КНІГІ ОНЛАЙН
бЯ DO3 К №7 № 7/2018(1082) ISSN 0320-7579 іы падыход оый прадстаўляе... ў ua; на вл ў жывы нкі ў Сусвеце. I не так часта ўглядаемся ў сам Сусвет, 'мся. Але часам мы гэта робім, задаючы сабе ўсяля-ытанні. А ці не вы хочаце адчуць, як Сусвет углядаецца -і — у маленькую пясчынку. I вы стаіце на яго далоні, а ён — гаю ля тэлескопа, то адчуваю менавіта гэта. I зараз я прыйшла вету. 29 ліпеня 1965 — Адкрыццё планетарыя і абсерваторыі. Сёння мы падымаемся ў гэ-тую шасціметровую вежу абсерваторыі. Тут стаіць тэлескоп Carl Zeiss, які створаны ў ГДР у тым жа 1965 годзе. Яго нядаўна ад-рэстаўравалі, пафарбавалі. I за-раз сюды можна падымацца амаль кожны вечар. На сайце абсерваторыі мы сочым за на-двор'ем і адзначаем, у які час можна прыйсці і паглядзець у тэлескоп. Спачатку прыцэльваем ку-пал: тут ён круціцца ўруч-ную. Прыцэліць купал трэба на абраную зорку (ці на неш-та яшчэ). Робіцца гэта з да-памогай такога кола. Калі вы апынецеся ў вежы, то па-дыміце галаву і паглядзіце на дах. Уявіце: дах можна па-варочваць рукамі. Сталі на прыступачку. Прыцэліліся. Навялі рэз-касць. Усё, можна назіраць астранаміч-ныя целы. На што можна паглядзець? Сонца і плямы на ім (дзённае назіран-не), Месяц з яго кратэрамі, гарамі, «марамі», планеты Венеру, Марс, Юпі-тар, Сатурн, двайныя і кратныя сістэ-мы зорак, зорныя навалы, характэр-ныя туманнасці і блізкія галактыкі. Углядайцеся ў Сусвет, каб ён быў шырэйшым за кропачку. Дзе: г. Мінск, вул. Фрунзе, 2 Святлана Курганава 1 Псторыя поспеху Алесь Снег: «Трапіць у “Арт Сядзібу” можна толькі са сваёй ідэяй» Алесь Снег — чалавек, які на пытанне «Хто ты?» адказвае лаканічна: «Бела-рус». I не дадае ні слова. Ён займаецца культурай Беларусі агулам, а такса-ма ўсім, што звязана з яе гісторыяй, музыкай і крышку літаратурай. Працуе Алесь дырэктарам «Арт Сядзібы». Толькі не варта слова «арт» успрымаць як «маляван-не». Калі каманда давала імя арганізацыі, яна мела на ўвазе мастацтва ў шырокім разуменні. — Як у дзяцінстве ты сутыкаўся з нашай мовай і культурай? — Я памятаю адзін выпадак у дзіцячым садку. Нас вучылі казаць «да пабачэн-ня» і «дзякуй». Тады я пачуў беларускую ўпершыню. Пасля — на ўроках мовы, гісторыі. Я вучыўся ў час, калі настаўнікі самі выбіралі, на якой мове праводзіць урокі гісторыі, геаграфіі Беларусі. Гэтыя прадметы павінны выкладацца па-бела-руску нават у рускамоўнай школе. Сітуацыя мяне здзіўляла. Я думаў, чаму так ад-бываецца, і гэта змяняла мяне. — Якім чынам ты набліжаўся да сучаснай беларускай культуры? — Я сам з Бабруйска. У мяне быў сябар, які пастаянна ездзіў у Мінск. Ён вяртаў-ся і распавядаў, што там людзі часта размаўляюць па-беларуску. Мне было важ-на імкнуцца да таго, што адбывалася ў сталіцы. I я раз на тыдзень купляў новую 2 касету з беларускамоўнай музыкай. У мяне на іх манія была. Ішоў і набываў, сам не ведаў што. I так, адно за адным, пераслухаў усё. З'явіліся любімыя гурты: NRM, IQ48. Дагэтуль у мяне беларуская мова асацыявалася толькі з якімі-небудзь «Песнярамі» (хоць я іх паважаю), таму чуць рэп па-беларуску было нечакана. Тым болей дзівіўся, калі Vinsent, у адрозненне ад папярэднікаў, пачаў спяваць пра пачуцці. — Ці была нейкая падзея, чалавек, што цябе рэзка змянілі? — Людзі, што былі побач, уплывалі на мяне. Я тады ўжо ў інтэрнэце сядзеў, знаёміўся з беларусамі з іншых гарадоў, паляпшаў мову. Яны натхнялі і змянялі мяне. Але Беларусь і беларускую мову я адкрываў для сябе