініц траскун мароз He даймаў ажно да слёз, Як яна й сказала, Я выношу...
Сала.
ВАДА Ў СТУПЕ
Казка
Захацелася Валу Зарабіць пахвалу.
Вол зароў На ўвесь хлеў: — Слухай, Воўк, Слухай, Леў, I Ліса, I Янот,— Пашаноўны народ! Слухай, Дзік, I Барсук, Слухай, Заяц, I Крук. Кошка, Мышка, Каза
Ды іншая драбяза! Пакідайце гняздо, I бярлог, і нару. Пакуль дзень ды відно, Я вам кашы звару.
Толькі позва прайшла Праз лясы і гоні,
»
I пабеглі да Вала — Хто каго абгоніць. Шмат набегла гасцей, Знаных і жаданых.
А між іх, як і ў людзей, Болып было нязваных.
Хто дзе мог, Там і сеў Без лішняе свары. — Ціха, ўсе!—кажа Леў,—• Хай Вол кашу варыць...
А тым часам з хлява Вол выносіць ступу, Бо каб каша была, Трэба стаўчы крупы. Шустры Заяц наўскач Валачэ за ім таўкач. А хітрыца Ліса Сыпле ў ступу аўса.
Размахнуўся Вол — Загуло наўкол!
У старанні сапе,— Бо ён жа — не труцень! Пасабляе сабе, Аж рагамі круціць. Кошка трошкі вады Падлівае ў ступу, Бо так робяць заўжды, Як таўкуцца крупы. Вылятае на дол Тады меней зерня. He турбуецца Вол — Працу сілай верне. Замахнецца з-за вушэй — Зерне ўскіне слупам Над сабою вышэй, А тым больш — над ступай.
Што ні ўдар — Стратаў воз!
Вось і скончыўся авёс.
Тоўк Вол без упынку, А хоць бы крупінка.
— Буду я,— кажа Ліса,— Падсыпаць па жмені Замест лёгкага аўса Цяжкага ячменю...
Дый ячменю мяшок Вол рассыпаў, не стоўк.
Знемаглася Ліса, Кажа:
— Выйшла сіла ўся... Каля ступы не стаяць Болей як. пабочныя — Узяліся памагаць Новыя памочнікі.
Сыпле грэчку Барсук, А Воўк сыпле проса.
Пасміхнуўся чорны Крук, Заяц лыпнуў коса.
Што за цуд за такі, Тут чыя нядбайнасць, Што зярнят — як на таку, Як пасля камбайна?
Што за цуд за такі?..
А тым часам нішкам Зерня поўныя мяшкі Насыпае мышка.
Наляцелі вераб’і, Шуму нарабілі, Смачна ўпохапкі дзяўблі Ды Вала хвалілі.
I пабачылася ўсім,
Кожны добра ўзважыў: Круп не будзе зусім, А тым болей — кашы. Тут і выступіў Асёл, Хоць хавайся пад стол. Кажа:
— Ўсім давяду,
I ты, Вол, павер мне, Калі ў ступу льюць ваду, To навошта зерне?! — Галаву Асёл узняў.
Ён бязмерна рады, Да Вала пашыбаваў — Даць Валу параду.
Тупу, Тупу, Тупу!
— Налі вады ў ступу. На муку яе стаўчы — Калачоў хаця б спячы.
Сам Асёл за вёдры ўзяўся. Вол як з прывязі сарваўся. Так што каля ступы скора Клекатала пенай мора, Ўсё кіпела і гуло.
Адно — толку не было.
Краўся вечар пакрысе — У чаканні звялі ўсе.
He адна была б хвала, Кожны з’еў бы і вала. Але што паробіш тут, Трэба шыцца ў свой закут.
Па адным, па двое, гуртам У бярлог і да нары Павалілі з рэю густа Ашуканыя звяры.
Дзік Валу крутнуў лычом I прамовіў строга:
— Каб не быць скрозь таўкачом, He рабі дурнога!
Працу ў гонары трымай, Каб не брала скруха.
Свой заўсёды розум май I разумных слухай.
ПРА ЯНКУ, ГАНКУ
I КАЗАК ВЯЗАНКУ
Паэма-казка
ПЕРАД ПАЛЁТАМ
Цудаў шмат на белым свеце, Хочаш — вер, хочаш — правер. Хто гатоў паслухаць, дзеці, Хай паслухае цяпер.
Гэта казка з кутасамі Для аздобы і красы.
Калі ёсць тут хто з вусамі, Хай матае на вусы.
Чалавек — даўно магчыма! —Вунь па Месяцы хадзіў.
I касмічная машына
Хіба сёння дзіва з дзіў?
