КНІГІ ОНЛАЙН
Кіроўным органам тэрытар’яльнагазіуртаваньня зьяўляеццаРада, што зьбіраецца не радзей як чатыры разы на год. Раду тарытар’яльнага згуртаваньня абірае соймік. Выканаўчым ворганам тэрытар’яльнага згуртаваньмя зьяўляецца Сакратар’ят, што працуе стала. Сакратар’ят тэрытар’яльйага зіурі'авапыія прызішчаецца Радаютэрытар’яльнагазгуртаваньня са свайго складу. Соймік абірае Равізійную камісію тэрытар’яльнага згуртаваньня, што зьбіраёцца не радзей аднаго разу на год. 5.8. Выбарныя ворганы тэрытар’яльных згуртаваньняў знаходзяцца ў падоарадкаваньйі цантрйльйым вррганам.ЗБШ. 5.9. Выбарныя ворганы ЗБШ месьцяццаў г. Мілску, выбарныя ворганы тэрытар’яльных з.іуртаваньняў—у вабласных і раённых цэнтрах. 6. Сродаі й маёмасьць. 6.1. ЗБШ мае свае сродкі й маёмасьць, што складаюцца з: — усіуішых, гадавыхі дабрачынных складкаў сябраў ЗВШ; — паступленьняў ад гаспадарчаразьліковаё дзейнасыр; — ахвяраваньняў, фундацшў і ішвыхукладаў прыватаых асобаў, установаў, арганізацыяў Беларусі й замежжа; 12 —маёмасьці нерайшоўшайу снададну, атрыманайу дар альбонабытай у парадку, вызначаным дзейным заканадаўствам. 6.2. Тэрытар’яльныя зіуртаваньні робяць адлічэньні на цантральны рахунак ЗБШ ад сваіх фінансавых сродкаў памерам ня менш ж 15 адсоткаў. 6.3. Сродкі ЗБШ ідуць на навуковую, асьвенлцкую, адукацыішую, кульіурную, мастацкую, іірадагандысцкую, арганЬацыйную, гасйадарчаразьліковую й іішіую даейяасьць, вызначаную гэтым Огатутау. 6.4. ЗБШ не нясе маёмэснай, юрыдычнай і іншай адказнасьці па црыватныхабавязкахсваіх сябраў, таксамайяныне адказваюць паабавязках ЗБШ. 7. Прыпыненьне даейнасьцк 7.1. Прапанова аб нрьшыненьмі дзейнасьці ЗБШ можа быць вынесена на абмеркаваньне Сойму толькі: — ІІайвышэйшаю і’адаю альбо —грыма чвэрцямі суцолак альбо — трыма чвэрцямі рэчаіснык сябраў ЗБПІ. 7.2 Пастанова аб прыпыменьні дзейнасьці ЗБШ прымаецца трыма чвэрцямі галасоў паймейна абраныхна Сойм паслоў. 7.2. Прыпыненьне дзеннасьф ЗБШ мОжа баць праведаена ў форме касаваньля ці рзарганізацыі. 7.4. ЗБШ можа быць скасавана паводле пастановы суда. 75. Пазасталыя пасьля задавальненьня патрабаваныыў крэдыгораў сродкі й маемасьць скарыстоўваювда Лікрідацыйнаю камісіяй у адпаведнасьці з мэтамі й задачамі ЗБШ. Ухвала I (Устаноўчага) Сойму ЗБШ • "Пра Найвышэйшую Раду ЗБШ." 1. Абраць Найвышэйшую Раду ЗБШ ў колькасьці дванаццаці чала век. 2. Сябрамі Найвышэйшае Рады ЗБШ ёсьць: Анатоль Г^ыцкевіч (Старпшня ЗБІП); граф АндрэйСганіслаў Цеханавецкі (Гь .роь!. сіарншняЗБШ); Леанід Акаловіч (Намесьнік старшыА ЗІІШ, Іаі^ны сакратар ЗБШ); Пётр Гушча (Намесьнік старшьші ЗБШ); Уладзімер Сьвяжынскі (Галоўны скарбнік ЗБШ); Аляксандар Буевіч; Уладзіслаў Вяроўкін; Юры Грынявецкі; Юсуф Крыніцкі; Іван Матусевіч; АбуБякір Шабановіч; Аляксандар Шымбалёў. № 1 — 1 .XI.1992. Ухвала 1 (Устаноўчага) Сойму ЗБШ " Ппа Равізійную камісію ЗБШ." 1. Абраць Равізійную камісію ЗБШ ў колькасьці трох чалавек. 2. Сябрамі Равізійнае камісіі ёсьць: ТамараЖукава (Огаршыня); Аляксандар Кулеш (Сакратар); Валеры Дашкевіч. №2 — 1 XI 1992. Ухвала I (Устаноўчага) Сойму ЗБШ " Пра рэчаіных сяброў ЗБШ." 1. Прызваць за сябрамі Найвышэйшае Рады годнасьць рэчаісных сябраў 31>Ш да часу 11га Сойму ў поўным аб’ёме. 2. Утварыць на Пім Сойме паўнамоцную камісію дзеля нраверкі цравоў оябраў Найвышэйшае Рады, абраных 1 ым Соймам, на годнасьць рэчаісных сябраў. №3 — 1X1.1992 14 Ухвала I (Устаноўчага) Сойму ЗБШ "Пра ўступныя і сяброўскія складкі." 