Таташ Яраш, мамана Аксана, дачэта Альжбэта
Аксана Спрынчан
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 63с.
Мінск 2013
Янка — п’янка. Ша/іёныя крыкі — гэта жах/ііва, нават мур не ратуе ад падпітага суседа.
Сяргей — верабей. Ёсць такая ма/іенькая шэрая птушачка.
А/іесь — не лезь. I ўсе іншыя няхай не /іезуць, а ў /іес ідуць.
Ва/іера — xa/iepa. Таташ Яраш апавядаў пра гэтую жах/іівую хваробу.
Міко/іа — кока-кола. А тут ужо, ка/іі пас/іухаць маману Аксану, няма нічога бо/іьш хімічнага за кока-ко/іу.
/Іявон — батон. Чэрствы і тоўсты.
То/іік — а/ікаго/іік. Бы/ю падобнае.
Міхась — карась. Размаў/іяць не ўмее.
Па/ііна — я/ііна. Калючая зрэзаць можна на Новы го/
А/іена — ка/іена. I тое п Во/ія — няво/ія. Максім — зусім. Напіса/іа рыфмы і баты выпіць. бег/іа нешта як яна кажа. 32 пак/іадзе.
мяне, што нарыфмава/іа.
Праўда
на зубок А насамрэч Запыта/іася
гарI мамана Аксана за-
пак/іасці, на ўсе
Я і прачыта/іа.
— Ты ж любіш сваіх сяброў?
— Люб/ію.
— Дык чаму ж няма добрых рыфмаў?
— Добрыя не прыдумляюцца.
— Калі не прыдумляюцца добрыя, дык і зусім не трэба тады, лепей напішы ка/ія кожнага імя які-колечы прыемны прыметнік,— сказала мамана Аксана і пабег/іа далей рыхтавацца да сустрэчы.
Паклала я аркушык, закрэсліла кепскія рыфмы і стала пісаць прыемныя прыметнікі:
Наташа — прыгожая.
Янка — разумны.
Сяргей — добры...
«Нешта занадта проста,— падумала я,— трэба прыдумляць прыемныя прыметнікі на тую ж літару, што і імя».
I ў рэшце рэшт на шматкроць закрэсленым аркушыку можна было расчытаць:
ft —
Наташа — натхнёная.
Янка — ясны.
Сяргей — смелы.
А/іесь — адважны.
Ва/іера — вясё/іы.
Міко/іа — мі/іы.
/Іявон — /іаскавы.
78 Толік — та/іенавіты.
Міхась — музычны.
Па/ііна — прыгожая.
А/іена — артыстычная.
Во/ія — вык/іючная.
Максім — магутны.
Перачыта/іа ўсе прыемныя прыметнікі і закарце/іа, каб усе яны былі пра мяне. А/іе ж калі мае сябры такія, значыцца, і я такая дзякуючы ім.
I ў гуморы.
Даведайся пра сябе і ты: ук/іадзі спіс сваіх сяброў і напішы побач, якія яны.
імя сябра які ён
Жыццё з маімі бацькамі — поўны экск/іюзіў. Мамана Аксана ўсё рыфмуе, а таташ Яраш усё спявае. Мамана Аксана таксама ве/іьмі /іюбіць спяваць, хоць у яе няма ні слыху, ні го/іасу. Адзінае, што яе ратуе, гэта тое, што яна спявае адно на свае с/ювы. I таму яе можна апраўдаць тым, што песні — аўтарскія.
Як бы/іа я ма/іенькая, мамана Аксана спява/іа мне ў балоце /ія /Іысай Гары.
Усё ж такі, якая моц у знаках прыпынку! He ў балоце ля /Іысай Гары яна, вядома, мне спява/іа, а ў крэсле /ія /южка. Гэта калыханка ейная так пачына/іася — «У балоце ля /Іысай Гары». Што бы/іо да/іей у гэтай калыханцы, не ведаю, бо хуценька засына/іа, каб не с/іухаць жах/іівыя спевы маманы Аксаны.
Наагу/і, мамане Аксане песня ў жыцці неаднойчы дапамага/іа. Хтосьці просіць, хтосьці крычыць, а мамана Аксана заспявае, і таташ Яраш ужо на ўсё згодны.
Праўда, і таташу Ярашу песня ў нашай сям’і дапамагае, асаб/ііва
калі яна на с/ювы маманы Аксаны а/іьбо пра яе.
Вы запытаецеся: «А як жа з голасам і с/іыхам у дачэты Альжбэты?»
/Іепей за маману Аксану. /Іепей за таташа Яраша. То/іькі таташ Яраш пра гэта не ведае. Я, калі спяваю пры ім, адмыслова жахліва фальшыўлю, бо, як вы здагадаліся, ён будзе згодны на ўсё, каб толькі я не спявала.
А пры мамане Аксане я спяваю цудоўна. Яна не нахваліць мяне таташу Ярашу. А ён маўчыць і з горыччу думае, што ўся ў маману Аксану дачэта Альжбэта ўдалася, і не выйсці ніколі яму са мною на адну сцэну.
