Рыцар на полі бітвы
Клецк, жнівень1506 года
Уладзімір Канановіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 410с.
Смаленск 2017
exercitus, et Lituana nobilitate, quae adventu tartarorum audito ad regem confluebat, hosti obviam iret. Missus etiam, qui Sigismundum regis fratrem celeriter acciret. Sive enim viveret rex sive moreretur, et sive vincerent Lituani, sive vincerentur, praesente eo videbatur opus esse. Ac rex quidem continuato die nocteque itinere, Alberto episcopo Vilnensi, loanne Zabrezinio et loanne Lasco cancellario Polono cum regina deducentibus, vix trahens spiritum Vilnam reportatus est. Michael vero Glinscius, cum Kisca subito morbo correptus esset, non ignarus moris Scythici, quamvis non plus septem millibus eqitum aggregasset, accelerandum sibi ratus est in hostem ad Clescum desidentem, priusquam cuncta agmina, quae diversa et palantia praedas agebant, eo sese recollegissent. Erat prope stativa hostilia, quam Lituani veniebant, amnis non magnis, neque profundus, sed limosus, et ob id aegre vadabilis. Eius ripam ulteriorem Tartari, cum Lituanos contra se adventare cognovissent, insederant, ac denso sagittarum imbre Lituanos transitu prohibebant. Habebant Lituani secum bombardas aliquot. Eas cum exonerassent, hostem a ripa summoverunt; et comportatis e vicino frondidus et vingultis, amnemque constrato in ulteriorem ripam cum evasisset, magno impetu in hostes irruerunt. Per opportune autem in primo agminum congressu eqiutes Poloni trecenti ex aulico regis comitatu duce Sendivoio Ciarnicovio palatini Posnaniensis filio Vilna accurrentes, e propinquo colie Tartaris sese ostendere. Cumque armis fulgentes frontem latius diduxissent, ac tympanis atque tubis vehementius insonuissent, et longe maioris, quam pro numero exercitus animum addidere, hostibus vero terrorem incussere. Itaque statim ii terga dedere. Nee segnius instabant Lituani fugientibus, nec ullum recolligendi sese spatium dabant. Forte palus erat caenosa, qua barbari constipati adhuc fugiebant. In earn cum urgentibus a tergo Lituanis compulsi errant, plurimi coeni voragine hausti sunt: nec pauciores
да дрэўкаў дзід, яны даставілі да свайго гаспадара. Акружэнне караля ахапіла паніка. Было вырашана, што з прычыны цяжкасці дарогі і выкліканай гэтым гайданкі караля панясуць на лектыцы ў Вільню, а Глінскі са Станіславам Кішкам, найвышэйшым гетманам, і ўсёй літоўскай шляхтай, якая, пачуўшы пра напад татараў, сцякалася на каралеўскі двор, выступіць супраць ворага. Паслалі таксама і да каралеўскага брата Жыгімонта, каб той прыспешыў свой выезд; незалежна ад таго, выжыве кароль або памрэ, перамогуць літвіны або будуць пераможаныя, аб усім гэтым вырашана было праінфармваць яго. А караль, які паміраў, быў адпраўлены ў Вільню: у дарозе яго стала суправаджалі, і ў дзень і ў ноч, віленскі біскуп Альберт, Ян Забярэзінскі, каронны канцлер Ян Ласкі, а таксама каралева. Калі ж Кішка быў звалены з ног раптоўнай хваробай, то Міхаіл Глінскі, добра ведаючы звычаі скіфаў, на чале войска, якое не пераўзыходзіла сем тысяч конных, паспяшыў на сустрэчу з ворагам пад Клецк, перш чым там збяруцца загоны, якія разрознена і паасобку займаліся рабаваннем. Каля варожага стану, куды прыбылі літвіны, была рачулка, невялікая і неглыбокая, але балоцістая, што рабіла пераправу праз яе цяжкім прадпрыемствам. Калі ж татары пабачылі, што літвіны збіраюцца наблізіцца да іх, то яны асыпалі іх з супрацьлеглага берага ракі густым градам стрэл, перашкаджаючы наладзіць пераправу. Літвіны мелі з сабой некалькі гармат. Калі ж з іх далі пару залпаў, то татары адразу разбегліся ад берага, пасля чаго, зладзіўшы з дастаўленых з паблізу кустоў і дрэваў гаць, пераправіліся па ёй на супрацьлеглы бераг ракі і з вялікім імпэтам накінуліся на ворагаў. У той самы час, калі войскі ўпершыню сышліся на полі бою, на суседнім пагорку перад зрокам татараў з’ явілася трыста конных палякаў з прыдворнай каралеўскай харугвы на чале з сынам пазнанскага ваяводы Сяндзівоем Чарнкоўскім,
