Метэаралогія і кліматалогія
Практыкум
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 223с.
Мінск 2011
Класіфікацыя асноўных форм, відаў і разнавіднасцей воблакаў, іх падрабязная характарыстыка прыведзены ў «Атласе воблакаў», які ўяўляе сабой набор адпаведных фотакартак. Прыводзім гэтую класіфікацыю з некаторымі скарачэннямі.
У залежнасці ад вышыні воблакі падзяляюцца на тры ярусы:
□ воблакі верхняга яруса вышэй за 6000 м;
□ воблакі сярэдняга яруса іх ніжняя мяжа ляжыць паміж 2000 і 6000 м;
□ воблакі ніжняга яруса ніжняя мяжа размешчана ніжэй за 2000 м і можа дасягаць паверхні Зямлі.
У асобную групу вылучаюць воблакі вертыкалызага развіцця, якія маюць вялікую магутнасць і могуць трапляць ва ўсе ярусы.
Да воблакаў верхняга яруса адносяцца наступныя формы.
I. Перыстыя воблакі (Cirrus, Ci): асобныя белыя валакністыя воблакі, звычайна вельмі тонкія і празрыстыя, часам з больш шчыльнымі часткамі. Вышыня ва ўмераных шыротах складае 7-10 км, у тропіках дасягае 17-18 км; маюць крышталічную будову.
Падзяляюцца на наступныя віды.
1. Валакністыя, або ніткападобныя (Cirrus fibratus, Ci fib.): маюць выгляд паралельных ці пераблытаных клубкоў валокнаў.
Разнавіднасці:
а) кіпцюрападобныя (Cirrus uncinus, Ci йпс.): канцы нітак патоўшчаны і загнуты ўверх;
б) хрыбтападобныя (Cirrus vertebratus, Ci vert.): з больш шчыльнай сярэдняй паласой, з якой валокны разыходзяцца ў два бакі;
в) пераблытаныя (Cirrus intortus, Ci int.): з бязладна пераблытаных нітак у выглядзе клубкоў ці плям, раскіданых па небе.
2. Шчыльныя (Cirrus spissatus, Ci spi): уключаюць шматлікія згушчэнні няправільнай формы, што істотна парушае валакністую структуру.
Разнавіднасці:
а) навальнічныя (Cirrus incus-genitus, Ci ing.): з’яўляюцца рэшткамі вяршынь кучава-дажджавых воблакаў, што распадаюцца;
б) камякападобныя (Cirrus floccus. Ci fl.): маюць выгляд белых камякоў, раскіданых па прасторы валокнаў перыстых воблакаў.
Перыстыя воблакі ўтвараюцца пад слоем трапапаўзы. Звычайна яны з’яўляюцца часткай воблачнай сістэмы цёплага ці халоднага фронту, а таксама цыклонаў, якія запаўняюцца.
II . Перыста-кучавыя воблакі (Cirrocumulus, Cc): белыя тонкія воблакі, што складаюцца з дробных хваляў, камякоў ці рабізны, утвараюць слаі ці паралельныя грады з паступовым пераходам у покрыва перыстых або перыста-слаістых воблакаў. Гэтыя воблакі малаўстойлівыя. Яны хутка з’яўляюцца, відазмяняюцца і прападаюць. Утвараюцца перыста-кучавыя воблакі ва ўмовах хвалевых ці канвектыўных рухаў паветра. Яны таксама складаюцца з ледзяных крышталяў. Ападкаў з іх не бывае.
Адзін від: хвалістыя (Cirrocumulus undulatus, Cc und.) y выглядзе хваляў ці дробнай рабізны.
Разнавіднасці:
а) лінзападобныя (Cirrocumulus lenticularis, Cc lent.): выцягнутыя з гладкай паверхняй асобныя воблакі, што патанчаюцца да краёў накшталт лінзаў; дзе-нідзе праглядваецца валакністая структура;
б) кучавападобныя (Cirrocumulus cumuliformis, Cc cuf): дробныя вежы ці камякі, што павялічваюцца зверху;
в) камякападобныя (Cirrocumulus floccus, Cc floc.): тонкія белыя паўпразрыстыя раскіданыя па небе камякі.
Перыста-кучавыя воблакі ўтвараюцца ў выніку паветраных хваль ці канвектыўных ячэек, што ўзнікаюць у верхняй трапасферы, некалькі ніжэй трапапаўзы.
III. Перыста-слаістыя воблакі (Cirrostratus, Cs): тонкая, белая або трохі блакітнаватая заслона, якая мае аднародную або злёгку валакністую структуру; могуць засцілаць усё неба. Гэтыя воблакі таксама крышталічныя. У перыста-слаістых воб-
лаках вакол Сонца могуць назірацца гала бялявыя кругі (кольцы). Гэтая аптычная з’ява ўзнікае ў выніку праламлення сонечных промняў у крышталях воблакаў Яны ўтвараюцца з-за адыябатычнага ахаладжэння паветра пры яго ўзыходным руху на атмасферных франтах.
