Рыцар на полі бітвы
Клецк, жнівень1506 года
Уладзімір Канановіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 410с.
Смаленск 2017
prope furere, quod eo discriminis deductus, ne equum quidem prae aegritudine posset conscendere. Augebat tumultum, incerto auctore sparsus per castrum rumor, delectorum viginti millia, magnis itineribus recta Lidam properare. Comissa itaque belli totium summa exercitus Duci Stanislao Kiszka, expeditoque ad Sigismundum fratrem tabellario, ipse rex, cum Alberto Tabor, Episcopo Vilnensi, loanne Laski Regni cancellario, et loanne Zabrzezinski Marschalco Lituaniae, Vilnam se recepit. lam pagis, nobilium curijs, templisque circumquaque ardentibus, ignis fumusque non dubium indicium faciebant, hostem vix ad leucam a castris regiis abesse. Magnam itaque celeritate Stanislaus Kiszka expeditioribus turmis negotium dat, ut dum exercitus robur, non integra decern millia, expeditur; hostem arceant ab effusa agrorum vastatione. Neque infeliciter ab eis res gesta est, aliquot manipulis vastatorum interceptis, deletisque. Ubi senserunt Scythae Lituana signa contra se moveri, suos ad castra revocare coeperunt. Id fore praesenseret Kiszka, atque ideo paucis ad vestigandos polantes per vicina missis, universas copias Novogrodecum, turn Kleckum, ducit, totam vi castra, in quibus Soltani, cum liberis et conjgibus, more gentis consederant, insperando aggrassurus, priusquam universi a vastandis agris confluerent. Verum ex quingentis circa Poloncam, ab eo legione, quae reliquos praecurrebat, profligatis, pauci fugam ex caede elati, maturo satis, belli Duces monuerunt, Lituanum exercitum instare. Cum igitur non posset Kiszka, uti voluerat, inopinato hostem adoriri, instructa ad apertum praelium acie, signa ducebat. Nonis Augusti ad Lipie constiterat, postero die cum hoste congressurus; verum eadem nocte, repentino gravique morbo correptus, suas vices Michaeli Glinscio commi'ttere coactus est. Glinscius vir, et militaribus artibus probatus, et gloriae avidus, libenter tarn speciosam Provinciam suscipit: millia septem delecti militis, tria non admodum
a другіх змусілі ратавацца ўцёкамі; для пацверджання галовы забітых прымацавалі да дрэўкаў дзід і прынеслі ў замак. Толькі тады ў лагеры перасталі сумнявацца ў прысутнасці ў зямлі ворага: усе ўзяліся за зброю і пачалі рыхтавацца да змагання. Толькі адзін кароль ледзь не прыходзіў у лютасць ад таго, што ён з-за сваёй хваробы не мог асядлаць каня. Раптоўна ў лагеры ўзнялося хваляванне з-за чутак, што распаўсюджваліся ў замку невядомай асобай, што дваццаць тысяч адборнай татарскай конніцы фарсіраваным маршам рухаюцца прама на Ліду. 3 гэтай прычыны камандаванне ўсім войскам было даручана гетману Станіславу Кішку, таксама быў пасланы ганец да брата караля Жыгімонта, а сам кароль у суправаджэнні віленскага біскупа Альберта Табара, кароннага канцлера Яна Ласкага і літоўскага маршалка Яна Забярэзінскага быў адпраўлены ў Вільню. Ужо паўсюдна пылалі вёскі, шляхецкія двары і цэрквы, і пажарышчы і дым, што разносіўся ветрам, сведчылі пра тое, што вораг знаходзіўся зусім побач з каралеўскім замкам. Таму Станіслаў Кішка пачаў без прамаруджання збіраць у шыхты войска і, як толькі колькасць войска дасягнула не менш за дзесяць тысяч воінаў, вырушыў у паход, каб спыніць рабункі ворагам вёсак і палеткаў. Ваенныя дзеянні распачаліся для літвінаў як нельга лепей: яны перахапілі некалькі татарскіх чамбулаў