Бітва на Нямізе 3 сакавіка 1067 года
Мікалай Плавінскі
Выдавец: Медысонт
Памер: 54с.
Мінск 2015
Аіце й вТуіца душа в дерзе
но часто біуды страдаше.
Тому вТ)іцей БоянТ)
Н первое прйпіувку, смысленый, рече:
«Нй хытру,
нй горазду, нй птйцю горазду суда божйе не мйнутй».
Але з адлегласці ў дзевяць з паловай стагоддзяў вынікі ўсёй ваенна-палітычнай дзейнасці Усяслава і, у прыватнасці, вынікі адной з найважнейшых падзей у яго жыцці бітвы на Нямізе бачацца зусім інакш. Так, полацкі князь не здолеў падпарадкаваць сваёй уладзе ўсе ўсходнеславянскія землі, хаця і пабываў на кіеўскім княжацкім стале. Так, ён не аднойчы цярпеў балючыя паразы, паспытаў долі вязня і выгнанніка. Але гэта не галоўнае.
Вусце Нямігі, фота 1920 года
У выніку працяглага змагання са шматразова пераўзыходзячымі варожымі сіламі Усяслаў здолеў стварыць магутную незалежную дзяржаву. Па завяршэнні дваццацігадовай вайны Полацкае княства разглядалася як незалежная дзяржава не толькі яе князем і жыхарамі, але і былымі ворагамі, што асабліва яскрава выявіласяў 1097 годзе, калі адбыўся княжацкіз’езд у Любечы. З’езд быў скліканы, каб абмеркаваць прынцыпы падзелу ўлады на Русі паміж рознымі галінамі нашчадкаў Яраслава з мэтай прадухілення ўсё больш частых міжусобіцаў і наладжвання эфектыўнай сістэмы абароны ад набегаў полаўцаў. У выніку, на Любецкім з’ездзе быў прыняты новы прынцып падзелу княстваў і спадчыннасці ўлады над імі. Ён фармуляваўся наступным чынам: «каждый да держйт отчйну свою». Гэта азначала, што кожная галіна Яраславічаў атрымлівала ў спадчыну асобнае княства і больш не павінна была выказваць прэтэнзій на землі іншых адгалінаванняў рода.
Усяслаў, які на той час дасягнуў ужо паважнага веку, не ўдзельнічаў у гэтым з’ездзе, бо яму проста не было чаго дзяліць з іншымі князямі. Тое, што ён сам трымае сваю «отчыну», ні ў кога пытанняў не выклікала. Сваёй упартасцю ў змаганні Усяслаў прымусіў праціўнікаў паважаць імкненне нязломных палачанаў жыць ва ўласнай дзяржаве.
Сёння, амаль праз тысячу гадоў, зразумела, што на берагах Нямігі Усяслаў не проста абараняў сваё княства, ён адбудоўваў і мацаваў гмах нашай дзяржаўнасці і незалежнасці, закладзены калісьці яго прапрадзедам Рагвалодам. Мацаваў ён гэты гмах
уласнай крывёю і крывёю сваіх паплечнікаў. Зрэшты, нічым іншым ні здабыць, ні ўмацаваць незалежнасць немагчыма. Чырвоныя ручайкі крыві мужных палачан на белым снезе берагоў Нямігі праз стагоддзі праступілі ў колерах нацыянальнага беларускага сцяга. Горад, які Усяслаў пабудаваў праз некалькі дзесяцігоддзяў на месцы былой бітвы, з цягам часу стаў сталіцай Беларусі, увасабленнем усяслававых намаганняў у барацьбе за незалежнасць.
Што можа быць больш яскравым прыкладам перамогі, сапраўднай перамогі, разуменне якой было не даступным для сучаснікаў, але відавочнае для нашчадкаў!
Бярвёны, якія складалі ўнутраную канструкцыю вала Менскага замчышча, раскопкі 1984-1985 гадоў
ЛІТАРАТУРА
Алексеев Л.В. Полоцкая земля: Очеркл лсторлл Северной Белорусслл в IX—XIII вв. М., 1966.
