Рыцар на полі бітвы
Клецк, жнівень1506 года
Уладзімір Канановіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 410с.
Смаленск 2017
Крыніцы па гісторыі бітвы
Ліст Міхаіла Глінскага да вармінскага біскупа Лукаша Ватцэнродэ
Reverendissime in Christo pater et domine graciose et honorande.
Postequam serenissimus princeps et dominus dominus Alexander Dei gratia rex Poloniae, magnus dux Lythwaniae etc. Dominus noster graciossimus, natos imperatoris Przecopiensis duos cum non modico gencium suarum exercitu in magnum ducatum Lithwaniae, eundem vastaturos, ingredi intellexerat, cupiens indemnitati dominiorum et subditorum suorum providere tempestive, certos Lithwanie dominos ac me simul cum eis contra et adversus christiani nominis hostes Tartaros ad resistendum ipsorum ferocitati et tirannidi vigilanter misit et expedivit. Qui iuxta opidum Clyeczko castra metati erant. Ubi Dei optimi gracia et auxilio Regieque Maiestatis fortuna felici aspirante, omnes Tartarorum acies, feria quarta di S. Marie ad Nives aliisque antea et post diebus per unam hebdomadem successive pugnando trans Hlana fluvium, exercitu regio salvo et illeso permanente, nostris instructis aciebus ac ipsorum fortiter resistentibus, totaliter cesi sunt et prostrati; immi, ut existimari potest, duodecim aut tredecim milia hominum citra vel ultra, valde paucis sine equis et armis, aliquibus eciam nudis, in fugam conversi. De fillis vero imperatoris certum non habeo, si vivant aut fugerunt vel occisi sunt. Post eos tamen gentes bene armate ad omnes viarum et aquarum transitus ad intercipiendum fugitivos misse sunt et in prompto expedite; certum habetur
Найшаноўнейшы ў Хрысце айцец і міласцівы і шаноўны ўладар!
Пасля таго, як найяснейшы гаспадар і ўладар, уладар Аляксандр, з Божай ласкі кароль польскі, вялікі князь літоўскі і інш., уладар наш найміласцівейшы, даведаўся, што двое сыноў перакопскага цара з немалым войскам сваіх людзей уварваліся ў Вялікае Княства Літоўскае, з намерам яго спустошьіць, то ён, жадаючы своечасова забяспечыць захаванасць сваіх уладанняў і падданых, пільна паслаў і выправіў супраць ворагаў хрысціянскага імені татараў некаторых літоўскіх паноў і мяне разам з імі, каб мы далі адпор іхняй нахабнасці і свавольству. Яны (татары) сталі кошам каля горада Клецка, дзе з ласкі і заступніцтва найдабрэйшага Бога, а таксама дзякуючы шчаслівай фартуне, якая была на баку Каралеўскай Вялікасці, у сераду, у дзень Святой Марыі Снежнай і ў папярэднія і наступныя дні на працягу аднаго тыдня, у выніку паспяховага змагання за ракой Лань, татарскія войскі былі цалкам разбітыя і знішчаныя каралеўскім аддзелам, які застаўся цэлым і непашкоджаным, і нашым добра абучаным войскам, а таксама праз іхні зацяты супраціў; увогуле, як можна ўстанавіць, каля дванаццаці або трынаццаці тысяч чалавек зусім нешматлікімі (групамі), без коней і зброі, а асобныя
illos non posse evadere quoquomodo. Et ita quidem territi erant hostes et imbeciles facti, ut unus viginti aut triginta fugabat. Homines vero, qui per eos capti erant, omnes salvi ad propria reversi, quorum numerus quadraginta millia hominum excedebat; equos campestres nostri prope triginta millia in predam ceperunt. De hoc igitur tarn insigni et felici triumpho laudes et gracias Deo altissimo agendum. Mitto V. R. P. Unum linguarium de captivis Tartarorum, quern V. R. P. A me grata manu suscipere velit rogo, ipsum christianis in spectaculum habiturus, quatenus et ipsi tanti beneficii et victorie memores existentes, gracias et laudes Deo salvatori nostro persolvant. Me tandem V. R. P. Commendo favori et grade, quam felicissime diu valere cupio.
Datum Vilnae, die Mercurii ante festum Assumpcionis Virginis Marie proximi anno
Domini 1506
Michael dux Hlinsky etc.
