КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Жывеце там у сваім Менску I кніжкі пішаце, А тут!.. Вам, Рамановіч, многа невядома Пра гэты край Няшчасця і пакут! — Ладна, пакутнік! — засмяяўся Алесь. Калі ўваходзілі ў вёску, насустрач трапіўся дзядзька, ехаў веласіпедам, у сетцы на рулі вёз хлеб і пляшку гарэлкі. «Ага, падвезлі... Зараз папрашу напавер». Васкевічу стала радасна і захацелася яшчэ шчырасці, захацелася гаварыць і гаварыць... Толькі не тут, а калі прыйдуць у бібліятэку і ён вып’е. Сапраўды, у магазіне таўкліся ў чарзе людзі. Рамановіч з парога бачыў, як сябар пашыўся ў чаргу, папытаў нешта ў прадаўшчыцы, тая буркнула ў адказ, тады Антон пачаў прасіць аб нечым, азіраючыся і паказваючы пальцам на яго, Рамановіча. Азірнулася і прадаўшчыца. Рамановіч выйшаў на двор. Хутка следам выскачыў шчаслівы Васкевіч, з пляшкай у папяровым мяшэчку з-пад цукру: — Усё, жывём! XXI — Цябе праўда так цягне выпіць? — спытаў Рамановіч, заходзячы за сябрам у бібліятэку.— Ніколі не верыў, што разумны чалавек можа спіцца... Слухай, а здорава тут! Чыста, холадна... Васкевіч парассоўваў шторы на вокнах. — А кніг колькі! Слухай, ты з жыру бесішся. Гэта ж толькі пазайздросціць можна — мець такое багацце! — Ён кінуўся да паліц, пачаў браць кнігі, гартаць. — Ты вып’еш? — спытаў Васкевіч. — He, што ты. I табе не раю. Антон дастаў з-пад «кафедры» паўбуханкі сухога хлеба, кавалачак кусанага сала, адчыніў пляшку. Выпіў трошкі. He радасна, а сумна раптам стала. Лена ўжо не яго, Наташа з’ехала, а мо ўжо прыехала і больш не заяўляецца, бо пакрыўдзілася ці даведалася пра Ірэн... Ірэн — вось каго б сюды зараз!.. — «Жыве Беларусь!» — прачытаў Рамановіч назву выстаўкі, потым прысеў за сталы, дзе Наташа звычайна сядзела.— Слухай, Васкевіч, ты, як заўсёды, прыбядняешся. Я ж ведаю, што ты быў і будзеш «нацюга»1 пабольш за нас усіх... I не думай, што цябе не ўспаміналі. Часцей, чым табе здаецца. «Ага, не пісалі нічога!» — Выпі,— папрасіў Антон,— I мне весялей будзе. A то мы ў розных вагавых катэгорыях,— пажартаваў ён.— П’яны з цвярозым — што сыты з галодным. — He, сказаў жа! — і Рамановіч, незадаволены нечым, падняўся і зноў пайшоў шнырыць рукамі і вачыма па паліцах. Васкевіч з гонарам за сваё багацце і з некаторай рэўнасцю назіраў за ім. Той дайшоў да канца стэлажоў, выцягнуў нейкую сінюю кніжку, здзівіўся: — Ого, Борхес! Чытаў? — He. — Дарма... Кожны сказ — як раман. Можа, у гэтай вось кніжачцы зашыфравана ўся твая бібліятэка... Дарэчы, інтэлектуальнае чытанне супакойвае. — 3 чаго ты ўзяў, што я неспакойны? — Васкевічу ізноў не спадабаўся гэты павучальны тон. Рамановіч змоўчаў, знайшоў у кнізе нейкае месца, заклаў пальцам, стаў чакаць, пакуль Васкевіч наліваў і выпіваў. — Вось, паслухай — «Нсторнй всего четыре»... — Ды кінь ты! — закурваючы, бесцырымонна перабіў Васкевіч.— «Всего четыре»! Ды гісторый усяго — трыльёны, мірыяды, колькі людзей, столькі гісторый! У кожнага свая, і ўсе непаўторныя! — Ён устаў, падышоў, узяў з рук у сябра кніжку, зачытаў: — «Много лет я не уставал повторять, что 1 Нацыяналіст (жарганізм). вырос в районе Буэнос-Айреса под названнем Талермо»... Ну, скажы ты мне дзеля Госпада Бога — што мне да гэтага Талерма?! Як гэта можа мяне супакоіць?! Хочаш, я адкрыю табе карты, што я шукаю ў кожнай кнізе? Сябе я шукаю! I таго, што навокал мяне. У Чэхава чытаю «солнце встало» — вунь, глянь за акно — і там сонца! А Талерма ніякага я не бачыў, не бачу і думаю, што і не ўбачу ніколі! Алесь памаўчаў, і Васкевічу падалося, што ён пераконвае яго. — Дык вось, я бяру ў рукі кожную