і ўшчэнт іх знішчылі. Калі ж скіфы зразумелі, што на іх ідзе літоўскае войска, то яны загадалі сваім аддзелам вяртацца ў лагер. Кішка, які прадбачыў падобны ход варожага камандавання, паслаў нямногіх са свайго войска для пераследу тых з татараў, якія яшчэ бадзяліся па ваколіцах, а ўсё астатняе наваградскае войска накіраваў пад Клецк, каб усімі сіламі нечакана напасці на лагер, у якім згодна свайму звычаю заселі разам са сваімі жонкамі і дзецьмі абодва салтаны, перш чым усе татары вернуцца назад з рабункаў. Аднак асобныя татары са знішчанага пяцідзесяціасабовага чамбулу, які вырваўся наперад астатніх і быў разбіты паблізу Палонкі, здолелі пазбегнуць смерці, вярнуцца назад і папярэдзіць сваіх военачальнікаў аб набліжэнні літоўскага войска. Калі ж Кішка зразумеў, што ён не здолее нечакана напасці на варожы кош, то ён, аддаўшы войску загад рыхтавацца да адкрытага бою, вырушыў
armati, intrepide contra hostem ducit. Bitigereius cum fratre, instructis ad pugnam copiis, venientem Lituanum expectabat: amnis castra Scythica lato atque limoso alveo alluens superandus erat prius Michaeli: cuius vada, qua transituris commodior videbatur via, valida suorum manu opposita, praemunierat Bitigireus. Ubi in conspectum mutuum adversae acies venerunt, Michael neque loci iniquitate, neque barbarum multitudine turbatus, dat praelio auspicium. Ad castrorum latus, quod stagni paludosi aquis munitum, negligentibus custodies tenebatur, cohortes aliquot equestres inmittit, submissis deinde in subsidium quingentis, excubias hostiles caedit, pecore atque equos, per campos, intercipit. Facto deinde in earn stationem impetu, quae viam regiam insederat post dubiam aliquantum pugnam, loco hostem movet, atque ad suorum ordines reijcit. Purgato isthic campo, solus amnis interiectus obsistebat, ne utrimque totis viribus concurreretur. Promota ad ripam amnis Lituanorum acie, nimbi instar immensam sagittarum vim ab adverse margine effuderunt Scythae: at fere irrito eventu. Quia enim Michael destinato in eum finem consilio, aciem in latero diducendo, frontem ac corpus exercitus, extenuaverat, sagittae ultra aciem impetu delatae, fere adsque damno militum, equorumque, ab alto in terram redierunt. Admotis mox ripae sclopetariis, hostes ab adversa ripa depellantur: succedit Lituanus miles, atque prout tempus ferebat, coniectis in amnem virgultis, viam sibi aperit, atque impigre in alteram partem enititur. Michael ipse cum fronte exercitus, consertissimos hostium invadit, amisso uno ex vulnere equo, in altero praelium urget. Novogrodensis nobilitas in latus, in quo Duces hostium constiterant, magno impetu invecta, primum aciem hostilem ingenti strage perturbavit. Scytharum duces suo more signis a praelio cursu revocatis, laxataque acie ordines in gyros flectere, ac uno impetu in mediam Lituanorum
на чале яго. 5 жніўня ў Ліпе было вырашана распачаць на наступны дзень бітву з ворагам; аднак гэтай жа ноччу Кішка, якога нечакана схапіла цяжкая хвароба, быў вымушаны перадаць свае паўнамоцтвы Міхаілу Глінскаму. Глінскі, муж дасведчаны ў ваеннай справе і прагнучы славы, ахвотна ўзяў на сябе такі адказны абавязак і бясстрашна рушыў на ворага на чале сямітысячнага адборнага войска, да якога было далучана тры тысячы слабаўзброеных ратнікаў. БіціГірэй са сваім братам, падрыхтаваныя да бітвы, чакалі падыходу літвінаў. Міхаілу адкрыўся скіфскі лагер, які амывалі воды шырокай і балоцістай