Цудаў шмат на белым свеце.
Іх нікому не злічыць. Іх як зораў у сусвеце, Што між зорамі ляціць.
Млечны Шлях гукае з неба. (To чумацкі шлях стары.) У дзівосы верыць трэба, Каб самому іх тварыць.
Як паверылі аднойчы
Янка з Ганкай, іх сябры: Свеціць недзе сонца ўночы, Зорка недзе ўдзень гарыць.
Янка з Ганкаю — блізняты, А па ўзросту — во як вы.
Любяць маму, любяць тату, Свой занятак селавы.
Зелле выпалаць з загона, Хлеў прыбраць, сагнаць гусей.
У ваду нырнуць з разгону,— Прыгажэй каб і глыбей.
На вяршаліну залезці, Каб да космасу бліжэй.
Знаць пра ўсё хацелі дзеці I расці, расці барзджэй!
A то справы ўсе паробяць На зямлі і над зямлёй.
Калі хочаш чым пасобіць,— Варушыся, а не стой!..
Янка з Ганкаю любілі Завітаць у цёмны бор.
3 імі іх сябры хадзілі: Ясь, і Стася, і Рыгор.
Лугавою сцежкай блізка.
Хоць яна — не твань і гразь, Але лужыну папліскаць Сябрукоў
Знаходзіў Ясь.
Хлопцу — мора па калена.
Пырскаў пырсне — не злічыць. Падбярэцца патаемна
I па лужыне ляціць.
Ну, чакай жа! Зараз зловім.
Грымакоў пападаём.
Але Яська знае сховы За кустамі, за галлём.
Ды пагоня сунялася.
He дагнала ж ледзьве-ледзь. А чаго там плача Стася?
Трэба выйсці, паглядзець.
«А ў нашае бабкі
Былі-жылі жабкі!» —
За шкадобу з даўніх пор Дражніць Стасю так Рыгор.
Каля цёплай ручаінкі Бусел грозна тупае. Жабянятачка дзяўчынка У далоньках хукае.
Янка з Ганкай суцяшаюць.
Во, здаецца, ўцешылі.
— Ну, паедзем. Нас чакаюць У бары арэшыны,—
Так Рыгор сябрам гаворыць Усур’ёз, не смехам.
Пазіраюць на Рыгора: — А на чым жа ехаць?
He збянтэжыўся нічуць, Адказаў нябога:
— Куды хочаш завязуць Чалавека ногі.
Першы кінуўся праз луг. Адступіся, змора!
Аж займае ў горле дух Гнацца за Рыгорам.
Тут ён быў, і тут — няма, Прамільгнуў за ясень.
Гнацца гэтак жа дарма За Стасяй і Ясем.
Нібы тысячы спружын У сіўцы палеглым.
Чорна ў лесе ад ажын, Што насустрач беглі.
He збаяўся цар грыбоў Выйсці ўскрай дарогі I няўважлівых сяброў Зачапляць за ногі.
Крычма ледзьве не крычаў: — Вы куды ляціце?!
Грыба лепш, нібы карча, Годна падыміце.
Хай даспеліцца арэх, Возьме корка зерне. Размінацца з грыбам грэх. Грыб вам лета верне.
Скажам, недзе ў маразы У вясковай хаце Селі вы пад абразы На абед да маці.
Покуль скокне качар-князь, Смажаны і тлусты, На засланы стол падасць Маці вам капусты.
Хай рабрынка там сабе, А ці іншы скорам, Але ўсё грыб пераб’е — I запахне борам.
I жыві, не памірай! Зімні сон з’іначыцца. Дык чаму ж дарогі ўскрай Вы мяне не бачыце?
Леціцё, як на пажар, Быццам стуль гукалі.— Так грыбны прамовіў цар I развёў рукамі.
Да паклонаў ён прывык. Ну а тут — о дзіва! — Ссунуў шапку баравік I замоўк крыўдліва.
Пагубіліся сябры, Быццам бы расталі.
Янка з Ганкай у бары Доўга іх гукалі.
Ясь, і Стася, і Рыгор, Адкажыце, дзе вы?!
Быў маўклівы думны бор, Як пасля залевы.
На святло ступі з сянец — Вочы ажно зойдуцца. Рушыць казка пад канец, Там яны і знойдуцца.
ПАЛЁТ У АДВАРОТНЫ СВЕТ
Бор. Арэшнік ля палянкі Выспеў — толькі стрэсвай. Ходзіць Янка, Ходзіць Ганка — Заблудзілі ў лесе.
— Янка, я хачу дамоў,— Ганка кажа братку.