(Akta Aleksandra, krola polskiego, wielkiego ksi^cia litewskiego itd. (1501— 1506) / Wyd. E Papee. Krakow, 1927. S. 546—547).
нават голымі, змушаныя былі ратавацца ўцёкамі. ГІра сыноў жа цара не маю вестак, жывыя яны або ўратаваліся ўцёкамі ці былі забітыя. За імі аднак услед да ўсіх дарожных і водных пераходаў з мэтай перахопу ўцекачоў былі пасланыя і без прамаруджання выпраўленыя добра ўзброеныя людзі; упэўнены, што яны ніякім чынам не здолеюць уцячы. I вось такім чынам былі застрашаныя ворагі і зрабіліся настолькі безабароннымі, што адзін гнаў дваццаць або трыццаць чалавек. Людзі ж, якія былі захопленыя імі і колькасць якіх перавышала сорак тысяч, усе здаровыя вярнуліся дамоў; у якасці здабычы нашы захапілі каля трыццаці тысяч стэпавых коней. I такім чынам за гэтую бліскучую і шчаслівую перамогу трэба ўзнесці пахвалу і падзяку Найвышэйшаму Богу. Пасылаю Вашай Найшаноўнейшай Вялебнасці аднаго языка з ліку палонных татараў і прашу, каб Вашая Найшаноўнейшая Вялебнасць добразычліва прыняла яго ад мяне, з тым, каб хрысціяне, гледзячы на яго, узносілі падзяку і пахвалу Богу, нашаму збаўцу, пакуль будзе захоўвацца памяць пра само такое дабрадзейства і перамогу. Сябе ж я, нарэшце, аддаю міласці і ласцы Вашай Найшаноўнейшай Вялебнасці, якой я зычу шчыра доўгіх гадоў жыцця.
Дадзена ў Вільні ў найбліжэйшую сераду перад святам Унебаўзяцця Дзевы Марыі ў год ад нараджэння Госпада 1506.
Міхаіл, князь Глінскі.
Ліст караля і вялікага князя Аляксандра да жыхароў Гданьска
Alexander dei gratia rex Polonie, magnus dux Lituanie, Russie Prussieque dominus et heres
Famosi fideles nostri dilecti. Filli czaris Tartarie fossate duo cum multis ducibus Tatrtaris in multitudine duodecim millium Tartarorum nuper subito insilierant dominium istud nostrum, contra quos dum istius terre populum cum nonnullis curiensibus Polonis felici auspicio direxissemus, conflixerunt cum Tartaris in loco ab hinc triginta milliaribus distanti in campo oppidi Kleczko. Pugnatum est Marte utrimque dubio vicibus multis a die sancti Petri ad Vincula, que erat prima mensis eiusdem diem, qua die quinta, gratia divina prosperante nos, Tartari sunt victoriosissime profligati, cesi fusique, et continuatis in eis qui fuge presidio se dediderant cedibus cruentis, tridecim conflictus commissi erant usque ad diem mensis octavam, qua nostri palma victorie Deo miserante potiti tandem ad nos successive redeunt, spoliea victorie referents. Vinctorum et exuviarum sordidarum tamen non mediocris est numerus, scilicet equorum, quos illi suo nominee bachmatos nominant, circiter triginta millia post certamina et in locis conflictum sunt collecta; eorum enim quilibet tribus ad minus equis utitur ad certamina iens. Igitur pro isto hoc auspicio felicissimo gratias Deo salvatori nostro decantavimus. Vestrisque Fidelitatibus novitatem non minus toti Reipublice Christiane quam nobis Regnisque nostris salutiferam perscribimus, eamque per hunc nobilem Petrum Hervast de Unrow cubicularium nostrum Vestris Fidelitatibus notificamus, hortantes eas ut Deo clementissimo gratias persolvant nostreque felicitati congaudent. Et quidquid ipse Petrus Hervast cubicularius noster de ea ipsa novitate dixerit, sibi credant, nam conflictibus personaliter intererat et cum ceteris victoribus pugnabat.
Аляксандр, з Божай ласкі кароль польскі, вялікі князь літоўскі, рускі і прускі ўладар і дзедзіч.
Слаўныя, паважаныя падданыя нашы!