ракі, броды і плыткія месцы якой, дзе пераправа ўяўлялася зручнейшай, Біці-Гірэй умацаваў выстаўленымі насупраць вайсковымі аддзеламі. Калі праціўнікі пабачылі адзін другога, то Міхаіл, не звяртаючы ўвагі ні на нязручнасць пазіцыі, ні на колькасць ворагаў, даў загад распачаць бітву. Да месца, дзе лагер амываўся водамі забалочанага става і якое слаба ахоўвалася, ён выслаў некалькі аддзелаў конных, якім затым накіраваў на дапамогу пяцьсот воінаў, якія, выразаўшы варожую старожу, захапілі на поплаве вялікую колькасць быдла і коней. Пазней яны напалі на варожы каравул, які ахоўваў каралеўскую дарогу, і пасля жорсткага бою, прагнаўшы ворага з ягоных пазіцый, яны вярнуліся да сваіх. Да поля бітвы заставалася ўсяго толькі адзіная перашкода — рака, якая не давала праціўнікам сысціся адзін з другім. Калі войска літвінаў рушыла да берага ракі, то на іх пасыпаўся з супрацьлеглага берага шчыльны град стрэл, які, аднак, (ім) зусім не зашкодзіў. Бо Міхаіл Глінскі загадаў ар’ергарду войска прыняць разгорнуты строй, так што стрэлы, якія татары з ярасцю выпускалі па войску, падалі з вышыні ў зямлю, амаль не шкодзячы ні людзей, ні коней. Гарматнымі стрэламі ворагі былі адагнаныя ад берага ракі, пасля чаго літва рушыла наперад, і, пакуль час дазваляў, то, вымасціўшы рэчку галлём і тым самым праклаўшы сабе шлях, яна імгненна ўскочыла на супрацьлеглы бераг. Сам Міхаіл Глінскі з пярэднім гуфам урэзаўся ў натоўп ворагаў і, пазбавіўшыся параненага пад сабой каня, перасеў на другога, каб прадоўжыць бітву. Новагародская шляхта з вялікім імпэтам заатакавала той фланг, дзе знаходзіліся татарскія князі,
aciem parabant redire. Sed interea ab altero latere Grodnensis Minscensisque nobilitas incurrens, gyrum confudit, ordinesque perrupit. In ipso ardore pugnae, trecenti Polonorum equitum hastati, ductore Czarnkowski, quod graves armis, properantem Glinscium aequare passu non potuisset, supervenere. Hine novi exercitus obiecta Scythis, qui ex hastarum laciniis, militarium signorum per errorem numerum suppidantes, metu adventantium tantorum subsidiorum, praelium campumque deserunt. Multi in fuga, plures Ceprae amnis limo implicati, pecudum instat sunt caesi. Stagnum propinquum, quia ex influente cruore totum plane rubuerat, nunc etiam rosei stagni nomen retinet. Duces ipsi per paludosa in sylvas pedibus eluctati aegre ferrum victorum evaserum. Viginti millia caesorum in campo numerata: equorum viginti tria millia capta: quadraginta mortalium millia ab hoste recuperata, ac omnis praeda. Glinscius amissis in praelia tribus equis, in quarto incolumis ac Victor, pugna et itinere fessum militem, in hostilibus castris quiescere iubet: promptioribus insidiis obtinenda varia itinera commendat. Hac Ducis industria quicumque a praelio abfuerant, internecione sunt delecti. Qui enim praelii fortunam ignorantes, castra secure repetebant, in ipsum Glinscium inciderunt: qui de occupatis castris praemoniti, effugia per diversas semitas quaesiverunt, insidiis excepti sunt. Neque fortunatior fuit fuga eorum, qui mature se e campo proripuerant. Nam Anastasia Slucensium Princeps, per omnes vias nobilitatem atque agrestes oprtunis locis disponi curaverat: quorum ferro, magna Scytharum vis circa Kopylum et Piotrowicz interijt.
(Kojalowicz Wijuk A. Historiae Lituanae, a conjunctione Magni Ducatus cum Regno Poloniae ad Unionem eorum Dominiorum. Vol. 2. Antverpiae, 1669. P. 309—314).
КНІГІ ОНЛАЙН