restitantes ab insequentibus contrucidati: Soltani, duces exercitus, equis in palude relictis, aegre evasere. Glinscius magnam non solum egredii ducis, verum etiam strenui militis laudem ex ea victoria reportavit, tribus equis sub eo contossis. Neque tamen hac ille victoria contentus fuit. Sed reductis ad hostium stativa copiis, tacitus ibi concedit, operiens donee caeteri, qui praedatum longe lateque excurrerant, casus suorum ignari ad stativa, quaemodmodum inter eos convenerat, reverterentur. Nec eum fefellit coniectura et successus. Post quartum enim diem, eos turmatim reverti incipientes, ut quique primi venerant, excepit, et magna straga concidit: ita ut viginti millia barbarorum tunc illis praeliis caesa, totidem equi capti memorentur. Praeda omnis excussa et ingens captivorum numerus liberatus. lam Alexander rex desperata salute et testamento condito, sumptis que; rito Christiano sacris mysteriis, animam agebat, cum ei de victoria suorum nunciatum est. Sublatis in caelum manibus, et oculis lachrymas stillantibus tacitus amisso iam usu linguae gratias agere Deo visus est...
(Cromerus Martinus. De origine et rebus gestis Polonorum. Basileae, 1555. P. 669-670).
якія прыбылі з Вільні. З’яўленне войска, разгорнутага ў фронт, бляск зброі, магутныя гукі бубнаў і труб, што прымушала меркаваць пра яго шматлікасць, не магло не дадаць духу літвінам і пасеяць страх сярод татараў. Пасля чаго апошнія кінуліся ратавацца ўцёкамі. Літвіны ж пераследвалі іх бесперапынна, не даючы ні малейшага аддуху, пакуль натоўпы не прыбеглі да аднаго моцна забруджанага балота, у якое яны, цяснімыя з тылу літвінамі, і былі загнаныя. Шмат іх патанула ў балотнай пучыне, а нешматлікія ацалелыя былі знішчаныя пераследаўцамі. Самі ж салтаны, пакінуўшы коней у балоце, ледзь здолелі ўнікнуць пагоні. Дзякуючы гэтай перамозе Глінскі набыў вялікую славу не толькі бліскучага палкаводца, але і мужнага воіна; пад ім было забіта тры кані. Але ён не абмежаваўся гэтай перамогай. Разам з войскам ён вярнуўся ў варожы лагер, дзе зладзіў засаду, чакаючы там, пакуль у дамоўлены час пачнуць вяртацца тыя загоны, што разбегліся ўшыр і ўглыб дзяржавы ў пошуках здабычы і якія яшчэ не ведалі пра незайздросны лёс сваіх паблізу лагера. Прадбачэнне і поспех ізноў былі на ягоным баку! I насамрэч, на чацвёрты дзень, калі пачалі ўжо вяртацца загоны, то тыя з Tarapay якія прыбылі першымі, былі перахопленыя і і знішчаныя дашчэнту, так што, як гавораць, у тых сутычках было забіта дваццаць тысяч варвараў, і захоплена такая ж колькасць коней. Была таксама адбіта ўся захопленая здабыча і вызвалена вялізная колькасць палонных. Калі каралю Аляксандру паведамілі пра Перамогу сваіх, то ён, пасля таго, як ужо страціў усялякую надзею на выздараўленне і, склаўшы ўласны тастамент, далучыўся па хрысціянскаму звычаю да святых тайнаў, і з гэтым аддаў душу. Відавочцы сведчылі, што ён з паднятымі ўтору рукамі і поўнымі слёз вачамі моўчкі, страціўшы ўжо дар мовы, дзякаваў Богу...
