Рыцар на полі бітвы
Клецк, жнівень1506 года
Уладзімір Канановіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 410с.
Смаленск 2017
i нанесла вялізны ўрон авангарду варожага войска. Скіфскія князі, адклікаўшы па ўласнаму звычаю аддзелы з поля бою і згуртаваўшы разрозненыя сілы ў кола, з ярасцю ўдарылі ў самую сярэдзіну літоўскага войска. Аднак у гэты самы час ударыла з другога флангу гарадзенская і менская харугвы і, змяшаўшы варожае кальцо, парушыла баявыя парадкі ворага. У самы разгар бітвы з’явілася трыста ўзброеных дзідамі конных палякаў на чале з Чарнкоўскім, якія з-за цяжкага ўзбраення не здолелі адначасова з Глінскім прыбыць на поле бою. 3-за вялікай колькасці дрэўкаў дзід, якія мела войска, татарам падалося, што на дапамогу літве ідуць значныя дадатковыя сілы, і, застрашаныя, яны пачалі пакідаць поле бою. Многія з татараў спрабавалі ратавацца ўцёкамі; яшчэ больш іх завязла ў балоцістай рэчцы Цапра, дзе іх пасеклі як скот. Суседні стаў, які з-за пралітай крыві амаль цалкам паружавеў, да сённяшняга дня завецца Ружовым. Самі ж князі здолелі цераз балоты пешшу прарвацца ў лясы, унікнуўшы толькі гэткім чынам мяча пераможцаў. На полі бою засталося ляжаць дваццаць тысяч цел забітых; было захоплена дваццаць тры тысячы коней. У ворага было адбіта сорак тысяч паланянікаў, а таксама была захоплена ўся здабыча. Глінскі, які страціў у бітве тры кані і, перасеўшы на чацвёртага, ужо ў якасці пераможцы, абсалютна цэлы і здаровы, загадаў свайму войску, хаця і стомленаму бітвай і дарогай, заняць пазіцыі ў варожым лагеры; таксама ён распарадзіўся размясціць шматлікія засады на розных шляхах. Так намаганнямі князя былі цалкам вынішчаныя тыя з ворагаў, хто не браў удзелу ў бітве, якія, не ведаючы пра зыход бітвы, у поўнай бяспецы вярталіся ў кош і траплялі на самога Глінскага. Тыя ж з іх, якія былі своечасова папярэджаныя з занятага лагера, паспрабавалі ўратавацца бегствам па вузкіх лясных сцяжынках, але былі перахопленыя тымі аддзеламі, якія знаходзіліся ў засадзе. I не быў іхні лёс шчаслівеўшы за лёс тых, хто здолеў раней вырвацца з лагера. Бо Настасся, слуцкая княгіня, парупілася размясціць на ўсіх шляхах і ў стратэгічна важных месцах шляхту і хлопаў, ад зброі якіх загінула вялікая колькасць скіфаў каля Капыля і Петрыкавічаў.
Крыніцы і літаратура
Архіўныя крыніцы
Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі (Мінск). Ф. 694, воп. 2, спр. 3135, 3905, 3912.
Archiwum Glowne Akt Dawnych (Warszawa), Rachunki Krolewskie, sygn. 23, 25, 27; Metryka Litewska (Kopia Warszawska Metryki Litewskiej), sygn. 192.
Biblioteka Czartoryskich (Krakow), Teki Naruszewicza, t. 23, f. 460.
Апублікаваныя крыніцы
Акты Лнтовской Метрмкн. Т. 1. Вып. 2 / Собр. Ф. 14. Леонтовмчем. Варшава, 1897.
Акты, относяіцнеся к мсторнм Западной Росснм, собранные м пзданные Археографмческою Комнсснею. Т. 1. Санкт-Петербург, 1846.
Белоруссня в эпоху феодалнзма. Сборнмк документов й матерналов. Т. 1. Мпнск, 1959.
Велнкая хроннка о Польше, Русн н нх соседях XI—XIII вв. / Под ред. В. Л. Яннна. Москва, 1987.
Вісліцкі Я. Пруская вайна / Уклад., перакл., камент. Ж. В. Некрашэвіч-Кароткай. Мінск, 2005.
Временннк ймператорского Московс кого обіцества мсторгш н древностей Рос смйскпх. Кн. 10. Москва, 1851.
Герберштейн С. Запмскн о Московмн / Под ред. В. Л. Яннна. Москва, 1988.
Герберштейн С. Запнскн о Московнм: В 2 т. / Под ред. А. Л. Хорошкевнч. Т. 1: Латннскнй н немецкнй тексты. Т. 2: Статьн, комментаркм, прнложенмя, указателн, карты. Москва, 2008.
Гусоўскі М. Песня пра зубра. Мінск, 1980.
