Мая ліра
Казімір Сваяк
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 122с.
Мінск 1993
Напрасна яна там ратуецца, Пакінуўшы цяжкую ношу: Жыцьця ей канчалася ласка. Пад гэты час бела галубка Аподаль на хвойцы сядзела: — Ігліца маленька на номач Мурашцы з гэтай хвойкі зьляцела; Мурашка абняўшы хмызінку, 3 крынічкі тэй выплыць здалела... Адзін паляўнічы нядобры Намэціў раз стрэл неабмыльны Галубку зьняць з хвойкі іглістай, Тады міжы траўкі расістай, Ішла на работу мурашка: — Ціхенька к стральцу падцікала Укусам яго страпявула: — Стрэл вышаў няцэльны, Галубка ў высі патанула, За помач мурашцы падзячна.
БАБЕ I ЧОРТ 3 ДАРОГІ УСТУПАЕ.
Хоць і хітры чорт рагаты, С трудам дасца ашукаць, А ўсё-ж, ўлезшы ў тарапаты, — Гдзі бабку папытапь.
Бо хоць жонка і дурніца, Дзесяць цяжка ей злічыць, 3 кожным любіць пасварыцца, Але чорт прад ей дрыжыць.
Вось паслухай, браце, сказкі (Было гэта ўжо даўно) — Без дакладу, без прыкраскі, А ня верыш — ўсё раўно...
Раз дзядок гарох пасеіў, Пры гаёчку у сам раз, Зерне чыста перш развеіў, Каб радзіла ў божы час.
На жаль толькі пры рабоце „Спамож Божа!“ не пачуў, А і сам ў сваей ліхоце Нат' да Бога ня ўздыхнуў.
<5> <3>^®><3>^>-S><® 1 о 1
Так вось гарох ня ўдаўся, Рэдкі, як бабулі вус, □адрос крышку, йзноў падаўся, Кляне дзед і „лёс“ і „мус“,
Раз ідзе ёп да пасеву Відзіць. што гарох прапаў, Глянуў ўправа, зірнуў ўлева: „Каб це’ — кажа — чорт забраў?
„Хай цябе ён і гадуе
„I зьбірае у свой час: „Калі зерне Бог марнуе, „Чорт няхай бярэ папас!
У злосьці дзедка забрахаўся, Каго ўспомніў, усіх кляў: За кустом-жа чорт сьмяяўся, Рад, што дзед гарох аддаў.
Штось за тыдзень, а мо-й болей, Ля гароху дзед хадзіў, Ужо бяз злосьці, рад даволі, Бо гарох такі зрадзіў.
102 <»<$• <®xS><®><«> ФФФФФФФФФФФФФФФФФФФФ
Пагусьцеў зазелянеўшы, Пекна у гару падрос; Дзед стручок маленькі зьеўшы, 3 дзіва галавой патрос.
Толькі зірк — аж чорт рагаты 3-за куста прад ім шмыгнуў. „Чый гарох жарэш, мардаты?” Дзеду так ён усклікнуў.
Дзеду тут аж мокра стала, Так спалохаўся бядак, Нешта ў сэрцы засмактала, Бо прыпомніў, што і як.
А чорт сьмехам заліваўся! „Помніш — кажа — як той раз ,На ўвесь сьвет ты праклінаўся, „Даў гарох мне на папас!
Мужык пальцам у лоб стукнуў: „Тож ня дар, калі папас, „Мала, што там ў злосьці гукнуў. „А хто ж быў тады пры нае?
Чорт ад злосьці аж дрыгоча: „Усё пекла сьведкай мве! „Мой гарох!“... А дзед мармоча: — Спытаць жонку: даць, ці не? —
„Ну, няхай! — так моліць чорта: „Калі твой гарох — бяры!
„Мая хатанька абдзёрта, „Усе дзяруць — і ты дзяры!
„Але заўтра я йзноў буду,
„Каб табе йшчэ што сказаць: „Пажалееш мо‘ майго труду, ,,Не захочыш ў труну гнаць!
Аж ня вытрываў чарціна, Жаль яго навет ханіў: „Бедняку кожны наруга — „Ніхто па ім сьлёз ня ліў...
I чорт быстра абцёр вочы, Бо дзьве капнулі сьлязы: „Бедны-бедны люд рабочы, „Хоць ты ў пекла убяжы!..
А назаўтра чорт зьявіўся Перш яшчэ, як чалавек: За сук куста учапіўся I так гойдаўся як кеп.