Шкада толькі, што калісьці давядзецца прызнацца, што спяваю добра, бо вельмі ж хочацца з ім на гэтую адну сцэну.
Ка/іі вы застанецеся ў хаце то/іькі з татам, праспявамце яму ка/іыханку. А ка/іі ён засне, можаце рабіць, што захочаце. А ка/іі тата не засне, усё адно «дзякуй» скажа.
Мой вясё/іы тата, Баю-баю, баю-бай,
Будзе сноў багата. Спі, мой тата, засынай.
Баю-баю, баю-бай, А як выспіцца твой цень,
Спі, мой тата, засынай. Будзе ве/іьмі добры дзень. Прысні абаранак, Раю-раю, раю-рай,
Будзе добрым ранак. Спі, мой тата, засынай.
Сёння мамана Аксана \? х '
паабяцала насмажыць вожыкаў. Сказа/іа яшчэ, што / ■-
гэта ежа для /іянотных і скі- • -
рава/іася на кухню. Мне ста\ ® /іа так шкада гэтых цудоўных мі/іых стварэнняў, што я затачылася ў куток на паддаш- .
ку /іецішча, с/іёзы цяклі ручаямі. /
Неўзабаве я адчула пах смажанага, • jj
с/іёзы пацяклі рэкамі.
К/ііч «Гатова!» давёў мяне да таго, што я сваімі с/іязьмі ствара/іа ўжо ка/іі не сусветны, дык уся/іецішчавы патоп. А мамана Аксана не супыня/іася:
— Хадзі, дачэта А/іьжбэта, хутчэй, неверагоднае смакоцце гэтыя вожыкі! А якія калючкі! Я ім нават носікі і вочкі парабіла.
Урэшце мамана Аксана, не прычакаўшы мяне, прыйш/іа сама і пабачы/іа, што на мне сухога месца не заста/юся:
24
— Што з табой, дачэта Альжбэта? Ці ты не хочаш есці вожыкаў?
— He хачу! — зах/ііпа/іа носам я і паабяцала: — Я не буду бо/іей ленавацца. Буду парадак наводзіць і заўжды дапамагаць табе.
— Нешта дзіўнае,— усміхну/іася мамана Аксана,— хіба я ўпікала, што ты /іянуешся? Нешта не прыгадваю такога.
— Ага,— працягвала я,— ты ж сказа/іа, што насмажыш вожыкаў і што гэта ежа для /іянотных. А я не хачу есці вожыкаў, мне шкада іх.
— А/іе ж, дачэта А/іьжбэта, ты і надумала сабе. Гэтыя вожыкі ў лесе не растуць і ў клубочак не згортваюцца.
— А дзе ж яны растуць?
— Напачатку — на градзе, а потым — на патэ/іыні. Гэтыя вожыкі — з бульбы. «А для лянотных», бо іх лёгка гатаваць, прынамсі, лягчэй за дранікі. Выцірай слёзы, хадзем паглядзіш.
I сапраўды — на талерцы ляжалі вожыкі: калючкі вытыркаліся ў розныя бакі, а вочкі іхнія весела зіхацелі...
3 таго часу я вельмі люблю есці вожыкаў. А паколькі «гэта ежа для лянотных», і сама навучылася іх рабіць, у тым ліку і для хроснага Уладзіслава Ахроменкі, з якім, як высветлілася, здарылася гэткая ж гісторыя.
Абярыце бу/іьбу i натаркуйце на вя/іікай тарцы. Дадайце яйка і крыху мукі. Перамяшайце, паса/ііце па смаку. Ста/ювай /іыжкай выкладайце на патэ/іьню і чакайце, паку/іь вожыкі падрумяняцца. Тады перагортвайце, грэйце вожыку другі бачок і выкладвайце на та/іерку. Носікі і вочкі можна зрабіць з гарошынак чорнага перцу а/іьбо з чарнас/ііву. А пако/іькі вожыкі на сваіх ка/іючках /іюбяць насіць розную смакату, дык можаце пак/іасці на іх смятанкі ці салка, ці нават сочыва з брусніцаў і грушы. Смачна есці!
26
Хто не шкадаваў у сваім маленстве маленькую Дзюймовачку?! Якімі непрыемнымі і злымі пададзеныя ў гэтай казцы жабы і крот! А ў нашай сям’і гэта шанаваныя істоты, прык/іад для жыцця і найгалоўнейшыя памочнікі.
Мамана Аксана любіць апавядаць /іегенду пра дзвюх жабак, што зва/іі/ііся ў гар/іачык са смятанай. Адна здалася і патану/іа. А другая біла лапкамі, біла, збіла мас/іа і выбра/іася.
— Так і ты, дачэта Альжбэта,— кажа мамана Аксана,— ніколі не здавайся!
