Выгнаныя з роднага краю Паслялістападаўская эміграцыя з Беларусі і Літвы (1830-1870-я гады) Дзмітрый Матвейчык

Выгнаныя з роднага краю

Паслялістападаўская эміграцыя з Беларусі і Літвы (1830-1870-я гады)
Дзмітрый Матвейчык
Выдавец: Лімарыус
Памер: 200с.
Мінск 2011
71.84 МБ
RESUME
Les chasses du pays natal: L’emigration de Belarus et Lituanie apres I’insurrection du noVembre (les annees trente — soixante-dix du XIX siecle)
Le present ouvrage est consacre a la recherche sur un des problemes peu etudies de Гhistoire du XlXdmesiecle— l’emigration des participants a I’insurrection de 1830-1831 («I’insurrection du novembre») d'origine des territoires de Belarus et Lituanie modernes. Apres la courte revue de I’historiographie du probleme et des sources utilisees dans la recherche, les causes essentielles de l’emigration sont analysdes. Ce sont les repressions excessivement sdveres, en comparant avec la pdriode precedente. des autorites russes contre les participants a 1’ insurrection. et aussi les dispositions patriotiques largement diffusees parmi les insurges meme au moment de la defaite.
La quantite commune des dmigres de Belarus et Lituanie a fait 1500-1700 d’hommes environ. La grande partie de ce nombre a I’origine des gouvernements de Vilno, de Grodno et de Minsk. L’ensemble de differents facteurs a determine le depart de nombre essentiel des emigres dans les pays de I’Europe Occidentale. La plupart d’eux s'est trouvee sur le territoire de France dont le gouvernement a porte secours materiel aux emigres.
Les emigres d’origine de Belarus et Lituanie ont fonde en France quelques organisations separees — La Societe Lituanienne et des Terres Russes (SLTR). La Societe d’Union Fraternelle. Le Club Lituano-Russe. Seul SLTR a reussi a passer quelques mesures publiques et a realiser certains de ses projets, par exemple le rassemblement et la publication des souve­nirs des participants de I’insurrection. pendant la premiere periode de l’emigration. Cependant aucune des organisations nominees ci-dessus n'a pas pu obtenir ces buts et exister longtemps.
Durant toute la periode des annees trente et quarante du XlXeme siecle les emigres ont influe sur le developpement du mouvement national d'emancipation de la patrie. Pendant les annees trente deux grandes actions ont ete organisdes ddveloppant immediatement sur les terres de Belarus et de Lituanie. sous la direction de Joseph Zaliwski et de Szymon Konarski. Les emissaires n’ont reussi a obtenir que le minimum de succes. En somme toutes les deux actions ont ete reprimees. et les certains participants (Michal Wollowicz. Szymon Konarski et autres) ехёcutes. Malgrd cela 1’envoi des emissaires ne cessait pas durant les annees quarante et a augmentd fort pendant les evenements revolutionnaires en Europe en 1846-1849. Cependant ils n’ont pas parvenu a obtenir ces buts aussi. A la fin des annees cinquante et a la veille de I’insurrection de 1863 i’dmigration presque cessait d’influer sur les dvdnements politiques de la patrie.
Les emigres ont aspire a compenser sur un certain point la defaite sur l’arene politique par la lutte sur le front iddologique. L’absence en Europe Occidentale de rude censure politique, la disposition de beaucoup de temps fibre et d’autres facteurs ont concourt a dcrire et a dditer beaucoup d’oeuvres d’art. de memoires. de travaux scientifiques et publicistes etc. L’emigra­tion a donnd a Bdlarus et Lituanie Ignacy Domeyko, Aleksander Rypinski, Ignacy Jackowski. Hipolit Klimaszewski. Jozef Straszewski, Wladyslaw Plater, Eustachy Januszkiewicz. Michal Chodzko et d’autres hommes de culture.
L'insuccds d’obtenir ces buts a eu pour consequence le fait que les certains reprdsentants de I’dmigration ont fait les conclusions de la conformite au but de recevoir (a 1’occasion) l’amnistie de gouvernement russe et de revenir a la patrie. En rdsultat pres de 200 emigres de Bdlarus et Lituanie ont presentd ces petitions de la permission de revenir. Ce ne sont pas tous de presentes qui ont requ la possibilite de revenir sans la crainte des repressions, et une partie d’eux a etd contrainte de rester a 1'dtranger pour les difficultes matdrielles du retour.
