Анатоль Клышка
6+
Выдавец: Народная асвета
Памер: 144с.
Мінск 1993
Максім Танк.
дзе жук просіць слімака пусціць гэтыя словы так, каб слімак аба-
2. Што абяцаў жук слімаку? Ці выканаў ён сваё абяцанне? Як ты прачытаеш алошнія радкі — ці з абурэннем, ці абыякава, ці са шкадаваннем?
Спрэчка.
Жылі на адным двары кот ды певень, сабака ды казёл. Увечары, бывала, збяруцца ўсе яны каля ганка і гавораць пра рознае. У адным ніяк не маглі яны дамовіцца: што найсмачнейшае?
— Няма нічога лепш за малачко,— кажа кот Максім, прысаджваючыся пад цадзілкаю, што сушылася на плоце.— Добра таксама і мышкаю паласавацца, але злавіць яе — вялікі клопат.
— Што малачко! Вось каб авёс ці крупы,
гэта куды лепш,— кажа певень.
— А як добра свежанькага сенца пажаваць, асабліва калі духмянае,— прамовіў казёл.
— Ды што вы, браткі, кажаце,— перапыніў
іх Лыска.—
Калі што сапраўды добрае, дык гэта костачка. Колькі я на сваім вяку з'еў касцей! Я дык ужо разбіраюся ў ядзе!..
Спрачаліся яны, спрачаліся, а што лепш, і цяпер да згоды не прыйшлі.
1. Што здаецца найсмачнейшым кату?
2. А што найбольш любяць певень, казёл?
3. На што ласы сабака?
4. Чаму не прыйшлі да згоды між сабою кот, певень, сабака і казёл?
Апельсін і яблык.
Абабрала Алеся лушпінне з апельсіна і здзівілася:
— Апельсін, чаму ты ўвесь з долек?
— А гэта дзеля таго, каб ты ўсіх магла пачаставаць,— адказаў ёй апельсін.
— А ты, яблык, чаму не маеш долек? Відаць, каб я цалкам цябе магла з'есці? — спытала Алеся, узяўшы ў рукі яблык.
— He,— адказаў яблык,— каб ты мяне ўвесь аддала сваёй сяброўцы.
Зайчыкаў хлеб.
Жыве ў цёмным лесе спагадлівы зайчык,
каго ні сустрэне, дасць хлеба акрайчык.
Спаткае
дзядулю
падорыць ласункі і ўнучцы з унукам
пашле падарункі.
3 поля вяртаюцца тата і мама
і зайчыкаў хлеб
нам прыносяць таксама.
П. Граніт.
Пра які зайчыкаў хлеб гаворыцца ў вершы?
Якія тут пераблытаны казкі? Раскажы іх.
Добрыя словы.
Паглядзі адкажы:
на малюнкі і на якім Галя
павінна сказаць «прабачце», на якім — «калі ласка», а на якім — «дзякуй»?
Што павінен зрабіць Сцёпа?
Калі мы так гаворым!
Добры дзень!
Добры вечар!
Просім!
Дзякуй!
Смачна снедаць!
Смачна абедаць!
Смачна вячэраць!
Смачна есці!
Бывайце здаровы!
«Дабранач» — кажу ўсім нанач.
Верабейчык.
Верабейчык: ціў, ціў, ціў, колас дзюбкаю ўхапіў, а таму што ён быў добры — па зярнятку ўсім дзяліў. Елі зерні ўсе са смакам, шчабяталі: дзякуй, дзякуй!
Прыказка.
Любіць увесь свет лагодны прывет.
У лесе.
Мохам, ядлоўцам і смолкай пахне ад цёплай зямлі, колюць зялёныя голкі, лётаюць важна чмялі.
Колькі б вы казак ні чулі, колькі 6 ні зналі забаў — лепшыя казкі і гульні — у лесе, між елак і траў.
Вера Вярба.
У лясах Белавежы.
Белавежская пушча... Адзін з самых вялікіх лясоў на свеце.
Ідзеш па пушчы і — не адарваць вачэй ад лясной красы. Дуб, ясень, граб, хвоя, бяроза, клён, асіна, елка, чорная вольха... Пушча ўсё новая і новая.
Галоўны яе звер — зубр. Вялізны. На выгляд можа здацца нязграбаю і марудаю. А між тым умее хутка бегчы і раптоўна спыняцца.
Дзе пройдуць яго рогі між дрэў, пройдзе і сам зубр.
Гэты лясны велікан умее прабірацца праз топкае балота. Зубровыя сляды не раз праводзілі ў вайну партызан праз багну.
Зубр ніколі не нападае першы. Але калі яго
раззлаваць, то цяжка стрымаць. Бо зубр — самая дужая, самая магутная ў нас жывёліна. Тоўстае бервяно ён лёгка падкідае рагамі.