кнігу з надзеяй знайсці ў ёй тое, што мяне цяпер хвалюе. А хвалюе мяне цяпер тое, што вунь за акном сонца, толькі дзень пачаўся — а я п’яны... Хвалюе, што я зайздрошчу табе, вось гэтым тваім штанам, кашулі, прычосцы... А я такі ж, як і год назад! Што ты паедзеш і будзеш катацца ў метро, увечары зойдзеш з дзеўкай у кавярню і будзеце, папіваючы каву, адставіўшы пальчыкі, базарыць пра «нацыянальныя ідэі»... А я тут застануся. Вось гэта я хачу знайсці ў кнізе, адгортваю... — Ну, гэтага ты не знойдзеш ні ў адной кнізе, хіба што сам напішаш! — засмяяўся Алесь. — ...адгортваю і чытаю пра нейкае чортавае Талерма, праваліцца б яму разам з гэтай бібліятэкай! Ды няма ніякага Талерма! I Борхеса няма ніякага. Усё прасцей. Вунь карова прайшла, наляпала каля веснічак — гэта ёсць; хлеб вунь той чарствы на стале, гарэлка... А ад Борхеса — вось гэты пачак сшытай паперы — і больш нічога! Ні-чо-га! — Я думаў, я адзін такі максімаліст, а ты, аказваецца, яшчэ горшы. Паслухай... — Ты кажаш, не знайду ні ў воднай кнізе? — аніяк не хацеў слухаць п’яны Васкевіч.— А гэта як? — Ён кінуўся да другой паліцы, выкалупнуў тоўсты том.— Глядзі — адгортваю наўзгад, не спецыяльна... «Вчера, слышу, ндет по деревне н поет блядскнм голоском: “Как андел небеснай прнкрасна, как деман, каварна н зла”»... Вось што ёсць, вось сапраўднае, ад якога скуру дзярэ! — Пачакай, паслухай: я выдатна разумею тваю настальгію па Чэхавых і Буніных, тым больш я сам праваслаўны, славянін. Можа, калі б я, як Міцура, пісаў нешта, дык пісаў бы так, як табе падабаецца,— традыцыйна, з прыродай і таму падобнае... Але зразумей, гэта ўчарашні дзень, гэта толькі тваё і маё. Чалавецтва ідзе да уніфікацыі і прыйдзе, хацелася б нам таго ці не. Ад нас залежыць толькі адно — каб не з лапцямі на плячах увайсці ў сусветную кулыуру, а... — Вось калі тая уніфікацыя настане, тады засяду за Борхеса! А пакуль мне вось так хапае Чэхава з Буніным. Гэты твой Борхес, адкуль ён? 3 Буэнас-Айрэса? Ну і хай ляжыць сабе пад пальмаю! Што ён мне можа сказаць, чалавек, які ўсё жыццё глядзеў на пальмы, мора, іншае неба? I продкі яго. A мой дзед Антон глядзеў вунь на тыя каровячыя сляды, на луг, якім мы праходзілі, і бацька мой глядзеў, а цяпер і я... Вядома, у нас і псіхалогія свая, і... Васкевіч махнуў рукою, пайшоў да «кафедры» і яшчэ выпіў. П’яная дурасць, п’яны запал падказалі яму раптам такое, што ён аж скалануўся — не ад гарэлкі, а ад нядобрага, цынічнага захаплення перад тымі словамі, якія ён зараз скажа сябру. — Ну ты малайчына.— Алесь увесь час слухаў яго з усмешкаю.— Ты хоць здагадваешся, што ледзь не слова ў слова паўтараеш гэтага самага Борхеса? — Алесь,— сказаў Васкевіч,— я вось тут, на гэтых крэслах, п’яны, з п’янай дзеўкаю... і малую ціскаў ля гэтых стэлажоў... а вось гэта,— абвёў ён рукою вакол,— збор мудрасці чалавечай усіх вякоў і народаў, глядзела моўчкі — і неба не раскалолася! Дык вось тое, што на крэслах,— было, а ўсяго іншага — няма! XXII Як маці ні ўпрошвала Рамановіча астацца хоць пераначаваць, як ні прабачалася за свайго «дурня непуцёвага» (Васкевіча Алесь ледзь не пад рукі прывёў з Двароўкі, і той цэлы дзень праспаў), Рамановіч не хацеў і слухаць. Пад вечар трохі адаспалы, пануры, маўклівы Васкевіч праводзіў яго на станцыю. I толькі ўжо на пероне, перад самым цягніком, спытаў: — Шкадуеш, што прыехаў? — Усё нармалёва,— унікліва адказаў сябар, у адкрытую пазіраючы то на гадзіннік, то на семафор, які вось-вось павінен быў засвяціцца зялёным. — Алесь, ты сам пабачыў — я не змагар... Але я за вас, ваш — вер! I вер, што самае большае, што