1. На перыяд 1992 года вызначыць уступныя складкі ў памеры 100 рублёў. . „ . , ч 2. Ha I паўгодзьдзе 1993 года вызначыць памер сяброускіх (уступных) складак у 250 рублёў. 3. Даручыць Найвышэйшае Радзе ў далейшым штопаўгодзьдзе вызначаць памер уступных і сяброўскіх складак. №4 — 1.XI. 1992. Ухвала I (Устаноўчага) Сойму ЗБШ "Пра рэгістрацыю ЗБШ." 1. Даручыць Найвышэйшае Радзе зарэгістраваць Статут Згуртаваньня Беларускае Шляхты ў Міністэрстве юстыцыі Беларусі. 2. Дазволіць Найвышэйшае Радзе ўносіць зьмены ў Статут пры рэгістрацыі паўзгадненьні зь Міністэрствам юстыцыі. №5—1.XI. 1992. Гісторыя стан ШЛЯХТА ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОУСКАГА ДА ЛЮБЛІНСКАЙ УНІІ 1569 ГОДУ. Анатоль Грыцкевіч Кіроўным і пануючым станам у Вялікім я ' Іітоўскім і Рускім у XIII __XVI ст. зьяўлялася саслоўе фэадалаў. На працяіу вялікага гістарычнага перыяду існаваньня БеларускаЛітоўскага гаспадарства, да аб’яднаньня яго з Польскім каралеўствам у фэдэратыўную Рэч Паспалітую, унутрыпалітычнае становішчафэадалаўіўзаемадачыненьні паміжрознымі групамі ўнутры стану зьмяняліся. ХШ — XIV ст. былі перыядам сінтэзу беларускіх і літоўскіх грамадзкіх дачыненьняў1. Асноўную масу фэадалаў складалі натэрыторыі беларускіх зямель нашчадкі ўдзельных князёў—Полацкага, Тураўскага й Смаленскага, баяраў і дружыньнікаў. Да іх у XIV ст. далучыліся літоўскія (а ў XV ст. й жамойцкія) нобілі й дружыньнікі. Некаторая частка апошніх асела ў адміністрацыйных цэнтрах на тэрыторьгі Беларусі й атрымала тут зямельныя валоданьні2. „ ■ Усе ўладальнікі маёнткаў абавязаны былі выконваць вамсковую ( земскую") службу. Гэтую павіннасьць выконвалі фэадалы (князі, баяры, шляхта) асабіста й разам са сваімі васаламі — вайсковымі слугамі, таксама фэадаламі (баярамі, шляхтаю), якія знаходзіліся на службе сваіх сенёраў і атрымлівалі ад іх зямлю за вайсковую службу. Земская вайсковая служба, заснаваная на землеўладаньні. была абавязковаю дзеля ўсіх фэадалаў земляўласьнікаў на земскім праве . Пра існаваньне розньк групаў унутры пануючага ў дзяржаве стану нагадваюць вялікакняскія прывілеі (граматы), дагаворныя граматы й іншыя афіцыйныя дакументы. Гэтак, у прывілеі Ягайлы 1387 году названы толькі "рыцары, або баяры"4. А ўжо ў Гарадзельскім прывілеі 1413 году ў лацінскім тэксьце нагадваюцца "бароны, нобілі й баяры", што адпавядала назвам, якія ўваходзйгі ваўжытаку гэтычас— "паны" й "знатныя (значныя) баяры (утэксце дакумента "бароны" й "нобілі") ў адрозьненьг і ад асноўнае масы баяраў. Прывілей 1432 г. пералічвае катэгорыі фэадалаў — "князі, нобілі й баяры"5. Гэтыя катэгорыі паўтараюцца і ў наступньіх прывілеях да часу Статута Вялікага княства Літоўскага 1529 г. ўключна . Структура стану фэадалаў у перыяд яго фармаваньня была заснавана на гэрархічнае аснове, у значнай ступсні на васальных дачынсньнях, на гэрархічнае сістэме зямельнае ўласнасьці. Верхавіну яго складалі князі й значныя баяры (паны); яны вылучыліся з агульнае масы фэадалаў, як з прычынь свайго эканамічнаі а, гэтак і палітычнага становішча ў дзяржаве. 16 Сеймавая шляхта. 