Два сыны перакопскай Татарыі з многімі татарскімі князямі ў колькасці дваццаць тысяч татараў нядаўна знянацку ўварваліся ў гэтую нашую дзяржаву, супраць якіх мы накіравалі народ гэтай зямлі з некаторымі польскімі дваранамі дзеля паспяховай падтрымкі; яны біліся з татарамі ў месцы, якое знаходзіцца ў трыццаці мілях адсюль, на адкрытай пляцоўцы клецкага горада. 3-за многіх пераменаў лёсу зыход змагання быў няпэўны для абодвух бакоў, пачынаючы з дня Святога Пятра ў Аковах, які прыпадаў на першы (дзень) гэтага жніўня, і ўключна да самага пятага дня гэтага ж месяца, (калі) у той самы пяты дзень дзякуючы Боскай ласцы, што была на нашым баку, татары былі найпераможна разбіты, знішчаны і разагнаныя, услед за чым паследавала крывавая разня тых, хто спрабаваў ратавацца ўцёкамі; адбылося трынаццаць сутычак уключна да восьмага дня гэтага месяца жніўня, у які нашыя, атрымаўшы славу перамогі ад міласэрнага Бога, пачалі нарэшце паслядоўна вяртацца да нас, несучы з сабой трафеі перамогі. Хоць і маецца немалая лічба палонных і брудных даспехаў, але ж пасля бітвы і ў месцах баёў было сабрана каля трыццаці тысяч коней, якіх яны на сваёй мове называюць бахматамі; кожны ж з іх, едучы на вайну, бярэ з сабой як мінімум трох коней. Тады ж за гэта самае найшчаслівейшае спрыянне мы выказалі (праспявалі) падзяку Богу, нашаму Збаўцу, і даносім таксама да Вашых Вернасцей гэтую навіну, не менш збавіцельную для ўсяго хрысціянства, чым для нас і нашых каралеўстваў, і паведамляем Вашым Вернасцям пра Яе праз гэтага шляхетнага Пятра Герваста з Унрава, нашага каморніка, заклікаючы Вас, каб Вы ўзнеслі падзяку Найміласцівейшаму Богу
Datum Wilne, feria sexta in vigilia Assumptionis Virginis Marie anno Domini millesimo quingenterimo sexto.
Dominus rex per se
(Akta Aleksandra, krola polskiego, wielkiego ksi^cia litewskiego itd. (1501 — 1506) / Wyd. E Papee. Krakow, 1927. S. 548).
i ўзрадаваліся наіпаму поспеху. I што бы ні казаў сам Пётр Герваст, наш каморнік, пра гэтую самую навіну, таму б Вы верылі, бо ён браў асабіста ўдзел у баях і змагаўся поруч з іншымі пераможцамі.
Дадзена ў Вільні ў пятніцу, напярэдадні Унебаўзяцця Дзевы Марыі, у год гасподні тысяча пяцьсот шосты.
Сам уладар кароль.
Мемарыял пана Лукі (Memoriale domini Lucae)
In rebus bellicis nihil insigne egit, nisi quod paucis diebus ante obitum suum prope duodecim milia Tartarorum, qui ducibus duobus filiis imperatoris Tartarorum Przekopsky Lituaniam usque ad internectionem vastare destinaverant, prope oppidum Clyczko per continues octo dies fudit, profligavit et extinxit, paucis eorundem superstitibus. Recepta sunt Tartaris in hac eorum strage, quemadmodum ex literis Regis deprehendi (potest), prope triginta millia canthriorum. In memoria hominum non extabant intanto numero tartaros uno conflictu interiisse.
(Scriptores rerum Warmiensium oder Quellenschriften zur Geschichte Ermlands. Bd. 2 / Bearb. v. C. P. Woelky. Braunsberg, 1889. S. 156).
У ваенных справах (кароль i вялікі князь Аляксандр. — У К.) нічым адметным не вызначыўся, хіба што за некалькі дзён да сваёй смерці каля крэпасці Клецк на працягу васьмі дзён ён змусіў да ўцёкаў, разбіў і знішчыў каля дванаццаці тысяч татараў, якія на чале з двума сынамі перакопскага цара татараў аддалі Літву на поўнае руйнаванне, і толькі нямногім з іх удалося ўратавацца. У гэтай бітве ў татараў было захоплена каля трыццаці тысяч коней, як (можна) даведацца з лістоў самога караля. У народнай памяці немагчыма было адшукаць выпадак, каб у адной бітве было забіта столькі татараў.
КНІГІ ОНЛАЙН