Падзяляюцца на наступныя віды.
1. Валакністыя (Cirrostratusfibratus, Csfib.): заслона злёгку валакністай структуры.
2. Туманападобныя {Cirrostratus nebulosus, Cs neb.): аднародная белая ці блакітнаватая заслона.
Фізічныя ўмовы ўтварэння перыста-слаістых воблакаў падобныя да ўмоў паходжання перыстых воблакаў. Але перыстаслаістыя воблакі часцей звязаны з цёплым фронтам, чым з халодным.
Да воблакаў сярэдняга яруса адносяцца наступныя.
IV. Высокакучавыя воблакі (Altocumulus, Ac): маюць белы або шэры колер, у некаторых выпадках з сіняватым адценнем у выглядзе хваль або град з прасветамі блакітнага неба. Іншы раз уяўляюць амаль суцэльнае воблачнае покрыва. Ніжняя мяжа гэтых воблакаў можа знаходзіцца на вышыні ад 2 да 6 км, а таўшчыню яны маюць ад 0,2 да 0,7 км.
Ападкі з іх бываюць вельмі рэдка і толькі ў выглядзе асобных кропель дажджу ці сняжынак.
Падзяляюцца на наступныя віды.
І.Хвалістыя (Altocumulus undulatus, Ac und.): размяшчаюцца на небасхіле радамі або градамі.
Разнавіднасці:
а) прасвечаныя (Altocumulus translucidus, Ac op.): складаюцца з асобных, выразна акрэсленых элементаў (хваль, пласцін), паміж якімі маюцца прасветы, што дазваляюць бачыць блакітнае неба ці нябесныя свяцілы;
б) непрасвечаныя шчыльныя (Altocumulus opacus, Ac op.): уяўляюць сабой амаль суцэльнае покрыва, на ніжняй паверхні якога выразна вылучаюцца болын цёмныя хвалі ці грады;
в) лінзападобныя (Altocumulus lenticularis, Ac lent.): асобныя болып шчыльныя воблакі лінзападобнай формы з выразным або валакністым абрысам;
г) неаднародныя (Altocumulus inhomogenus, Ac inh ): толькі месцамі маюць хвалістую будову.
2. Кучавападобныя (Altocumulus cumuliformis, Ac cuf.): адасобленыя, а іншы раз у выглядзе суцэльнай масы з прыкметамі вертыкальнага развіцця.
Разнавіднасці:
а) камякападобныя (Altocumulus floccus, Ac floc.): падраныя па краях бясформенныя камякі, параўнальна хутка змяняюць свае контуры;
б) вежападобныя (Altocumulus castellanus, Ac cast.): града воблакаў, ад якіх адыходзяць уверх белыя кучавападобныя купалы ці вежы; калі-нікалі яны нагадваюць невялікія кучавыя і кучава-дажджавыя воблакі;
в) утвораныя з кучавых воблакаў (Altocumulus cumulogenitus, Ac cug.): белае покрыва, якое ўзнікае з кучавых або кучава-дажджавых воблакаў, вяршыні якіх расцякаюцца ў сярэднім ярусе;
г) з палосамі падзення (Altocumulus virga, Ac vir.): з ападкаў у выглядзе валокнаў ці пучкоў, што выпадаюць з асобных высокакучавых воблакаў.
Высокакучавыя воблакі складаюцца пераважна з дробных пераахалоджаных кропель. Іх утварэнне ў асноўным абумоўлена хвалевымі рухамі паветра ў слаях інверсіі, а таксама над франтальнымі паверхнямі і араграфічнымі схіламі.
V Высокаслаістыя воблакі (Altostratus, As): утвараюць звычайна суцэльнае роўнае ці хвалістае покрыва, маюць шэры або сіняваты колер. Яны больш шчыльныя, чым перыстаслаістыя воблакі. Вышыня ніжняй мяжы складае 3-5 км, магутнасць воблачнага слоя каля 1 км, рэдка 2 км.
Падзяляюцца на наступныя віды.
1. Туманападобныя (Altostratus nebulosus, As neb.): y выглядзе аднароднага шэрага слоя.
2. Хвалістыя (Altostratus undulatus, As und.): маюць хвалістую ніжнюю мяжу і месцамі валакністую структуру.
