Таташ Яраш, мамана Аксана, дачэта Альжбэта
Аксана Спрынчан
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 63с.
Мінск 2013
Аксана Спрынчан
і МчЗмЛ
Аксана Спрынчан
УДК 821.161.3-93
ББК 84(4Бем)-44
С74
Ма/іюнкі
Волі Барай, 12 гадоў
Мастацкае афармленне Надзеі Барай
Для дашкольнага і малодшага школьнага ўзросту
Спрынчан, A. В.
С74 Таташ Яраш, мамана Аксана, дачэта А/іьжбэта. Поўны экск/іюзіў : гісторыі з-пад фія/іетавага парасона : д/ія дашк. і мал. шк. узросту / Аксана Спрынчан ; мал. Во/іі Барай.— Мінск : Маст. /ііт., 2013.— 63 с. : і/і.
ISBN 978-985-02-1442-3.
«Таташ Яраш, мамана Аксана, дачэта А/іьжбэта. Поўны экск/іюзіў» — пазітыўная і пазнава/іьная кніга пра сям’ю, с/іовы і сваю краіну. Шчасце — адначасна і проста, і экск/іюзіўна, ка/іі сям’я поўная /іюбові да гу/іьняў, прыгодаў і творчасці. Гэтая кніга для тых, хто хоча запэўніцца, што ягоная сям’я — не меней цікавая і вясё/іая. Дзяўчынка Альжбэта дзе/ііцца з вамі сваімі сакрэтамі і парадамі і чакае вашых на адрас: DachetaAlzhbeta@tut.by.
УДК 821.161.3-93 ББК 84(4Бен)-44
ISBN 978-985-02-1442-3 © Спрынчан A. В., 2013
© Афарм/іенне. УП «Мастацкая /іітаратура», 2013
* • -п
і ХД оіі. ЖІ W' > W
. 17
n v’ Ямп
. on
яма нічога жах/іівей за дождж. То/іькі не падумайце, што для мяне. Вядома ж, не. A д/ія каго? — запытаеце вы. I мне давядзецца прызнацца, што для майго таты. Ён нічога ў свеце не баіцца. Нічога, апрача дажджу. Яго не ратуюць ні гумовікі, ні марынаркі, ні парасоны. Ён кажа, што адразу вымакае наскрозь, і гэта вымагае выдаткаў: шмат вады на ванну і гарачую гарбату, нямала ма/іінавага сочыва, фена, /іепшага, чым у феі, і яшчэ без/ііч прыемных дробязяў, нават для тых, хто не вымакае.
Мой тата ніяк не можа даць веры, што кагосьці ратуюць гума, плашчоўка і тканіна на спіцах. Ён нават думае, што і ад гісторый, як і ад яго, пас/ія дажджу застаюцца адныя
ніткі. Хоць ко/іькі я не глядзела на змок/іага тату, ніякай ніткі не бачы/іа: ні белай, ні чырвонай, ні доўгай, ні кароткай. Можа, толькі дарос/іыя бачаць гэтыя ніткі. А/іе тату я веру, і таму мы з мамаю пачапі/іі на старой грушы стары фія/іетавы парасон, каб хаваць пад ім гісторыі для таты.
I гісторыям пад ім ве/іьмі спадаба/іася. I не то/іькі ў дождж, а/іе і ў спёку. I ўлетку, бо ў с/іове «фія-/іета-вы» ёсць с/іова «/іета». I ўзімку, бо парасон нагадвае /іета.
Аёй, забылася сказаць, што мяне к/іічуць А/іьжбэта. Маё імя рыфмуецца са с/ювамі «гэта» і «/іета». I тата часта паўтарае: «Альжбэта — гэта /іета». Насамрэч прыдума/іа тое мама. А/іе тата будзе дужа перажываць, калі я скажу яму пра гэта. А навошта, каб нехта перажываў у сям’і, дзе жывуць у рыфму таташ Яраш, мамана Аксана і дачэта Альжбэта.
іЛ? MW
вам
сатыру
то/іькі
езныя
іроніян
парады пас/ія кожнан псторыі
Прыадчыню радыстка. А/іе f
парадыстка, бо /іюб/ію даваць пара
чакамце мае
таямніцу: я гэтак проста
тых, каго /іюб/ію
таму рады не рады
то/іькі /іюб/ію гумар і /іюб/ію парадзіраваць
Мой таташ Яраш — гісторык і музыка. Але гэтым усё не ахопіш. Чым ён толькі не займаўся ў сваім жыцці! I чым ён не займаўся, з ім заўжды здараліся неверагодныя гісторыі.