Альберт Віюк Каяловіч
Nunciatur interea Vilnam, Tauricanos Lithuanian! movisSe. Rex incommodis belli ferendis iam debilis, nobilitati, quam suis edictis in earn occasionem ad arma evocaverat, committit, ut hostibus occurat. Nobilitas Glinscij artibus concitata, negat se signa moturum, nisi presente Principe. Glinscius, tametsi constitutum haberet, Regem Vilna extractum, incommodis viae, atque adeo vitae periculo, obijcere; consilium dissibulabat: turn, velti aliud ipse in gratiam regis sentiret; necessitati in subitis serviendum esse, prefatur. Mox subijcit, regem quantumvis aegrum, deportandum esse Lidam, ne nobilitas praetensam Regis absentia, e castris dilabatur. Posse inde commodius Sigismundo Principi scribit, ut ad suscipienda Lithuaniae gubernacula properet, Regemque fratrem exoneret publicis curis, quibus liber, et morbum medicinas vincentem levaret quiete; et animum, si spes omnis vivendi praecideretur, ad extremum diem comparare. Vix attigerat Rex Lidam, cum nobilis vir, aegre ex vastatorum manibus elapsus, nunciat; hostem igne ac ferro barbarem i omnia saevire; neque integrae diei itinere Lidam distare. Faciebat nuncio fidem, vulnus sagittam in genam acceptum: mox alii super alios fugam in castra delati, confirmabant viginti millibus Sluckum destinatis, reliquas copias incredibili celeritate Novogrodecum tendere. In vanis tamen meticulosorum hominum terriculamentis, haec sunt habita a plerisque, deceptis; quod hostium festinatio opinionem omnem superaret. Mittitur centuria Glinsciani equitatus, ad afferendum aliquid exploratum. Paucis leucis progress! speculatores, in manipulum Scyttarum inciderunt: commisso praelio caedunt aliquos, reliquos in fugam vertunt: ad astruendam fidem capita caesorum in hastis referunt. Turn primum in castris cessatum dubitari de hoste: omnes expedire arma, ad praelium se comparare: solus Rex
Тым часам y Вільню прыйшла вестка, што таўры рухаюцца на Літву. Ужо зняможаны хваробай кароль, якому да таго ж было цяжка ад ваеннай службы, загадаў шляхце выступіць супраць ворага (у разе ваеннай пагрозы ён звяртаўся да яе праз свае эдыкты распараджэнні). Але шляхта, падбухторваемая Глінскім, не выказвала жадання адпраўляцца ў паход, пакуль не рушыць сам гаспадар. Глінскі, маючы намер выцягнуць караля з Вільні, тым самым абракаючы таго на цяжары дарогі і ў яшчэ большай ступені на небяспеку жыццю, утойваў свой уласны план: прагнучы каралеўскай ласкі, ён, тым не менш, у тагачасных надзвычайных умовах вымушаны быў падпарадкавацца неабходнасці. Неўзабаве Глінскаму ўдалося пераканаць усіх, каб караля, няхай і хворага, даставілі б у Ліду, толькі б не разбеглася адтуль здэмаралізаваная доўгай адсутнасцю караля шляхта. Адтуль ён пісаў да ўладара Жыгімонта, каб той паспяшыў прыняць пасаду вялікага князя ў Літве і ўзяў на сябе дзяржаўныя справы, каб ягоны брат кароль, будучы вольным ад іх, змог бы аблегчыць рознымі медычнымі сродкамі сваю хваробу, якая адольвала яго, і разам з тым падрыхтаваць уласную душу да смерці, нават тады, калі б надзеі на выздараўленне не было бы зусім.
He паспеў кароль прыбыць у Ліду, як з’явіўся адзін шляхціц, які ледзь унікнуў палону рабаўнікоў, і паведаміў, піто вораг знаходзіцца ўсяго толькі ў адным дні пераходу ад Ліды, усё вакол нішчачы агнём і мячом. Да вестак ганца паставіліся сур езна, беручы пад увагу рану на ягоным твары ад стралы; неўзабаве і астатнія ўцекачы, што адзін за другім прыбывалі ў замак, пацвердзілі, што дваццаць тысяч татараў сталі коіпам пад Слуцкам, а астатнія іхнія аддзелы з неверагоднай хуткасцю рухаюцца ў бок Новагародка. Чуткі запалоханых людзей аб рухлівасці ворагаў, якая пераўзыходзіла ўсякае ўяўленне, паступова распаўсюдзілася сярод насельніцтва. Тым часам Глінскі паслаў сотню сваіх вершнікаў, каб тыя раздабылі дакладныя весткі пра ворага. He паспелі выведнікі прайсці і некалькі міль, як патрапілі на загон скіфаў: завязаўся бой, у выніку якога адных з ворагаў забілі,
КНІГІ ОНЛАЙН