магу тут, я раблю! Калі дзве мае знаёмыя дзеўкі хоць дзяцей сваіх не будуць адвучваць ад мовы, успамінаючы, што быў у іх некалі беларускі хлопец, і то для мяне гэта будзе найлепшая ўзнагарода. — Усё нармалёва... Адзінокі Васкевіч стаяў і глядзеў услед цягніку, што імкліва аддаляў і аддаляў ад яго такога раней блізкага чалавека. А на другі дзень, увечары, адбылася падзея, якая проста дабіла Антона. Прыехаў з Мінска да маці, Надзі-паштальёнкі, былы Васкевічаў аднакласнік Валер. I не проста прыехаў, а на сваёй машыне і з маладой жонкаю. — Вунь, я кажу, хлопчыкі і вучацца, і жэняцца, і не п’юць, і ніхто не выганяе,— бурчэла маці, злая на Антона яшчэ за ўчарашняе.— Ён жа тваіх гадоў, а ўжо і жонка, і машына... Талан людзям! — Адкуль у яго машына? — Цесць купіў! А ты пі, куры... Мабыць, не толькі з Сасноўкі, а і з усіх навакольных вёсак толькі два чалавекі і вучыліся ў Мінску, Васкевіч і Валер: адзін — на філфаку, другі — у радыётэхнічным. Аднак у Мінску яны ні разу не сустрэліся, як гэта часта бывае паміж блізкіх землякоў, жылі кожны сваім, ды проста не хацелі, відаць, сустракацца, бо там праехаць было адзін да аднаго некалькі прыпынкаў на метро. Яшчэ менш хацелася гэтай сустрэчы Васкевічу цяпер. Успамінаўся свой прыезд — як Пульс на саначках вёз сумку, і вось Валераў — на аўто, з дзяўчынаю... Была розніца. Але Валер, які, аказваецца, нават не ведаў, што Васкевіч даўно ўжо не студэнт, сам прыйшоў, прапанаваў прайсціся, пагаварыць. «Трэба ж яму сведка яго трыумфу»,— думаў Васкевіч. Пайшлі да хаты Надзі-паштальёнкі. — Матка рассказывала, ты здесь поддаешь немного? — смеючыся, пытаў Валер.— Молодец, а что еіце делать? Антону і ў галаву не прыходзіла гаварыць з Валерам так, як учора гаварыў з Рамановічам. Ён паддакваў Валеру, ледзь не ў рот глядзеў, сам стараўся падсмейвацца з сябе — як з няўдачніка, ведаючы, што для гэтага ён цяпер і спатрэбіўся. Машына стаяла ў двары, белая, вымытая, бліскучая. Антон абышоў яе вакол, пацмокаў языком, з ветлівасці зазірнуў усярэдзіну, пашчоўкаў пазногцем па мокрай шыне. Селі на прызбе, закурылі, дымам і рукамі адганяючы мошак. Вечарэла, сіне-шэры туман ужо напаўзаў сюды, на двор, ад канца агарода. I не было ім пра што гаварыць, як і ніколі не было пра што. Падняцца б і пайсці, але Васкевічу раптам нясцерпна захацелася выпіць, проста напіцца, як учора, і ён усё сядзеў, чакаў, пакуль Валер запросіць яго ў хату. — Да мяне ўчора сябар з Менска прыязджаў, расказваў, мітынгуюць там... Праўда? — Мітынгуюць... а-а! — пазяхаючы, адказваў Валер.— А што яшчэ рабіць? — Метро, я чуў, другую лінію пусцілі? — Пусцілі. — Якой маркі машына? — спытаў Антон. — Пяты «жыгуль»,— адразу ажывіўся аднакласнік.— Дурны я, прашляпіў сам, можна было «дзевятачку»... Адчыніліся дзверы веранды, і высунулася дзявочая галава. Васкевіч павітаўся, галава не адказала, нават, здалося, і не кіўнула. Валер хуценька падхапіўся. — Ну, давай,— працягнуў Антону руку. «Лепш — бывай»,— падумаў Васкевіч, выходзячы на вуліцу. Ён быў проста раздушаны. Усё яго жыццё ўспомнілася яму, пранеслася этапамі перад вачыма... Маленства, школа, армія, інстытут, «адраджэнства», бібліятэка, каханне яго... I такім будзённым, пустым, нікому не патрэбным, «жалкнм» паўстала перад ім гэтае жыццё! Што каму з таго, што Валер — хітры, кар’ерыст, калі трэба — падліза, калі трэба — хцівы і жорсткі? Што з таго, што ён хам, неначытаны, самалюбівы? Karo з іх дваіх вяскоўцы, маткі, дзеўкі, увогуле людзі будуць больш паважаць, пра каго скажуць: «Во, гэты ўмее жыць! I сам не прападзе, і дзяцей сваіх у людзі выб’е»?