Чалавак стручок гароху Зноў радосна смакаваў I смакуючы патроху, Так ўсё чорту талкаваў.
„3 бабай радзіўся я двойчы, „У заклад хочым мы ісьці ,,Вось с табою, бацька воўчы, „Каб шмат цябе не клясьці.
„Зьбіраць гарох мы прыедзем „А такім — бачыш — быдлём, ,,Што ты відзеў калісь — негдзе, „А ня ведаеш, як завём.
Чорт далоні зацірае, Рад пабачыць такі твор: Ен с пачатку сьвету знае Кожны выплад, кожны ўзор.
„Ну, калі я не згадаю, ,,На чым тут прыедзеш ты,
„Так гарох мой прападае, „Сьведкай будзе Юр сьвяты.
Ледзь бліснула зараніца, Чорт на бусьле ўжо прычгаў: Глядзіць, што за небыліца, Што дзядок наш абжаргаў.
— „Ну кажы, на чым я еду?“ Чалавек гавор зачаў.,.
— „Ну-й быдлё-ж: ні знай, ні ведай! „Дзе-ж ты, брат, яго дастаў?
Чорт ня можа прыгадаці, Гдзе ён відзеў такі твор: Хацеў толькі ўсё сказаці, Ці не з бабы ўзяты ўзор'?
Аж затупаў чорт нагамі, Рогам дрэўца павярнуў, Лёрся горамі — далалі, Аж у пекле адпачнуў.
А дзед з бабай аж рагочаць, Што ўдалася штука ім!
Але болей не захочаць Пазнавацца з духам злым.
ПАДАРОЖНЫ I ЯГО ВОРАГ. (Аповесьць эвангелічная).
3-вялікага места ішоў падарожны — Нядобрыя людзі яго абступілі, Адзежу ўсю здзёрлі, да сьмерці прыбілі, Астаўся адзін ён, нядужы-трывожпы.
Яго міма колькі праходняў прайшлося. — Ніводзін ня бачыў спагадлівым вокам Таго нешчасьліўца. Ен відзеў здалёку Іх зімныя сэрцы... Мярці асталося!..
А быў яго вораг адзіа. Той убачыў Ахвяру зладзейства людзкога крываву; Занёс да заезду і плату назпачыў За зёлкі, дагляд, за пастой і за страву. Вясёлы, шчасьлівы пайшоў ён дамоўкі, Падзячную песьню анёлы зайгралі, Жалейкі, стакроткі схілілі галоўкі, Патольвыя словы улёсна шапталі...
Так кожны чын добры душу ажыўляе Таёмным вясельлем, нябескай патольлю: I зоркі нам сьвецяць і лес нам іграе, Бо меней на сьвеце нядолі і болю.
ГРЭШНАЯ. (Аповесьць эвангелічная).
Дзень цўдны быў майскі, Як бытцам-то райскі, — Прырода ў зьяямозе маўчала... Зямелька спачыла, I спала і сьніла, Усенька на сонцы драмала.
А толькі Дух Божы, I дзельны і гожы, Тварыў без спачынку тайніцы, Жытцо красавала, Пах зёлка давала, Вадзіца бурліла ў крыніцы.
У дзень гэты Бог-Збаўца ІІрысеў на мураўцы, Ля самай крынічнай вадзіцы: Сваім апастолам, Ціхім як анёлам, Тлумачыў засьвету тайніцы.
„Спакой вам нясу Я... „Хто мечам ваюе, „Ад меча загінуць ён мусе;
„Спакой і свабоду — „I вам і народу, „Што гіне ў няволі, ў прымусе.
,.Ня будзьце трывожны, „Ваш шлях просты-збожны: „Дабром паканайце благога;
,,Другіх ня судзіце, ,,На крыўду маўчыце, — „Пачуйце ў душы сваей Бога.
„Яго гаспадарства, „Яго валадарства, „ІІаказуйце сьвету бязверцы; „Яно-ж не ў багацтве, „Ня ў сіле, ня ў зманстве, „Яно у вас самых — у сэрцы...
Тымчасам здалёку
У пыльным аблоку, Пасьпешны паход паказаўся, — Мужы і кабеты.
Увесь натоўп гэты,
Да Збаўцы сьвятога сьпяшаўся.
У гэтай грамадзе,
У хітрым нарадзе, Йшло шмат на кніжках вучоных:
Вялі блудну дзеву...
Былі поўны гневу...
Злавілі іх грэхам злучоных.