STRESZCZENIE
Wygnani z rodzinnego kraju: Emigracja polistopadowa z Bialorusi i Litwy (lata trzydzieste — siedemdziesiqte XIX wieku)
Niniejsza praca poswi?cona jest zbadaniu jednego w mniej znanych problemow historii XIX wieku — emigracji uczestnikow powstania listopadowego 1830-1831 r., pochodz^cych z terenow dzisiejszej Litwy i Bialorusi, Po krotkim przegl$dzie historiografii problemu i wykorzystanych w badaniu zrodel. rozpatrzone zostaly glowne powody emigracji, a mianowicie nadzwyczaj surowe, w porownaniu z poprzednim okresem, represje rzadu rosyjskiego, skierowane przeciwko uczestnikom powstania, jak rowniez nastroje patriotyczne. szeroko rozpowszechnione posrod uczestnikow powstania nawet w chwili jego kl?ski.
Ogolna liczba emigrantow tego okresu z Bialorusi i Litwy stanowi 1500-1700 osob, w przewazajacej wi?kszosci z guberni wilenskiej, grodzienskiej i minskiej. Zbieg roznych okolicznosci spowodowal ukierunkowanie przewaznej liczby emigrantow do krajow Europy Zachodniej. Gros znalazio si? naterenie Francji. rz^d ktorej wspieral emigrantow materialnie.
Emigranci rodem z Bialorusi i Litwy stworzyli we Francji kilka organizacji —Towarzystwo Litewskie i Ziem Ruskich (TLZR). Towarzystwo Zjednoczenia si? Braterskiego i Klub Litewsko-Ruski. Samemu tylko TLZR udalo si? w poczatkowym okresie emigracji zorganizowac kilka imprez publicznych i zrealizowac niektdre swoje projekty. jak na przyklad zbior i wydanie wspomnien uczestnikow powstania. Zadnajednak z wymienionych organizacji nie zdolala dopiac swoich celow i przetrwac dluzszego okresu czasu.
W przeciagu okresu lat trzydziestych i czterdziestych XIX wieku emigranci wplywali na rozwoj ruchu narodowo-wyzwolenczego w kraju. W latach trzydziestych zostaly zorganizowane dwie wielkie akcje z Jozefem Zaliwskim i Szymonem Konarskim na czele, ktdre mialy kontynuacj?zaziemiach Bialorusi i Litwy. Emisariuszom udalo si? jednak osiqgn^c tylko niewielkie sukcesy. Obydwie te akcje zcfctaly surowo stlumione. a niektorzy sposrod ich uczestnikow (Michal Wollowicz. Szymon Konarski i in.) zostali skazani na smierc. Mimo tego w latach czterdziestych wysylania emisariuszy nie zaprzestano, a w okresie rewolucyjnych wypadkow w Europie 18461849 r. akcja ta nawet wyraznie przybrala na sile. Takze wowczas jednak nie udalo si? osi^gnqc wyznaczonych przez emigranckie osrodki celow. W koiicu lat pi?cdziesiq.tych i w przededniu po­wstania styczniowego emigracja niemal utracila wszelki wplyw na wypadki polityczne w kraju.
Niepowodzenie na arenie politycznej emigranci starali si? kompensowac w pewnym stopniu walka na froncie ideologicznym. Brak w Europie Zachodniej surowej cenzury politycznej. duza ilosc wolnego czasu i inne czynniki zlozyly si? na napisanie i wydanie olbrzymej liczby utworow: artystycznych. pami?tnikarskich, naukowych, publicystycznych itd. Emigracja data Bialorusi i Litwie takie postaci jako Ignacy Domeyko, Aleksander Rypinski, Ignacy Jackowski. Hipolit Klimaszewski, Jozef Straszewicz, Wladyslaw Plater. Eustachy Januszkiewicz, Mi­chal Chodzko i wielu innych.