паступова. I зараз адкрываю. — Як ты трапіў у «Арт Сядзібу»? — Я вучыўся ў Баранавічах. Займаўся сацыяльнымі сеткамі, спрабаваў жур-налістыкай, музыкай, — адным словам, шукаў сябе. Калі ў інтэрнэце з'явілася ін-фармацыя, што ствараецца новая пляцоўка «Арт Сядзіба», я напісаў Паўлу Бела-вусу. Ён даў заданне рабіць стрэлачкі, што вялі б туды. Праўда, іх так і не выкарыс-талі. Затое я прынёс сваю прапанову. Трапіць у «Арт Сядзібу» можна толькі так. Гэта патрэбна для развіцця. Кожны сябра каманды павінен быць ідэйным у плане крэатыўнасці. Гэтым мы вылучаемся. — Як ты стаў дырэктарам? — У нейкі момант «Арт Сядзіба» пачала для нас саміх згасаць. Такія выпадкі перыядычна бываюць. Першы — калі ў нас былі пастаянныя праблемы. Другая хваля пасіўнасці — калі Павел Белавус пачаў займацца крамай Symbal.by. Робіш дзве справы адначасова — нейкая з іх выконваецца напалову. Таму «Арт Сядзібу» перадалі мне. Тады быў момант, калі яе трэба было перанарадзіць, у нейкім сэнсе. У нас і каманда абнавілася, і ідэі вельмі добра «пайшлі». Мы зрабілі моладзевы «Арт Сядзіба» — гэта куль-турніцкая пляцоўка, якая ла-дзіць лекцыі па беларускай гіс-торыі, паэтычныя вечарыны, канцэрты, фестывалі, ван-дроўкі, нават збірае амата-раў пагуляць у «Мафію» альбо настолкі. Такія розныя мера-прыемствы аб'ядноўвае агуль-ная ідэя: папулярызацыя бела-рускай культуры. 3 Гісторыя поспеху летнік для новых людзей. У беларускай публічнай прасторы мы мала што перай-начылі, але гэтыя дваццаць з нечым людзей змяніліся, а значыць, кожны ў роз-ным накірунку потым будзе паляпшаць Беларусь па-свойму. — Акрамя летніка, якія падзеі былі вельмі важнымі для вас? — Мы змянілі нас саміх і культурніцкі накірунак ў краіне. Даказалі, што можна невялікай камандай зрабіць маштабны праект, які выбухне ў эмоцыях. Дагэтуль згадваецца «вышываначны бум». А праз дзясяткі гадоў, я ўпэўнены, гэты час бу-дуць успамінаць як перыяд культурніцкіх змен. — Я не раз чула ад апантаных беларускасцю людзей, што «Арт Сядзі-ба» — праца мары. Як ты лічыш, чаму так? А чым яна кепская? — Яна прыносіць асалоду, дае магчымасць самому кантраляваць час, выра-шаць, як жадаеш ствараць Беларусь культурную. Жудасная — для мяне, не для калег, бо ў дырэктара шмат абавязкаў. Трэба быць бацькам, які думае і пра сябе, і пра іншых. — Напачатку ты сціпла заўважыў, што крышку займаешся літаратурай і музыкай. Расшыфруем: ты пішаш вершы і тэксты песень, спяваеш у гурце «Бачу ўпершыню». Раскажы, калі ласка: як ты стаў паэтам? — Я ім не стаў. Са школьных часоў пісаў вершы, гады два актыўна выступаў з імі. Але для беларускай літаратуры я нічога значнага не зрабіў, і не факт, што зраблю. Паэт павінен змяніць нешта ў галовах людзей, запомніцца. Напэўна, я не з такіх. Калі выступаю, атрымліваю асалоду і бачу, што людзям падабаецца. Можа, у каго дрыжыкі ідуць. I гэта важна, бо гэта той вынік, да якога павінна прыводзіць мая творчасць. — Як узнікла ідэя стварыць гурт «Бачу ўпершыню»? — Заўжды хацелася, каб мае вершы клаліся на музыку. Гурт з'явіўся выключ-на як музыка і вершы. Але паступова ствараліся тэксты, якія можна спяваць, а не чытаць. Вершы пачалі адыходзіць на другі план, мелодыі сталі больш цяж-кія. На жаль ці на шчасце, мы разышліся поглядамі. Гітарыст прапанаваў пакінуць у «Бачу ўпершыню» выключна вершы на музыку, а я хацеў, каб былі песні. Паз-ней Уладзь Лепяшынскі прапанаваў: «Давай я сыграю песні дзве з табой». Добра атрымалася, і