Нездарма зубр — на радыятары беларускіх аўтамабіляў. Гэта знак дужасці і сілы нашых машын.
малое не у крыудзе.
У маленькага аленіка — плямістая шкурка. Гэта нібы яркія промні сонца, што прабіліся праз лістоту. Такая шкурка добра хавае яго ад злога вока рысі ці забеглага ваўка.
Бо маці-аленіха не зможа ў бядзе ўратаваць ад драпежніка сваё дзіця. Яе самую ратуюць толькі ногі.
Але ў аленіка ёсць у Белавежскай пушчы надзейныя абаронцы — зубры. I аленік спяшаецца прыстаць да зубровага статка. Зубры самі не пакрыўдзяць малечу і другому каму таксама не дадуць у крыўду.
Кватэры — сябрам.
А што гэта? Пад дубам шышкі? Адкуль яны тут узяліся?
У расколіне між кары дуба дзяцел зрабіў «кузню». Заклініў там яловую шышку і носам тук-тук. Дастане семкі, а шышку спіхне ўніз. I зноў ляціць на яліну па новую шышку,
А там вось яшчэ адзін дзяцел.
— Стук-стук,— аж разлягаецца ў пушчы яго моцны пошчак. Падзёўб, падзёўб ён і
хутка пераоег ўпэўніцца хоча: вылет дрэва?
He. Дзяцел стуку звычайна патрывожаныя вячкі, караеды.
на другі бок. Нібы ці не прадзёўб на-
ведае: ад моцнага выпаўзаюць з кары розныя жучкі, чар-
Тут і будзе яму спажытак.
Дзяцел — карысная птушка. I не толькі таму, што знішчае шкоднікаў дрэў.
За сваё жыццё ён нарабіў шмат хатак розным птушкам. Сінічкі, шпакі, сычы, мухалоўкі жывуць у
яго дуплах.
Штогод дзяцел дзяўбе сабе новае дупло, а старое пакідае іншым.
Добры зайцавы звычай.
У зайчыхі вывеліся першыя зайчаняты. Вунь яны — белыя клубочкі — сядзяць пад кустом. Здалёку нібы гурбачкі снегу, што яшчэ не ўсюды растаў, хоць ужо і вясна. Затаі ліся зайчаняткі. I дрыжаць — ад холаду і голаду.
Дзе цяпер іх мама? Можа, ужо далёка-далёка адсюль, у другім канцы пушчы. Можа, яе высачыў звер ці напалохала якая птушка. Хіба мала ворагаў у зайцаў?
Адзін паратунак малых — добры занцавы звычай. Якая б зайчыха ні бегла тут, спыніцца і
напоіць іх цёплым тлустым малачком.
Бо, можа, і яе дзетак у гэты час на другім канцы пушчы корміць іншая зайчыха-маці.
Нап'юцца малечы і тры дні пасля могуць зноў ціха сядзець, каб не згледзела іх сава ці ястраб.
Міне тыдзень-другі, і як даспадобы прыйдуцца ім зялёная салат-
ка травы і скарыначка шурпатай кары.
Жывы клубок воўны.
Вунь галка ўляпілася дзюбаю за тонкую галінку таполі і павісла. Крохкая галінка хруснула і абламалася. Галка тут жа панесла яе на гняздо.
Але што за гняздо з цвёрдых галінак? Вось бы разжыцца на мяккую поўсць, каб выслаць гняздо.
Бачыце? Шпак гоніцца за вавёркаю — гэтым жывым клубком воўны. Імгненне — j поўная дзюба поўсці!
Мякка будзе маленькім шпачкам...
Некаторыя звяркі зусім не ўцякаюць ад птушак. Увесну яны ліняюць, і ім прыемна, калі тыя скубуць з іх поўсць.
Запаведнік.
Цяпер Белавежская пушча — запаведнік.
Секчы дрэвы, паляваць на дзічыну тут няможна. Усякі звер, усякая птушка тут пад аховаю чалавека. Толькі ваўкам — гэтым лясным разбойнікам — уваход сюды забаронены.
Вось венікі, але не для падлогі.
Узімку яны — найлепшы корм зубрам, але-
ням, казулям.
Цяжка прыйшлося б вялікаму пушчанскаму жывёльнаму статку, калі б не ўвага чалавека. .
Дзікі, як вядома, найбольш любяць бульбу. Тут для іх параскіданы бульба, буракі, морква.
У шмат якіх мясцінах пушчы знарок для звярыны зроблены вадапоі, пакладзена соль.
Палізаць саланец прыйшла казуля.
1. Як дапамагаюць адзін аднаму насельнікі пушчы?
Прыгадай добрае суседства аленіка і зуброў, шпака і вавёркі, дзятла і іншых птушак.