Для туманападобных і хвалістых высокаслаістых воблакаў характэрны наступныя разнавіднасці:
а) прасвечаныя (Altostratus translucidus, As trans.): падобныя да болып шчыльных перыста-слаістых, але маюць шэры колер і размяшчаюцца ніжэй, Сонца і Месяц прасвечваюць скрозь іх;
б) непрасвечаныя (Altostratus opacus, As op.): суцэльнае шэрае, месцамі больш светлае або цёмнае покрыва, скрозь якое Сонца і Месяц не прасвечваюць;
в) даюць ападкі (Altostratus praecipitans, As рг.): звычайна гэта невялікія ападкі, якія летам не дасягаюць, а зімой дасягаюць зямной паверхні.
Высокаслаістыя воблакі складаюцца з дробных сняжынак і пераахалоджаных кропель. Ва ўмовах цёплага фронту яны на104
соўваюцца пасля перыста-слаістых і паступова пераходзяць у слаіста-дажджавыя; ва ўмовах жа халоднага фронту пасля слаіста-дажджавых і з цягам часу ператвараюцца ў перыстаслаістыя. Калі ўтвараюцца тонкія высокаслаістыя воблакі, то на іх фоне могуць назірацца каляровыя вянцы вакол Сонца і Месяца.
Воблакамі ніжняга яруса з’яўляюцца наступныя.
VI . Слаіста-кучавыя воблакі (Stratocumulus, Sc): уяўляюць сабой шэрыя або шэраватыя буйныя грады, хвалі ці камлыгі. Могуць размяшчацца правільнымі радамі і мець прасветы блакітнага неба або ўтвараць суцэльнае хвалістае покрыва неаднароднай шчыльнасці. Звычайна знаходзяцца на вышыні 0,5-1,5 км і маюць магутнасць ад 0,2 да 0,8 км.
Падзяляюцца на наступныя віды.
1. Слаіста-кучавыя хвалістыя (Stratocumulus undulatus, Sc und.): y выглядзе чаргавання град і валоў, якія зліваюцца ў суцэльнае покрыва або раздзяляюцца прасветамі.
Разнавіднасці:
а) прасвечаныя (Stratocumulus translucidus, Sc trans.): грады, пласціны ці глыбы, паміж якімі назіраюцца прасветы блакітнага неба або верхнія воблакі;
б) шчыльныя (Stratocumulus opacus, Sc op.): складаюцца з глыб ці пласцін, што зліваюцца ў цёмна-шэрую масу шчыльных воблакаў, ніжняя мяжа якіх выразна акрэслена, а на яе фоне адрозніваюцца валы ці грады;
в) лінзападобныя (Stratocumulus lenticularis, Sc lent.): асобныя, выцягнутыя ў даўжыню, даволі плоскія лінзападобныя воблакі.
2. Слаіста-кучавыя кучавападобныя (Stratocumulus cumuliformis, Sc cuf): вылучаюцца прыкметнай магутнасцю.
Разнавіднасці:
а) вежападобныя (Stratocumulus castellanus, Sc cast.): слаіста-кучавыя воблакі, з якіх у асобных месцах узыходзяць вежы ці купалы, што нагадваюць невялікія кучава-дажджавыя воблакі;
б) дзённыя, якія расцякаюцца (Stratocumulus diurnalis, Sc diurn.): утвараюцца з дзённых кучавых воблакаў у выглядзе нізкага працяглага слоя ці град, якія распадаюцца;
в) вячэрнія, якія расцякаюцца (Stratocumulus vesperalis, Sc vesp.): утвараюцца вечарам у выніку аслаблення канвекцыі, што выклікае асяданне вяршынь кучавых воблакаў і расцяканне іх ніжняй часткі ў выглядзе плоскіх доўгіх град;
4а Зак. 681
г) вымяпадобныя (Stratocumulus mammatus, Sc mam.): з пакатасцямі, звернутымі ўніз.
Слаіста-кучавыя воблакі складаюцца пераважна з дробных кропелек вады і ападкаў не даюць. Іх утварэнне абумоўлена хвалевымі рухамі паветра, якія ўзнікаюць у слаях вышыннай інверсіі, а таксама пад слоем інверсіі, дзе адбываецца расцяканне кучавых воблакаў, і вечарам у сувязі з аслабленнем канвекцыі.
VI I. Слаістыя воблакі (Stratus, St): маюць выгляд аднароднага слоя шэрага ці жоўта-шэрага колеру, падобныя на туман, прыўзняты над зямной паверхняй. Звычайна суцэльнай масай закрываюць неба. Іх ніжняя мяжа бывае разадранай ці касмыкаватай. Часам слаістыя воблакі апускаюцца так нізка, што зліваюцца з туманам. Вышыня іх асновы звычайна складае 0,10,7 км, а магутнасць воблачнага слоя ад 0,2 да 0,8 км.
КНІГІ ОНЛАЙН