А я і не здаюся. Пагатоў, што мая мамана Аксана і ёсць тая жаба, што збівае масла. Раней, праўда, ёй даводзілася ўвесь час збіваць масла. А цяпер толькі ўдома. Бо на працы Масла заўжды ёсць. Масла з вялікай літары, бо яна (а не яно) — маміна начальніца, казкі піша. Як я кажу:
— Маслам кашы не сапсуеш, Масла казкі не сапсуе.
Наагул, прыйдзеш у краму, а там масла сялянскае, вясковае, свойскае... А як было б весела прыйсці ў краму, а там ляжаць пачкі
«А/іена Мас/іа» з на/іепкамі з ейных
казак.
Адно невядома, што тады бы/іо б з таташам Ярашам. Мас/іа ён і так /іюбіць, а тады, відаць, усю хату на/іепкамі за/іяпіў бы, нават вокны на зіму. Нічога не паробіш, таташ Яраш у мяне ка/іі і не змагаецца да апошняга, як мамана Аксана, дык дак/іадна да апошняга захап/іяецца.
Вось неяк захапіўся ён скарбашука/іьніцтвам, а грошай на мета/іашука/іьнік не бы/іо. Напачатку таташ Яраш проста корпаўся ў кратавінні — купках зямлі, што ўтвараюцца ад капання _ кратамі. To манетку знойдзе, то кавалачак каф/іі. А неяк і завушніцу знайшоў, якую
27
пстарычна значным месцы
а/іе
ніводнага.
не мой захоп/іены
ныя інструменты, грае на іх. I, ведаючы, што змеяў зачароўвае ф/іейта, а пацукоў — дудка, узяўся шукаць інструмент, які зробіць яго ва/іадаром кратоў.
нейкая паненка насі/іа на ба/іі. Я ў яго запыта/іася, як жа ён здагадаўся, што паненка, а не пан? А таташ Яраш засмяяўся, маўляў, гэта нашыя часы такія заб/іытаныя, а раней бы/ю зразуме/іа, хто што носіць.
Корпаўся, вядома, таташ Яраш не абы-дзе, а на замчышчах, закінутых панскіх сядзібах. Але ж ка/іі, да прыкладу, у Крэўскім замку кратоў шмат, дык у іншым
I знайшоў — такім інструментам ста/іася чорная акарына. Першая акарына бы/іа ка/іісьці створана ў Іта/ііі, і таму асабліва дзейнічае на кратоў каля будынкаў, узведзеных павод/іе праектаў іта/іьянскіх дой/іідаў.
Таташ Яраш пачынае граць на ёй, і краты з вако/ііцаў гуртуюцца ў патрэбнае месца, і не проста гуртуюцца, а выкідаюць разам з зям/іёю на паверхню ўсё багацце, праз якое адныя людзі трап/ія/іі за краты, а іншыя, дзякуючы яму, з-за кратаў выходзілі. У гэтым сэнсе і міну/іыя часы, і нашыя адно/іыкава заб/іытаныя.
/1юб/ію я жабаў і кратоў. А Дзюймовачку ўсё адно шкада. Шкадаванне са шкоднага ма/іенства не высечаш сякерай, як і напісанае
Андэрсенам (а не Шарлем Перо).
—11 1 Н—I Р—F—Н—|—f — ft— -t
Будынкі італьянскіх дой/іідаў, да якіх раю вам з’ездзіць пас/ія таго, як прачытаеце мае гісторыі: замак Радзіві/іаў у Нясвіжы, Стары замак у Горадні, па/іац Тызенгаўзаў у Паставах, палац Ва/іовічаў у вёсцы Свяцк. А можаце паку/іь і не чытаць да/іей, вернецеся з вандровак — дачытаеце.
3°
Хто не гуляўся ў сваім жыцці ў «гарады»? Мінск — Калінкавічы — Чавусы — Сураж — Жабінка... Шукаеш сабе горад на апошнюю /іітару папярэдняга с/юва і ніякага к/юпату. Калі добра гарады ведаць, можна доўга гуляцца. А яшчэ дапамагаюць у гэтай гу/іыні ўпэўненасць і фантазія. Прыдум/іяеш горад, якога няма, і называеш без ніякіх хваляванняў. Асаб/ііва добра такое праходзіць, калі побач няма мапаў і энцыклапедый — ніхто не праверыць цябе.
Таташ Яраш ведае шмат гарадоў. Ён нават любіць ускладняць праві/іы гульні: да прыкладу, два гарады бе/іарускія, два — замежныя. Таташ Яраш кажа Карма, я — Астравец, ён — Ціраспаль, я — /Іондан, ён — Наваполацк, я — Крупкі, ён — Іркуцк, я — Клайпеда... А/іьбо можна называць толькі гарады ў два ск/іады: Мя-дзел — А-ро/і — /Ію-бань — Ня-свіж — Ж/ю-бін... А/іьбо... якіх толькі варыянтаў у нас няма з таташам Ярашам! Пры гэтым, выйграю заўжды я. Напачатку нават дума/іа, што таташ Яраш паддаецца, а/іе ён мяне
КНІГІ ОНЛАЙН