2. Як дапамагае чалавек звярам?
Музыкі.
Вось прыйшлі музыкі чарадой вялікай.
Граў на скрыпачцы камар, на дудачцы — чмель-дудар, Муха на цымбалах
струны калыхала,
адзень на леры іцінаў без меры чырвоны конік эрыў у гармонік
1. Хто іграў на скрыпцы, хто — на дудцы і хто — на цымбалах?
2. Што атрымалася, калі б яны памянялі свае музычныя інструменты?
Вуж.
Вуж паўзе сабе дарожкай, не
кране
ніводнай
ножкай.
пакратаў бы, каб мог,
але
вуж
не
мае
ног.
Максім Лужанін.
Як ты думаеш, чаму ў гэтым жартоўным вершы так размешчаны словы?
Загадкі.
Хто паўзе вось тут у парку, а свой дом нясе на карку?
Хто ў чырвоных ботах ходзіць па балотах?
Рабі гэта сам і пакажы сваім сябрам.
Рана ўстаўшы, мы спачатку
дружна робім фіззарадку...
Дзве кроплі.
Аднаго разу сустрэліся дзве вадзяныя кроплі. Адна з-пад крана, другая з лужыны.
— Добры дзень! — прывіталіся яны і пераглянуліся.
— Як мы падобныя адна на адну. Ну як дзве кроплі.
— Пачакайце! — сказаў доктар.— Гэта не так. I паглядзеў на іх праз павелічальнае шкло. Кропля з-пад крана была чыстая і празрыстая. Такую Bafly можна піць. Яна — якз крыніцы. У крыніцы вада чыстая. Кропля з лужыны была мутная.
Вось што ўбачыў доктар.
Там плавалі, кішэлі розныя жывучкі.
Ад іх можна захварэць.
А таму няможна піць вады з возера, рэчкі, лужыны.
П'юць ваду толькі з водаправода, крыніцы, калодзежа.
1. Чаму няможна піць вады з возера, рэчкі, лужыны?
2. Як ты выконваеш правілы гігіены?
Май.
Я сцяжок свой узнімаю проста ў сонечны прамень. Сёння — свята Першамая, сёння — мая першы дзень!
У калоне
песню ўголас
з намі разам запявай!
I прыгожы, і вясёлы мой любімы
месяц май.
Адышлі даўно трывогі.
I ўрачыста кожны год Дзень Вялікай Перамогі адзначае наш народ.
Чуеш выбухі салюта? Палічыць іх паспявай. Перамогаю славуты мой любімы
месяц май.
А. Вольскі.
Бамба.
Ен чарнаскуры, з Афрыкі родам. Бамба маленькі — наш аднагодак. Хлопчык карпее з самага ранку над негрыцянскай першай «Чытанкай». Бамба са школы прыйдзе дадому— скача, дурэе. Дзе тая стома? Кажа матуля: — Сціхні ты, любы! — Ен надзімае тоўстыя губы. Маці гаворыць: — Пара табе мыцца! — Бамба баіцца белым зрабіцца. Шкода, што Бамба, чорны, вясёлы, з намі не ходзіць разам да школы.
Паглядзі на малюнак і адкажы, да якіх радкоў ён адносіцца.
Ю. Тувім.
Прыказка.
Нашы сябры — па ўсёй зямлі.
Як прыйшла да нас кніга.
Буквар на гліняных таблічках.
Але калі б твой
Ты, можа, думаеш, што кнігі былі заўсёды. А між тым быў час, калі ні кніг, ні паперы не было.
На чым толькі не пісалі тады людзі! На лісцях дрэў, на бярозавай кары...
А ў далёкім краі — Афрыцы — была такая расліна папірус. Падобная да нашага аеру ці трыснягу. Людзі разразалі яе сцябло на палоскі, склейвалі і на іх пісалі. Ад папіруса пайшла і назва нашай паперы.
А яшчэ даўней пісалі на гліняных таблічках. Размочвалі гліну і палачкаю рабілі на ёй знакі.
Цікавая «папера» — ці не праўда? Нават у агні не гарыць.
«Буквар» быў напісаны на такіх гліняных таблічках, дык ты б не падняў яго. Такі цяжкі быў бы ён. Ды і конь не пацягнуў бы воз з такім букваром. Вунь, бачыш, стаіць аднатонка? Хіба дзесяць такіх машын змаглі б толькі павезці тваю кнігу. Вось і ўяві: ідзеш ты ў школу, а дзесяць машын вязуць за табою твой «Буквар».
Смешна! Нязручная такая кніга.
Таму людзі ўвесь час шукалі, на чым жа было 6 лепш пісаць. Гліняныя таблічкі цяжкія, папірус рос далёка. He заўсёды яго прывязеш.
КНІГІ ОНЛАЙН