Brak sukcesow w osiqganiu stawianych sobie przez emigracj? celow doprowadzal niektorych jej przedstawicieli do wniosku o celowosci przyj?cia — w razie ogloszenia takowej — amnestii ze strony rzadu rosyjskiego i powrotu do kraju. Ostatecznie okolo 200 emigrantow rodem w Bialorusi i Litwy zlozylo podaniao pozwolenie powrotu do kraju. Nie wszyscy skorzystali z takiej mozliwosci powrotu z obawy represji. a cz?sc aplikujacych musiala pozostac ostatecznie w emigracji z powodu trudnosci finansowych.
РЕЗЮМЕ
Нзгнанные нз роднмого края: Посленоябрьская эмнграцня нз Беларусн н Ліітвы (1830-1870-е года)
Работа посвяодается нсследованню одной нз малоязученных проблем нсторнн XIX в. —эмнграцйй участннков восстання 1830—1831 гг. («ноябрьского»), проясходяіцнх с террнторнй совремснных Беларусч й Лнтвы. После краткого обзора йсторнографйй проблемы н йсточнйков. йспользованных прн нсследованйй, рассматрйваются основные прнчяны эмяграцйй. ймн являлнсь необыкновенно суровые. в сравненйй с предыдуіцйм пернодом. репрессйй россяйскпх властей протнв участнйков восстання, а также патрнотнческне настроення. шлроко распространенные средя повстанцев даже в момент пораження.
Обіцая чйсленность эмнгрантов йз Беларуся й Лятвы составляла прямерно 1500— 1700 человек, пренмуіцественное болышінство которых пронсходнлн йз Внленской, Гродненской н Мннской губернйй. Совокупность разлйчных факторов определйля прйбытне основного коллчества эмйграптов в страяы Западной Европы. Большая йх часть оказалась на террнторнн Францші, правтельство которой оказывало эмйграіггам матерйальную поддержку.
Уроженцамя Беларусн й Лнтвы былн созданы во Францнй несколько отдельных органнзацйй — Обіцество Лйтовское н Русскях Земель (ОЛРЗ), Обшество Братского Едйнення й Лйтовско-Русскйй Клуб. Лйшь только ОЛРЗ удалось в первоначальный пернод эмйграцйй провестн несколько публйчных меропрнятйй й реалйзовать некоторые свон проекты, йапрнмер. сбор й публйкацйю воспомйнанйй участнйков восстання. Однако йй одна йз выше упомянутых органйзацйй не смогла добнться поставленных целей й просуіцествовать продолжнтельное время.
В теченне всего пернода 30-40-х гг. XIX в. эмйгранты оказывалй влйянйе на развйтне нацйонально-освободйтельного двнженйя на родііне. В ЗО-е гг. былл органйзованы две круппые акцші под руководством Юзефа Залявского й Шймояа Конарского. которые ймслй непосредственное развйтйе на землях Беларусй й Лйтвы. Эмйссарам удалось достячь лйшь мйннмальных успехов. В целом обе этй акцйй былй жестоко подавлены. а ряд йх участннков (Мнхал Волловйч. Шймон Конарскнй й др.) казнен. Несмотря на это, в 40-х гг. прйсылка эмйссаров не прекрашалась, а во время революцнонных событай в Европе в 1846—1849 гг. резко увелйчйлась. Однако й в это врсмя йм не удалось добнться поставленных целей. В конце 50-х гг. й накануне восстаішя 1863 г. эмйграцйя практйческй перестала влйять на событня на роднне.
Пораженне на полнтйческой арене эмйгранты стремнлйсь в некоторой степенн компенсяровать борьбой на ндеологнческом фронте. Отсутствйе в Западной Европе жесткой полйтйческой цензуры, налнчне большого колйчества свободного временй й др. факгоры содействовалн напнсанйю й нзданйю огромного колйчества пронзведеяйй: хуцожественных. мемуарных, научных, публйідістйческйх й т. д. Эмнграцня дала белорусской культуре тэкйх деятелей, как йгнатай Домейко. Александр Рыпйнскіій. йгнатай Яцковскйй. йпполйт Клймашевскйй. Юзеф Страшевнч. Владйслав Плятер. Евстафйй Япушкевнч. Мнхал Ходько й многйх другйх.