Неяк ён павёз экскурсію ў Мосар. He, ён не кіроўца аўтобуса, як вы маглі падумаць, а гід (ка/іі некаму падаецца, што гід — гідкае с/юва, дык ён можа ламаць свой язык праз с/іова «экскурсавод»). У во/іьны час для экскурсантаў таташ Яраш гуляў па могілках, расчытваючы, што напісана на помніках. I пабачыў вусеняў начнога бражніка. Бражнік — гэта такі мятлік. А вусені ягоныя з рогам, нібы ў насарога. Таташ Яраш вырашыў выгадаваць некалькі мятлікаў і захапіў з сабою вусеняў. Прывёз іх у Мінск. А/іе выяві/іася, што няма чым іх карміць, бо малачай, які рос ка/ія шматпавярховіка, яны не ўжывалі. I татку давя/юся хадзіць па мінскіх могі/іках і шукаць патрэбны гатунак ма/іачаю. Неяк ён вяртаўся з прысмакамі для мятлікаў і ка/ія пад’езда яму затэ/іефанаваў сябра. На лаўцы сядзела бабулька, якая даўно марыла хоць як-ко/іечы дапамагчы міліцыі. Яна адразу ж наматала на вус (свайго дзеда?) крымінальныя словы
\
\ %-
шнй ЙМм
Як ні дзіўна, паветраны змей можа быць паводле формы мятлікам. Да Taro ж бываюць змеі-манахі і змеі-птушкі, а таксама п/іяскатыя і скрынкавыя змеі. Паветраны змей — сімва/і маёй сям’і. Мы /іюбім яго запускаць, і нас не стрымаць ніякім бабу/іькам-суседкам. Завядзіце сабе такога сябра, і ён аб’яднае вашу сям’ю.
8
«малачай» і «начны бражнік». Далей ёй заста/юся то/іькі набраць 102 і паведаміць: «Высокі, пат/іаты, вусаты тып збірае на могі/іках рас/ііну з белым малачком і поіць ім дзяцей, пас/ія чаго яны становяцца наркаманамі, ён іх для канспірацыі называе начнымі бражнікамі. Казаў праз тэлефон, што яны жывуць у ягонай хаце. Тэрмінова выязджайце!» Міліцыя прыеха/іа, абшукала хату і знайш/іа с/юік з вусенямі і ма/іачаем. Але дзеля ўсяго дзеля адбіткі пальцаў у таташа Яраша ўсё ж такі ўзялі. Бабульцы выказалі ўдзячнасць за пі/іьнасць. I яна яшчэ неаднойчы заканчвала сваю размову с/ювамі «Тэрмінова выязджайце!». Прынамсі, мі/ііцыя яшчэ наведва/іася да нас, калі я апавядала сяброўцы, а бабу/іька пачу/іа, што мы запусцілі змея.
Jop^J, /Id №№ *
Мы любім сесці з маманай Аксанай і таташам Ярашам на канапу, піць гарбату і шукаць с/ювы ў словах. Сёння мы пастанавілі шукаць іх у назвах беларускіх гарадоў. Магчыма, такая пастанова і не бы/іа б прынятая, ка/іі б я не пабіла шк/іяную жабку з мамінай калекцыі, вырабленую ў Барысаве.
Кожная іншая мама насварылася б на мяне, а мая весела запытала:
— Што варыцца ў Барысаве?
— Рыс,— выгукнула я, збіраючы празрыстыя рысінкі-аскепкі.
— А з чаго можна зварыць смачны суп, назбіраўшы ў назве Барысава?
Тут ужо я задумалася, ніякай смакаты не праглядалася.— Барысаў, Ба-ры-саў, Бары-саў... Бары! /Іясы, у якіх можна назбіраць грыбоў на фірмовы мамін суп.
Тата, пачуўшы, што мы, як заўжды, пачалі гуляць, не вытрымаў і далучыўся:
— Ну, суп і каша ёсць, але ж не стае яшчэ ві...
Я падумала, што віна, але мама рэзка працягнула:
9
— Ві-нігрэта.
«Няўжо ў бары прадаюць вінігрэт? — круці/іася ў маёй га/іаве.— Загадкавы ўсё ж горад Ба-рысаў, у яго сто/іькі цікавых рысаў».
Насамрэч у мяне з Барысавам праб/іема — я ўвесь час б/іытаю знаёмых з Барысава са знаёмымі з горада, які ўмее п/іакаць, як бабёр,— Бабруйска. Ой, зноўку заб/іыта/іася — не знаёмых б/іытаю, а адку/іь яны. I знаёмыя з Бабруйска крыўдуюць, і знаёмыя з Барысава. Таму я ста/іа і пры адных, і пры другіх размаў/іяць іншасказна, кшталту: «Як ты з’ездзі/іа ў горад маёй мары?»
У мяне няма старэйшага брата, і я, ка/іі бы/іа ма/іенькая, нават крыўдава/іа на маману Аксану і таташа Яраша. Пас/ія я зразумела, што магу быць то/іькі старэйшаю сястрою. Але сёння ўсё адно нібыта паміж іншым запыта/іа:
— А хто ведае горад, у якога ёсць старэйшы брат?
— He толькі старэйшы, а/іе і стары — Наваполацк і Полацк,— хуценька сказаў таташ і запытаўся, нагадваючы мне пра пабітую жабку: — Горад, які можна пабіць?
