Каложская царква
Выдавец: Беларусь
Памер: 451с.
Мінск 1991
Свята ^Барысарлебская (Каложская) царква XII ст.
ладожская царкеа
Коложская церковь
The Kalozha Church
Мінск «Беларусь» 2019
УДК 726.03(476.6)(084.12)
ББК85.113(4Беи)яб
К17
Аўтар тэксту і складальнік Аляксандр Ласмінскі
Фота Аляксандра Ласмінскага, Валерыя Кавалеўскага, Сяргея Марозава, Святланы Несцярэнка, Юліі Паскі, Андрэя Пугача, Генадзя Сяргея, Мікалая Серабракова, Івана Цыркуновіча, Яна Хведчына
Выпуск выдання ажыццёўлены па заказе Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь
Выдавецтва выказвае падзяку заслужанаму аматарскаму калектыву Рэспублікі Беларусь народнаму фотаклубу «Гродна» і настаяцелю СвятаБарысаГлебскай (Каложскай) царквы протаіерэю Аляксандру Балоннікаву за актыўную дапамогу ў падрыхтоўцы выдання
ISBN 9789850113016
© Ласмінскі А. I., складанне, 2019
© Афармленне. РУП «Выдавецтва «Беларусь», 2019
vLZ вятаБарысаГлебская (Каложская) царква — адзін з самых старажытных праваслаўных храмаў Беларусі, збудаваных у XII стагоддзі ў горадзе над Нёманам. Па архітэктурных асаблівасцях гэта ўнікальная царква, узведзеная ў самабытным стылі гродзенскай архітэктурнай школы, майстры якой выкарыстоўвалі ў сваім дойлідстве як традыцыі візантыйскай архітэктуры, так і мясцовыя ўсходнеславянскія будаўнічыя прыёмы. У выніку такога своеасаблівага сінтэзу розных традыцый паўстаў храм, аналагаў якому няма ні ў старажытнарускім, ні ў балканскім праваслаўным дойлідстве. Ён і цяпер здзіўляе нас арыгінальнасцю задумы і дасканаласцю мастацкага ўвасаблення.
Акрамя гісторыкакультурнай каштоўнасці для горада Гродна, СвятаБарысаГлебскі храм на Каложы мае яшчэ і вялікае духоўнае значэнне. Папершае, тэты адзіны з храмаў, што захаваўся з XII стагоддзя, выразна сведчыць пра тое, што менавіта ўсходняя хрысціянская традыцыя, якая атрымала пасля назву праваслаўнай, была першаснай у Гродне — горадзе, які ў перыяд Сярэднявечча быў сапраўдным фарпостам на заходніх межах Старажытнай Русі. Падругое, той факт, што храм быў асвячоны ў гонар святых дабраверных князёў і пакутнікаў Барыса і Глеба, сыноў святога роўнаапостальнага вялікага князя Уладзіміра — хрысціцеля Русі, гаворыць пра асаблівую духоўную і культурную супольнасць усходніх славян — продкаў сучасных беларусаў, рускіх і ўкраінцаў — і дае нам выдатны прыклад іх адзінства ў Хрысце, у якім, па словах апостала Паўла, «няма ні эліна, ні іўдзея... але ўсё і ва ўсім Хрыстос». I, патрэцяе, старажытная Каложская царква справядліва лічыцца сярод жыхароў Гродна адным з самых святых месцаў у горадзе. Бо тут, у сценах старажытнага храма, з XII стагоддзя ўзносіцца малітва «аб богаахаванай нашай краіне», «аб градзе гэтым і ўсіх, хто вераю жыве ў ім». Пад гэтыя старажытныя скляпенні прыходзяць людзі рознага ўзросту і сацыяльнага статусу за малітвенай дапамогай да святых Барыса і Глеба, пад жыватворнае Покрыва Маці Божай дзеля цудатворнай іконы «Каложскай». Многія менавіта тут імкнуцца атрымаць благаславенне Божае на ўступленне ў шлюб і далейшае сумеснае сямейнае жыццё, а затым прыносяць сваіх дзяцей, каб спадобіць іх благадаці Святога Хрышчэння.