Запмскм янычара (Хронмка о турецкмх делах Константмна, сына Ммхамла Константнновнча мз Островмцы раца, который был взят туркамн средм янычар) / Введ., перевод м коммент. А. й. Рогова. Москва, 1978.
Коммнн де Ф. Мемуары. Москва, 1986.
Лмтвйн М. О нравах татар, лнтовцев н москвмтян / Пер. В. Н. Матузовой; Отв. ред. А. Л. Хорошкевнч. Москва, 1994.
Опнсанме перекопскнх м ногайскмх татар, черкесов, мннгрелов м грузмн Жана де Люка Ц Запмскм Нмператорского одесского обіцества мсторнн м древностей. 1879. Т. 11.
Памятнмкн дйпломатнческнх сношенмй древней Россйп с державамм нностраннымм. Т. 1. Памятннкп дмпломатмческмх сношенмй с нмпермею Рймскою с 1488 по 1594 год. Санкт-Петербург, 1851.
Памятннкм дяпломатнческмх сношенмй Московского государства с Крымскою м Ногайскою Ордамм н Турцмей. Т. 1:1474— 1505 / Ред. Г. Ф. Карпов // Сборнмк Нмператорского Русского мстхэрнческого обіцества. Т. 41. Санкт-Петербург, 1884.
Памятннкм дмпломатнческнх сношеннй Московского государства с Польско-Лнтовскнм государством в царствованме Велнкого Князя І4вана Васпльевмча. Ч. 1 (годы с 1487 по 1533) / Ред. Г. Ф. Карпов II Сборннк ймператорского Русского мсторнческого обіцества. Т. 35. Санкт-Петербург, 1882.
Пмсцовая кннга Пннского й Клецкого княжеств, составленная пйнскйм старостою Станнславом Хвальчевскнм в 1552— 1555 гг. Внльна, 1884.
Полное собранме русскнх летопнсей. Т. 32. Хронмкн: Лнтовская й Жомойтская, п Быховца. Летопнсм: Баркулабовская, Аверкн м Панцмрного. Москва, 1975.
Полное собранме русскнх летоппсей. Т. 35. Белорусско-лйтовскме летопнсй / Подг. Н. Н. Улаіцнк. Москва, 1980.
Разрядная кннга 1475—1605 гг. Т. 1. Ч. 1. Москва, 1977.
Рашйд-ад-днн. Сборннк летопнсей. Т. 1. Кн. 1. Москва—Ленмнград, 1952.
Ревмзня пуіц м переходов звермных в бывшем Велмком княжестве Лнтовском. Т. 1. Внльна, 1867.
Регесты н надпнсм: свод матерналов для йсторнм евреев в Россмм (80 г. — 1800 г.). Т. 1: До 1670 г. Санкт-Петербург, 1899. С. 111.
Русская нсторнческая бйблнотека. Т. 20. Лмтовская Метрмка. Кнмгн судных дел. СПб., 1903.
Русская нсторнческая бнблнотека. Т. 27. Лнтовская Метрнка. Кнмгн запнсей. Санкт-Петербург, 1910.
Русская мстормческая бнблйотека. Т. 33. Лмтовская Метрнка. Кнйгн публйчных дел. Петроград, 1915.
Собранне древнйх грамот й актов городов: Вйльны, Ковна, Трок, православных монастырей, церквей й по разным предметам. Ч. 1. Вйльно, 1843.
Старажытная беларуская літаратура: зборнік / Уклад. Л. С. Курбека. Мінск, 1990.
Тйхомйров М. Н. Спйсок Русскйх городов дальнйх й 6лйжнйх II Псторнческне запйскй. 1952. Т. 40. С. 214—259.
Флетчер Д. О государстве русском // Проезжая по Московйй: (Россйя XVI—XVII вв. глазамй дйпломатов). Москва, 1991.
Acta Tomiciana. Т. 1: 1507—1511. Poznan, 1852; Т. 8: 1526. Poznan, 1876; Т. 9: 1527. Poznan, 1876; Т. 13: 1531. Poznan, 1915.
Akta Aleksandra, krola polskiego, wielkiego ksi^cia litewskiego itd. (1501—1506) I Wyd. E Papee. Krakow, 1927.
Akta unii Polski z Litwq 1385—17911 Wyd. S. Kutrzeba i W. Semkowicz. Krakow, 1932.
Archiwum ksi^zqt Lubartowiczow Sanguszkow w Slawucie I Wyd. Z. L. Radziszewski i in. T. 1: (1366—1506). Lwow, 1887; T. 3: (1432— 1534). Lwow, 1890.
Codex epistolaris saeculi decimi quinti. T. 1: 1384—1492 / Wyd. A. Sokolowski i J. Szujski. Krakow, 1876; T. 3: 1392—1501 I Wyd. A. Lewicki. Krakow, 1894.