Рэха коціць між ствалоў, Гоцае ўпрысядку.
— Янка, мы зайшлі куды? Людзі, памажыце!..
Рэха ж ім крычыць: — Сюды, Вы сюды бяжыце!
Больш ніхто ляшчын не трос. Хіба да арэхаў!
I пайшлі яны наўпрост, Наўздагон за рэхам.
Ганка кліча: — Пачакай!
Недзе тут развілка.—
Янка дражніць: — Даганяй!
Эх ты, баязліўка!
Лог прабеглі, мокры гай. Стоена, бы ў нераце.
Рэха, як ні даганяй, Увесь час наперадзе.
Прабіраюцца ўдваіх, Бы ў глыбокай ночы. Раптам певень каля іх Кукарэкнуў тройчы.
►♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Як жа гэта, пеўнік, ты Заляцеў далёка?
Твой грабеньчык залаты
I каса пры боку.
— Чуеш, Янка,
I каса.
Вострая, напэўна.
— Кінь ты, Ганка, To ж ліса
Недзе душыць пеўня.
Так гавораць між сабой Брацік і сястрычка.
Тут у іх над галавой Заіскрыла знічка.
Дуб стары, ажно сівы, Ля зарослай сцежкі Варухнуўся, як жывы, I пайшоў няспешкі.
He паспеў з’явіцца страх У сястрычкі з браткам,— Дуб стары ў іх на вачах Стаў пад дзеда брацца.
Ног не блытала трава, Што пайшлі з камлюкі.
Верхавіна — галава, А галіны — рукі.
Крок насустрач. Зноўку крок, Па-старэчы дробны.
Вось ужо й зусім — дзядок.
I абліччам добры.
— Чарадзей Дабрадзей,— Гэтак я завуся.
Падышоў да дзяцей
I ўсміхнуўся ў вусы.
Па галоўках абаіх Дзетак ён пагладзіў. Прамянілася да іх Цеплыня ў паглядзе.
Праяснела раптам даль.
Стала гожа, люба. I забылася амаль, Што дзед выйшаў з дуба.
Падпяразан паяском Слуцкае работы.
Кій, кашуля з касніком, Юхтавыя боты.
Дайце рады, Без маны
Дзеці хочуць ведаць:
3 Дабрадзеем яны Ці з уласным дзедам?
Так падобныя дзяды: Рукі, голас, бровы.
I ўжо з кожным хоць куды, I на ўсё гатовы.
О, каб меўся дзівалёт У дзядка, што стрэціў, Паляцелі б у палёт Без аглядкі дзеці.
Задаволься, душа, Пажадай нямоднага: Паглядзелі б спярша Свету Адваротнага.
А пасля хай нясе Праз туману космы. Паляцелі б, як і ўсе, У адкрыты космас.
На гадзіну першы раз.
Толькі завіхнуцца.
Каб застаўся у іх час
I назад вярнуцца.
Каб прапаўшых раптам іх, Верачы — не верачы, Тата з мамай, як малых, He шукалі ўвечары.
Гэтак кожнае з дзяцей Маму, тату згадвае.
А дзядуля Дабрадзей Думкі іх адгадвае.
— Што ж,— лагодна кажа ім,— На гадзіну можна.
Зараз во і паляцім
У звышпадарожжа.
Кіем стукнуў тры разы. Дол азваўся гудам.
Стала з сонцавай красы Вырабляцца цуда.
Пералівіста хістаў Шар, нібы парожні. Аж пакуль ля іх не стаў Цвёрда на трыножнік.
— Адчыняйся, светлалёт! — Дзед распарадзіўся.
Шар, празрысты навылёт, Шоргнуў, адчыніўся,
Небывалая з падзей — Светлалёт на старце! Кажа дзецям Дабрадзей: — Ля мяне пастаньце.
He марудзіць доўга каб
I не мець дакору,
Сталі,
I нябачны трап Іх узняў угору.
Дзед далей дае загад: — Каб вас меней трэсла, Паўз мяне сядайце ў рад У круцёлкі-крэслы.
He з жалеза, а з зіхоцця, Мяккія і чыстыя, Як і ўсё на светлалёце, I яны празрыстыя.
Дзед і Янка — Па баках.
Ганка — пасярэдзіне...
Неба ў воблаках-клубках, Вецер у бярэзіне.
На паляне дрэмны стог, Шыпулле рудое, Кожны ўзяў бы, калі б мог, У палёт з сабою.
Гэтак шкода пакідаць Роднае і блізкае.
Ды ўжо трэба стартаваць — Шар бакамі бліскае.
I трыножнік падагнуў
КНІГІ ОНЛАЙН