Няхай Гасподзь благаславіць сваёй ласкай кожнага, хто з дапамогай гэтага фотаальбома зможа духоўна дакрануцца да найвялікшай святыні нашай духоўнасці, гісторыі і культуры — СвятаБарысаГлебскай (Каложскай) царквы, а хто наведае тэты старажытны храм — зможа назаўжды захаваць яго дзіўнае аблічча ў сваім сэрцы.
3 благаславеннем архіепіскап Гродзенскі і Ваўкавыскі АРЦЕМІЙ
вятоБорисоГлебская (Коложская) церковь — один из древнейших православных храмов Беларуси, сооруженный в XII веке в городе над Неманом. По своим архитектурным особенностям это уникальная церковь, возведенная в самобытном стиле гродненской архитектурной школы, мастера которой использовали в своем зодчестве как традиции византийской храмовой архитектуры, так и местные восточнославянские строительные приемы. В результате такого своеобразного синтеза различных традиций возник храм, аналогов которому нет ни в древнерусском, ни в балканском православном зодчестве. Он и сейчас поражает нас оригинальностью замысла и совершенством художественного воплощения.
Помимо историкокультурной ценности для города Гродно, СвятоБорисоГлебский храм на Коложе имеет еще и огромное духовное значение. Вопервых, этот единственный из сохранившихся с XII века храмов выразительно свидетельствует о том, что именно восточная христианская традиция, получившая впоследствии название православной, была первичной в Гродно — городе, который в период Средневековья был настоящим форпостом на западных рубежах Древней Руси. Вовторых, тот факт, что храм был освящен в честь святых благоверных князей и страстотерпцев Бориса и Глеба, сыновей святого равноапостольного великого князя Владимира — крестителя Руси, говорит об особой духовной и культурной общности восточных славян — предков современных белорусов, русских и украинцев — и дает нам прекрасный пример их единства во Христе, в котором, по словам апостола Павла, «нет ни еллина, ни иудея... но все и во всем Христос». И, втретьих, древняя Коложская церковь справедливо считается среди жителей Гродно одним из самых святых мест в городе. Ведь здесь, в стенах старинного храма, с XII века возносится молитва «о богохранимой стране нашей», «о граде сем и всех, верою живущих в нем». Под эти древние своды приходят люди разного возраста и социального статуса за молитвенной помощью к святым Борису и Глебу, прибегают под благодатный Покров Матери Божией ради чудотворной иконы «Коложской». Многие именно здесь стремятся получить благословение Божие на вступление в брак и дальнейшую совместную семейную жизнь, а затем приносят своих чад, чтобы сподобить их благодати Святого Крещения.
Пусть Господь благословит своей милостью каждого, кто с помощью этого фотоальбома сможет духовно прикоснуться к этой величайшей святыне нашей духовности, истории и культуры — СвятоБорисоГлебской (Коложской) церкви, а посетившие этот древний храм смогут навсегда запечатлеть его удивительный облик в своем сердце.
С благословением архиепископ Гродненский и Вожовысский АРТЕМИЙ
he Kalozha Church of Sts. Barys and Gleb is one of the oldest Orthodox churches of Belarus built in the XII century in Grodna, the city on the Njoman. By its architectural peculiarities this is a unique church, erected in the original style of the local architectural school, whose masters used in their art both the traditions of Byzantine temple architecture and the indigenous East Slavic building techniques. As a result of such an idiosyncratic synthesis of various traditions, a temple emerged, which has no analogues in neither Old Russian nor Balkan Orthodox architecture. Even now it amazes us with the originality of its conception and the perfection of the artistic embodiment.