мы падумалі далей працягваць. Цяпер праект знаходзіцца ў ваку-уме. «Бачу ўпершыню» — тая ж бурбалка шчасця, што ёсць у адным з маіх вершаў. Яна можа расці, але, як шарык, не лопаецца і не ляціць у паветра. — Ты «варышся» ў вузкім коле культурных дзеячаў больш за сем гадоў. Што важнае ты атрымаў гэтым часам выключна дзякуючы асяроддзю, бе-ларускай мове, «Арт Сядзібе»? — Я здабыў шмат добрых людзей, якія цяпер побач, знайшоў сябе і сям'ю. Калі б не было ўсяго гэтага, я жыў бы ў Бабруйску, у мяне былі б дзеці, я быў бы іншы зусім. Быў бы шчаслівы, але гэта было б не тое. Паліна Забела 4 Праектар Шматкроп’е Што абазначае шматкроп'е ў тэксце? Незавершанасць, недасказанасць, задуменнасць, перарванасць, нечаканыя пераходы. Чытачу прапаноў-ваюць задумацца, дадумаць, дагаварыць, знайсці сувязі. Што абазначае шмат-кроп'е ў кіно? Тое самае. Прапаноўваем падборку фільмаў з канцоўкамі не проста адкрытымі, а разнасцежанымі для вашых думак, меркаванняў і прапаноў. Той, хто бяжыць па лязе (1981) Дзеянне адбываецца ў будучыні, зусім блізкай ад нас — у 2019 годзе. Чалавецтва падзеленае на дзве часткі: налюдзей і рэплікантаў. Апошнія, знешне падоб-ныя да людзей, але іх сацыяльны ста-тус ніжэйшы за чалавечы, бо яны ство-раныя для складанай ці прыніжальнай працы. Нягледзячы на гэта, рэплікан-ты нашмат мацнейшыя і разумнейшыя за людзей. Каб абараніць людзей, ства-ральнікі заклалі ў рэплікантаў прагра-му самазнішчэння, якая спрацоўвае праз чатыры гады жыцця. Але стварэнні не хочуць ні паміраць, ні быць рабамі... У першым варыянце гэтага фільма фінал закрыты і шчаслівы. Але яго разнеслі кінакрытыкі і не надта палюбілі гледачы. А вось рэжысёрскую версію з адкрытай канцоўкай, якая выйшла ў 1992 годзе, прызналі найлепшым навукова-фантас- тычным фільмам у гісторыі. Спадар Ніхто (2009) Смерць Нэма Ніхто — кроп-ка ў смяротным існаванні чала-вецтва. Усе астатнія насельнікі зямлі жывуць вечна і назіраюць за апошнімі днямі 118-гадовага старога — як за тэлешоў. У яго палату трапляе журналіст, які распытвае Нэма пра яго жыццё. Той распавядае некалькі яго вер-сій, пераблытаных, супярэчлі-вых, залежных ад выбару, зроб- ленага ці не зробленага калісьці. Ён перажывае каханне, шлюб, палёт на Марс, кому, некалькі ўласных смерцяў у розных варыянтах... I ніводны з варыянтаў яму не падабаецца. I тут самы час задаць сабе пытанне: ці існуе насамрэч Нэма, жур-наліст, бессмяротныя людзі, што сочаць за тым, як знікаюць яго хвіліны?.. 5 Праектар Стужка, якая штурхае падумаць пра выбар і яго наступствы, пра тое, што такое «правільны выбар» у нашым разуменні і ці існуе ён агулам, і пра тое, што было б, калі б у нейкі момант жыцця вы выбралі не тое, што выбралі. Выспа праклятых (2010) 50-я гады, ЗША. 3 лякарні на выспе Шаттар збегла злачынца Рэйчал Саланда. Маршалы Эдвард Дэніэлс і Чак Оўл накіроўваюцца на выспу, каб расследаваць яе знікненне. Палата, канешне, зачыненая, ніякіх слядоў знайсці не атрымліваецца. I калі б толькі гэта хвалявала Эдварда. Прыехаўшы на Шатар, ён адчувае галаўны боль, бачыць у снах балючыя падзеі свайго мінулага, а змрочная лякарня толькі ўзмацняе уплыў гэтых звычайных, на першы погляд, з'яў. Пошукі заблытваюцца, а Эдвард прызнаецца напарніку, што Рэйчал — толькі нагода прыехаць сюды, насамрэч ён шукае піраманьяка Эндру Лэдзіса, вінаватага ў смерці яго сям'і, а таксама пацверджанне звестак, што ў лякарні праводзяць недазволеныя экс-перыменты над пацыентамі...