— Шк/юў,— хуценька прамові/іа я гэтым разам.
А тата, нібыта забыўшыся на падзею, якая запачаткавала гу/іьню, зноўку запытаўся:
— А ці ведаеш ты жабскі горад?
Я ведала, а/іе мамана Аксана апярэдзі/іа мяне:
— Жабінка.
— А я ведаю гарады са звярамі і птушкамі,— сказала я,— і жвава агучы/іа: — Ваўкавыск, Баранавічы, Косава, Кажан-Гарадок, Слонім, Тураў, Ракаў.
— Ракаў,— у задуменні сказаў таташ Яраш,— горад, які можна з’есці з пі...
«3 півам»,— падума/іа я, але мамана Аксана рэзка прадоўжыла: «3 пі-рагом». I адцягнула ўвагу наступным пытаннем:
— Вось з усіх гарадоў са звярамі і птушкамі, якія ты назвала, толькі адзін звер не беларускі — слон. Але ж ёсць яшчэ адзін горад з небеларускай істотай.
12
Таташ Яраш з /іюбоўю паг/іядзеў на маму і сказаў:
— Кобрын.
— Мястэчка — антонім вайне,— як нічога ніякага парырава/іа мамана Аксана.
— Мір! Мір’ — закрыча/іа я і, звярнуўшыся да таташа Яраша, запыта/іа: — А ці няма ў цябе ахвоты падараваць маме кветкавыя гарады?
— Анягож, дачэта А/іьжбэта, заўжды прыемна падараваць маме Астра-вец і П-ружа-ны.
— Ты б лепей не Ча-вусы свае круціў і не Ж-лоб-ін зморшчваў, a Ка-пы/і-ь выцер,— засмяялася мамана Аксана.
— Дачэта А/іьжбэта, і хто дасць веры, што твая мама нарадзі/іася ў горадзе, які /іунае — /Іунінцы. Ка-пыл-ь мы /іепей прыбярэм з дапамогай нашых «водных» гарадоў.
— Вой, я ведаю горад, які ў назве адной ракі, якая працякае ў Мінску, хавае назву іншай. Яна цячэ ў По/іьшчы. Гэта С-віс/іа-ч.
— А/іе ж, дачэта А/іьжбэта, ты і закруціла,— сказаў таташ Яраш,— а я ж то/іькі пра Бе/іаазёрск падумаў і пра горад, які прытрым/ііваецца аднаго стылю п/іавання — Брас-лаў.
— А я ведаю горад, які не ў вадзе, як Венецыя, а над вадою,— прыдумала мамана Аксана.— Такое мала дзе ў свеце паба-
чыш.
Думалі-думалі ташам Ярашам, не прыдума/іі.
мы з та-
але \
Знайдзіце с/іовы ў назвах бе/іарускіх гарадоў і мястэчак: Дуброўна, Івянец, Мсціслаў, Плешчаніцы, Рэчыца, Сураж. Яны могуць сустрэцца і напачатку, і напрыканцы, і ўсярэдзіне.
14
Бо сапраўды файна прыдумала мама — надводная Венецыя — горад Масты.
Мы нават раней не ўяўлялі, ко/іькі ў нас цікавых гарадоў: і горад, які, калі замяніць у ягонай назве адну літару, становіцца класікам беларускай /іітаратуры (Быхаў — Быкаў), і той, у цэнтры якога атам (Р-атам-ка), і горад, які калісьці даходзіў да крыку (Крычаў — Крычаў)...
А яшчэ мы шукалі ў назвах гарадоў імёны — /Ііда, Мала-рыта, Жо-дзіна, Іван-ава, Давыд-Гарадок... і зноўку дабраліся да пабітае жабкі — Барыс-аў. I паку/іь мамана Аксана шукала ў энцыклапедыі, чаму ж раўняецца лічба Пі-нск, мы з таташам Ярашам дамові/ііся з’ездзіць у Барысаў па новую жабку.
p^cp/w
Мамана Аксана і таташ Яраш апавядалі, што шмат хто адгаворваў даваць мне такое ск/іаданае імя, казалі, што яно жыццё дзіцяці сапсуе. А нехта нават прыдумаў, што «А/іьжбэта — кат/іета». I не бяды: катлета — цёп/іая, як /іета. I смачная, калі без вя/іікіх кава/ікаў цыбу/і і.
Сёння бацькі занятыя: тата рыхтуецца да канцэрта, а мама да 15 сустрэчы з чытачамі. Я не ў гуморы, бо ве/іьмі хаце/іася з бацькамі парыфмаваць імёны, а даводзіцца самой. Сяджу і ўзгадваю сяброў і сябровак.
Наташа — каша. Вой, як я не /іюб/ію кашу, асаб/ііва манную. Ко/іькі разоў даводзі/іася падманваць маману Аксану, выкідаючы кашу праз акно а/іьбо змываючы ў чарупіну.
КНІГІ ОНЛАЙН