3 малюнка XIX ст. На працягу XIV — XVI стст. у БеларускаЛітоўскім гаспадарстве праходзіў працэс афармленьня стану фэадалаў, атрыманьня ім прывілеяў і канстытуяваньня складу. Ва ўмовах дзяржаўных саюзаў (уній) з Польшчаю (ад 1385 г.) гэты працэсішоў пад уп лывам ужо юрыдычна аформл eHara ў Кароне да канца XIV ст. шляхецкага стану. Шляхта ў Польшчы была адзіным і раўнапраўным з пункту гледжаньня прывілеяў і ільгот пануючым станам, хопь і ў складзе яго існавалі розныя групы? Першым крокам дарэцэпцыі (перайманьня) правоў польскае шляхты быў прывілей Польскага караля й Вялікага князя Літоўскага й Рускага Уладзіслава (Ягайлы) 1387 г., у якім гаварылася аб праве баяраўкаталікоў на спадчыну маёнткаў і аб адзінстве судовае ўладь^ паводле ўзору Каралеўства Польскага . Яшчэ больш выразна пра шляхецкія правы гаворыццаўГарадзельскім прывілеі 1413 г. У гэты акт Кароль Ягайла й Вялікі князь Літоўскі й Рускі Вітаўт уключылі прывілей, які замацоўваў станавапалітычныя правы паноў і баяраўкаталікоў, якія атрымалі пацьверджаньне права атрымліваць у спадчьшу маёнткі й распараджацца імі (са згоды Вялікага князя). Панам і баярамкаталікам было дадзена права займаць вышэйшыя адміністрацыйныя пасады (ваяводаў і кашталянаў Віленскіх і Троцкіх). 3 мэтаю ўмацаваньня дзяржаўнае вуніі паміж Польшчаю і БеларускаЛітоўскаю дзяржаваю 47 фэад^лаў прынялі гэрбы польскае шляхты й уступілі зь імі ў гэрбавае брацтва . Але ўжо прывілей 1432 і 1434 гг. пашырылі правы паноў і шляхты каталіцкага веравызнаньня на князёў і баяраў праваслаўнага веравызнаньня беларускіх і ўкраінскіх зямель БеларускаЛітоўскага гаспадарства. Гэтым князям і баярам надавалася права празь літоўскіх баяраўкаталікоў атрымаць гэр^ы й прывілеі, якія мела шляхта, ужо прьшятая ў польскае гэрбавае брацтва . Гэтыя шляхецкія правы былі зацьверджаны агульназемскім прывілеям (граматаю) 1447 г. ўсім фэадалам БеларускаЛітоўскагагас^дарства. Гэты прывілей дапаўняў ранейшыя ільготы й прывілеі фэадалам , ім гарантавалася права валоданьня маёнткамі. Вялікі князь Казімер зрабіў ім новыя саступкі, перадаўшы ўладальнікам маёнткаў права, якое раней мела дзяржава — судзіць насельнікаў гэтых маёнткаў, у склад якіх уваходзілі ня толькі залежныя ад фэадалаў сяляне, але й мяшчане, жыхары прыватнаўласьніцкіх гарадоў і мястэчкаў. У выніку гэтага — па сутнасці юрыдыч 17 най рэформы — прыкладна палова сельскага насель^тва дзяржавы была перададзенападуладуфэадалаўземляўладальюкаў . найвы Стан фэадалаў складауся зь некалькіх групау. У XIV—XV стст. наввы шэйшай групай былі князі, якія пры пераліку розных групау фэа^алау у дзяржаўныхактахтагочасузвычайнаўзгадваюццанапершыммесцы эта быЛ прадстаўнікі вялікакняскай дынастыі Гедымшавічау, нашчадкі Рурыкавічаў і былых літоўскіх уладальніцкіх сем’яў, ытуляваныя выхадцы з Маскоўскага, Цьвярскога й іншых княстваў Руа, а .ксама нашчадкі ханау і вышэйшых фэадалаў з Залатой Арды, пазьн Л з Крымскага ханства. Становішча князёў у гэты перыяд істотна зьменьвалася. У канцы X першай чвэрці XV ст. практычна былі пазбаўлены сваей улады князі пануючай дынастыі Гедымінавічаў, якія сядзеліў сваіхудзельныхкняствах, ана іх месца пасаджаны вялікакняскія намесьнікі У тых тэрытар яльных княствах, што яшчэ засталіся, адбываўся працэс раздрабленьня. Частка у XV ст. ператварылася ў сярэдніх або нават у дробных земляуладальшкаувотчыньнікаў, а некаторыя трапілі ў васальную залежнасьць ад іншых князёў ці баяраў (гэтак званыя служылыя княжаты). Але да XVI ст. яшчэ захаваліся княствы з унутраным кіраваньнем, у якое вя чікакняская ўлада ня ўмешвалася. Гэткія княствы, як Слуцкае, Клецкае н Мсьціслаўскае на тэрыторыі Віленскага ваяводзтва, Кобрынскае, Гарадзецкае Пінскае і Тураўскае на тэрыторьгі Троцкага ваяводзтва, складалі ад соб’леныя ад агульнадзяржаўнай тэрыторыі судоваадмішстрацынныя акругі зь незалежным ад ваяводаў кіраваньнем. Але князі, уладальнш гэтых княстваў, падпарадкоўваліся ваяводам у вайсковых адносінах, выходллі у