Алексеев Л.В. Западные землл домонгольской Русл. Очеркл лсторлл, археологлл л культуры. Кнлга 1. М., 2006.
Археалогія Беларусі: энцыклапедыя. Т. 1. Мн., 2009.
Археалогія Беларусі: энцыклапедыя. Т. 2. Мн., 2011.
Белецкмй С.В. Знакл Рюрлковлчей. Часть первая: Х-ХІ вв. / Рісследовання л музеефлкацля древностей Северо-Запада. Вып. 2. СПб., 2000.
Друцк: Друцк л Друцкая волость (княжество) в ІХ-ХІІ вв., летоплсь древнлх слоев, князья Друцкле л лх владенля в XIIIXVIII вв„ ремесло, промыслы, торговля (по данным археологлл, нумлзматлкл, плсьменных лсточнлков), памятнлкл архлтектуры л oOBeKTu турлзма. Мн„ 2014.
Дучыц Л.У. Касцюм жыхароў Беларусі Х-ХІІІ стст. (паводле археалагічных звестак). Мн., 1995.
Еремеев Н.М., Дзюба О.Ф. Очеркл лсторлческой географлл лесной частл Путл лз варяг в грекл. Археологлческле л палеогеографлческле лсследованля между Западной Двлной л озером Нльмень. СПб., 2010.
Еремеев М.М. Полоцкая земля II Русь в ІХ-Х веках: археологлческая панорама. М. Вологда, 2012.
Загорульсклй Э.М. Вознлкновенле Млнска. Мн., 1982.
Заяц Ю.А. Заславль в эпоху феодаллзма. Мн., 1995.
Заяц Ю.А. Оборонлтельные сооруженля Менска XI—XIII вв. Мн„ 1996.
Нпатьевская летоплсь. Полное собранле руссклх летоплсей. Т. 2. М„ 1962.
Клрплчнлков А.Н. Древнерусское оружле. Вып. 1. Мечл л саблл ІХ-ХІІІ вв. М.-Л., 1966.
Клрплчнлков А.Н. Древнерусское оружле. Вып. 2. Копья, суллцы, боевые топоры, булавы, клстенл IX—XIII вв. М.-Л., 1966.
Клрплчнлков А.Н. Древнерусское оружле. Вып. 3. Доспех, комплекс боевых средств ІХ-ХІП вв. Л., 1971.
Клрплчнлков А.Н. Снаряженле всаднлка л верхового коня на Русл ІХ-ХІІІ вв. Л„ 1973.
Клрплчнмков А.Н., Медведев А.Ф. Вооруженле II Древняя Русь. Город, замок, село. М., 1985.
Лаврентьевская летоплсь. Полное собранле руссклх летоплсей. Т. 1. М., 1997.
Ласкавый Г.В. К лсторлл оружля Белорусского Подвлнья в VI-XIII вв. Статья первая II Полоцклй летоплсец. № 1 (2). Полоцк, 1993.
Ллхачев Д.С. «Слово о полку Рігореве»: Нсторлколлтературный очерк. М., 1982.
Медведев А.Ф. Ручное метательное оружле (лук л стрелы, самострел) VIII-XIV вв. М„ 1966.
Млхайлов К.А. К вопросу о формлрованлл всаднлческой субкультуры на Русл II Новгород л Новгородская земля. Мсторля л археологля. Вып. 8. Новгород, 1994.
Новгородская первая летоплсь старшего л младшего лзводов. М.-Л., 1950.
Олейнлков О.М. Темнлца первой половлны XI в. в средневековом Новгороде II Краткле сообіценля лнстлтута археологлл. Вып. 228. М., 2013.
Плавінскі М.А. Нарысы гісторыі клінковай зброі X—XIII стагоддзяў на Беларусі. Мн., 2009.