Cromer M. De origine et rebus gestis Polonorum. Basileae, 1566.
Decius I. De Sigismundi regis temporibus. Cracoviae, 1521.
Decius I. De Sigismundi regis temporibus liber, 1521 / Oprac. W. Czerniak. Krakow, 1901 (= Biblioteka pisarzow polskich. Nr. 39).
Dziennik Macieja Drzewickiego 11 Monumenta Poloniae Historica. T. 3 / Wyd. A. Bielowski. Lwow, 1878.
Freydal: des Kaisers Maximilians. Wien, 1882.
Gwagnin Aleksander. Kronika Sarmacyey Europskiey. Krakow, 1611.
Herbarz polski Kaspra Niesieckiego I Wyd. J. Bobrowicz. T. 3. Lipsk, 1839.
Herberstein S. Rerum Moscoviticarum Commentarii. Synoptische Edition der lateinischen und der deutschen Fassung letzter Hand Basel 1556 und Wien 1557 I Unter der Leitung von F. Kampfer. Munchen, 2007.
I diarii di Marino Sanuto. Vol. 3. Bologna, 1969 (Ristampa fotomeccanica de ledizione: Venezia, MDCCCLXXX).
Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji wilenskiej. T. 1 (1387—1507) I Wyd. J. Fijalek i W. Semkowicz. Krakow, 1948.
Kojalowicz Wijuk A. Historiae Lituanae, a conjunctione Magni Ducatus cum Regno Poloniae ad Unionem eorum Dominiorum. Antverpiae, 1669.
Kroniki Bernarda Wapowskiego (1480— 1535) I Wyd. J. Szujski (= Scriptores Rerum Polonicarum. T. 2). Krakow, 1874.
Kronika polska Marcina Bielskiego 11 Zbior pisarzow polskich. Cz. 5. T. 16. Warszawa, 1830.
La Moscovie du XVIe siecle, vue par un ambassadeur occidental Herberstein I Presentation et traduction de Robert Delort. Paris, 1965.
Lectiones variantes primae editionis (anni 1519) Matthiae de Miechow Chronicae Polonorum 11 Kroniki Bernarda Wapowskiego (1480—1535) I Wyd. J. Szujski (= Scriptores Rerum Polonicarum. T. 2). Krakow, 1874.
Lietuvos Metryka. Knyga Nr. 1 (1380— 1584): Uzrasymq knyga 1 I Parenge A. Baliulis ir R. Firkovicius. Vilnius, 1998.
Lietuvos Metryka. Knyga Nr. 3 (1440— 1498): Uzrasymq knyga 3 I Parenge L. Anuzyte ir A. Baliulis. Vilnius, 1998.
Lietuvos Metryka. Knyga Nr. 4 (1479— 1491): Uzrasymq knyga 4 I Parenge L. Anuzyte. Vilnius, 2004.
Lietuvos Metryka. Knyga Nr. 5 (1427— 1506): Uzrasymq knyga 5 I Parenge E. Banionis. Vilnius, 1993.
Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 6 (1494—1506): Uzrasymq knyga 6 I Parenge A. Baliulis. Vilnius, 2007.
Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 8 (1499—1514): Uzrasymq knyga 8 I Parenge A. Baliulis, R. Firkovicius, D. Antanavicius. Vilnius, 1995.
Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 225 (1528— 1547): 6-oji Teismq bylq knyga I Parenge S. Lazutka, I. Valikonyte ir kt. Vilnius, 1995.
Luther M. Ein Sendebrief an Jhan von Schlenityz zu Jhanszhauszen [meynem besondern gonstigen herrn und freunde]. Wittenberg, 1522.
Materialy do dziejow dyplomacji Polskiej z lat 1486—1516 (Kodeks zagrzebski) I Oprac. J. Garbacik. Wroclaw—Warszawa, 1966.
Memoriale domini Lucae 11 Scriptores rerum Warmiensium oder Quellenschriften zur Geschichte Ermlands. Bd. 21 Bearb. v. C. P. Woelky. Braunsberg, 1889.
Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198—1525 I Hrsg. v. E. Joachim und W. Hubatsch. T. 1—3. Gottingen, 1948—1950.
Rocznik Stanislawa Naropinskiego 11 Monumenta Poloniae Historica. T. 3 / Wyd. A. Bielowski. Lwow, 1878.
Rozmowa Polaka z Litwinem. 15641 Wyd. J. Korzeniowski. Krakow, 1890.
Scriptores rerum prussicarum / Hrsg. v. T. Hirsch, M. Toppen, E. Strehlke. Bd. II. Leipzig, 1863; Bd. 5. Leipzig, 1874.
Stosunki z Mendli-Girejem, chanem tatarow perekopskich (1469—1515): akta i listy / Wyd. K. Pulaski. Krakow—Warszawa, 1881.
КНІГІ ОНЛАЙН