In addition to the historical and cultural value for the city of Grodna, the Kalozha Church of Sts. Barys and Gleb also has great spiritual significance. First, this is the only of all extant, since the XII century, temples clearly indicating that it was the Eastern Christian tradition, later called as Orthodox, which was primary in Grodna, a city that during the Middle Ages was a real outpost on the western frontiers of ancient Rus. Secondly, the fact that the Church was consecrated in honor of the faithful saint princes and passion bearers Barys and Gleb, the sons of St. Uladzimir, EqualtotheApostles and the Evangelizer of Rus, shows special spiritual and cultural commonality of the Eastern Slavs, being the ancestors of modern Belarusians, Russians and Ukrainians. It also gives us a wonderful example of their unity in Christ, in Whom, according to the words of Paul the Apostle «there is neither Greek nor Jew... but Christ is all, and in all». And, thirdly, the ancient Kalozha Church is rightly considered among the residents of Grodna as one of the holiest places in their city. It is here, in the walls of this old temple, that since the XII century the prayers «for our country», «for this city, for every city and for the faithful who live in them» have been offered. Under these domes people of different ages and social status come to beg for the help of the Sts. Barys and Gleb, strive to the blessed Protection of the Mother of God for the sake of the miraculous Kalozha icon. Many seek to receive precisely here the God’s blessing to enter into marriage and further joint family life, and then bring their children to give them the grace of holy Baptism.
May the Lord bless with His grace anyone who can, by virtue of this photo album, touch ecclesiastically this greatest shrine of our spirituality, history and culture — the Kalozha Church of Sts. Barys and Gleb and those who visit this ancient temple will be able to imprint its amazing appearance in their heart forever.
With the blessing Archbishop of Grodna and Vaiikavysk ARCEMIJ
вятаБарысаГлебская (Каложская царква) XII стагоддзя з’яўляецца жамчужынай усяго праваслаўнага архітэктурнага дойлідства Еўропы. Шмат таямніц захоўвае гэтая святыня, захапляючы даследчыкаў асаблівым сімволікамастацкім афармленнем фасадаў з паліўнымі паліхромнымі керамічнымі крыжамі, якія захавалі першародныя колеры, або акустычнымі асаблівасцямі ўнутраных сцен са стройнай сістэмай мноства галаснікоў — умураваных пустацелых керамічных збаноў, па форме надобных да амфар. Шэраг навукоўцаў лічыць, што тэты геніяльны прыём старажытных дойлідаў не толькі надаваў галасам царкоўнага хору асаблівае гучанне, але і значна палягчаў вагу каменнага храма.
Царква, пабудаваная майстрамі гродзенскай школы над кіраўніцтвам Пятра Міланега (вядома, што ён быў запрошаны будаваць храмы Кіева), перажыла стагоддзі. Усё было ў яе гісторыі: і разбуральныя войны, і пажары, і перабудовы, і спусташэнні. Змяніліся купал і дах храма. Мы да гэтага часу не ведаем, як яны выглядалі першапачаткова. Не разгаданы рэцэпт вырабу каляровых крыжоў з маёлікі ў дэкоры фасада. Як захаваліся фарбы скрозь стагоддзі? I што за надпісы на плінфе сцен? Руніцкія пасланні ці асабістыя пячаткі майстроўвытворцаў? Адказу няма да гэтага часу. А сцены з плінфы і гладкачасаных валуноў ля падмурка храма выстаялі да сярэдзіны XIX стагоддзя. I толькі ў красавіку 1853 года (гісторыя захавала гэтую ракавую дату — у ноч з 1га на 2е красавіка) паводкавая вада Нёмана рэзка падмыла бераг. Паўднёвая сцяна і частка заходняй паваліліся і схаваліся ў тоўшчы ракі. Але захаваліся і прывезены з СанктПецярбурга чарцяжы 1852 года. Хтосьці дакладна і
КНІГІ ОНЛАЙН