Плавінскі М.А. Войска Полацкага княства ад часоў Рагвалода да эпохі Усяслава Чарадзея. Мн., 2012.
Плавінскі М.А. Узбраенне беларускіх земляў Х-ХІІІ стагоддзяў. Мн., 2013.
Полоцк: Полоцк л Полоцкое княжество (земля) в IX—XIII вв., летоплсь древнлх слоев, Полоцк л его округа в XIV-XVIII
вв., ремесло, денежное обраіценле л торговые связл Полоцка в средневековье (по данным археологлл, нумлзматлкл л плсьменных лсточннков), культура л просвеіценне в средневековом Полоцке. Мн„ 2012.
Псковская л Софлйская летоплсл. Полное собранле руссклх летоплсей. Т. 5. СПб., 1851.
Радзлвлловская ллл Кенлгсбергская летоплсь.
Фотомеханлческое воспролзведенне рукоплсл. СПб., 1902.
Сорокпн А.Н., Тянлна А.Е. Нз лсторлл древнерусской волнской культуры II Swiat Slowian wczesnego sredniowiecza. Szczecin Wroclaw, 2006.
Тарасаў C.B. Чарадзей сёмага веку Траяна: Усяслаў Чарадзей. Мн„ 1991.
Тарасаў С.В. Полацк IX-XVII стст.: Гісторыя і тапаграфія. Мн„ 1998.
Штыхов Г.В. Древнлй Полоцк (ІХ-ХШ вв.). Мн., 1975.
Штыхов Г.В. Города Полоцкой землл (ІХ-ХІІІ вв.). Мн„ 1978.
Штыхаў Г.В. Крывічы: Па матэрыялах раскопак курганоў у Паўночнай Беларусі. М„ 1992.
Штыхаў Г.В. Археолагі дапаўняюць летапісцаў. Мн., 2009.
Штыхов Г.В. Лукомль: археологлческлй комплекс железного века л средневековья. Мн., 2014.
Янлн В.Л. Очеркл лсторлл средневекового Новгорода. М., 2008.
Gorecki J. Grod na Ostrowie Lednickim na tie wybranych osrodkow grodowych pierwszej monarchii Piastowskiej. Poznan, 2001.
Nadolski A. Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku. Lodz, 1954.
Nadolski A. Bron i stroj rycerstwa polskiego w sredniowieczu. Wroclaw Warszawa Krakow Gdansk, 1979.
Volkaite-Kulikauskiene R. Lietuvai IX-XII amziais. Vilnius, 1970.
Навукова-папулярнае выданне
Серыя «Беларусь у войнах»
Плавінскі Мікалай Аляксандравіч
БІТВА НА НЯМІЗЕ 3 САКАВІКА 1067 ГОДА
Арыгінал-макет М.А. Плавінскі, В.І. Ходан Камп’ютарная вёрстка В.І. Ходан Карэктар В.А. Ляйкоўская
Падпісана да друку 22.08.2015. Фармат 70x100 716.
Папера крэйдаваная. Друк афсетны. Ум. друк. арк. 3,1. Улік.-выд. арк. 3,7. Наклад 200 ас. Замова 2282.
Выдавец і паліграфічнае выкананне: таварыства з абмежаванай адказнасцю «Медысонт». Пасведчанне аб дзяржаўнай рэгістрацыі выдаўца, вытворцы, распаўсюджвальніка друкаваных выданняў № 1/142 ад 09.01.2014. № 2/34 ад 23.12.2013.
Вул. Ціміразева, 9, 220004, Мінск.
Мікалай Плавінскі — беларускі археолаг і гісторык, кандыдат гістарычных навук. Нарадзіўся ў 1981 г. у Мінску. Займаецца вывучэннем гісторыі сярэднявечнай зброі, археалогіі і гісторыі Полацкай зямлі. Аўтар і суаўтар больш як 200 навуковых, навукова-папулярных і энцыклапедычных артыкулаў і 10 манаграфій.