У Законе спачатку Стаіць, што дзяўчатка — Распусьце і грэху аддана Павінна каменьнем, Гразёй і паленьнем, На лютую сьмерць пакарана.
Прад Боскім Мастачым, С трывогай і плачам, Яна на каленкі упала, — А ўся ціжба гэта, I муж і кабета, Яе прад Хрыстом аскаржала. Вучоныя с кніжкі Чыталі запіскі...
А Хрыстус ўглядаўся ў крыніцу, А посьле скланіўся, Ніжэй пахіліўся, — Пісаў на жвірочку тайніцу.
Як шопат травіцы, Як говар крыніцы, Да іх Ен азваўся ў натхненьні.
„Хто грэху ня мае, „Хай першы кідае, „На грэшную дзеву каменьні...
I далей ў жвірочку Пісаў па радочку, А кніжнікі пільне чыталі: Грахі іх там ставіў, А Праўданьку славіў, Яны-ж прачытаўшы ўцякалі.
Адна асталася. Сьлязмі залілася, Ен вокам паглянуў глыбокім. „Адна ты, бядота — „Адна ты, сірота — „Адна ты на сьвеце шырокім... „Устань с паніжэньня, „Ідзі на цярпеэьня, „А болып не грашы... аяіколі... Яна ціха ўстала: „0 Раббі!“ шаптала...
А сэрца самлела ад болі.
ЗЬМЕСТ.
Стр.
Мест прадмовы 3 1
Сонцу узгорнаму .... 4 |
Песьня на пеальм 130 . 5
ТТесьня на псальм 62 . . 6
Ad te levavi 8
II.
Гымн роднай зямлі ... 21
На гадав. незалеж. Белар. 22
Айчыны мілай 24
Божа зжалься 26
Загляне сонца 28
Ой ua Русь ды Белу . . 30
111.
Маей музе ...... 47
Эрос і Псыхэя 50
Русалка 51
Песьня дзяўчаці .... 53
Стр.
Шчасьне 9
He памёр: варадзіўся . . 10
Арганы жаляцца .... 14
3 кнігі выжш. аеягн. дух. 16
3 кнігі мудрасьці. ... 19
О, край мой родны ... 32
Гэй, будуйце 35
На крыльлях 39
Пашлі мне Божа ... 41
Чарачку адну 42
Чары Айчыны 44
Песьня ... • 54
Самсон і Даліля .... 55
Як мрэц 57
He чаруй 59
Сэрца 60
IV
Спавіу мне сэрца жаль 63
Вецер шалее 65
На восень ....... 66
Тайніпу духа . ... 69
Душа мая 71
Месяц бледы ..... 72
V.
Кавэрня 85
Дзяўчынка і Гульба . . 87
Рады (з Эдды) .... -88
Брату настаўніку ... 90
Што занадта — нездарова 91
Сонца еьвяціла 73
Чаму мне маркотна . . 74
Хмарыхмаранькі ... 78
Мне сумна 79
Ліюцца песьні 81
Тэстамэнт 82
Вось як (Прыпеўкі) . . . 93
Шляхам цярністым ... 95
Бабе і чорт з дарогі уступае 101
Падарожны і яго вораг 107
Грэшная 108
ВАЖНЕЙШЫЯ ПАМЫЛКІ ДРУКУ.
Стран.:
Верш:
Замест:
Трэба:
14
10
здолу
пакінаў
пакінуў
21
3
зверху
Айчызна
Айчына
25
4
здолу
айчыны
айчыну
27
2
зверху
трыунфальна трыумфальна
28
8
зверху
радасьці
патолі
29
2
зверху
агнявы
агняны
75
9
зверху
шчто
што
Казімір Сваяк
Казімір Сваяк (Канстанцін Стаповіч) нарадзіўся 19 лютага 1890 г. у мнагадзетнай сялянскай сям’і арандатара ў в. Барані Свянцянскага пав. Віленскай губ. Пачатковую школу скончыў у роднай вёсцы, у 1905 г.— гарадскую ў Свянцянах. У 1907 г. паступіў у Віленскую каталіцкую духоўную семінарыю, дзе далучыўся да беларускага адраджэнцкага руху, што гуртаваўся вакол рэдакцыі газеты «Наша ніва».
3 1912 г. К. Стаповіч захварэў на туберкулёз і штогод вымушаны быў ездзіць на лячэнне ў Закапанэ. Працаваў вікарыем у Клюшчанах. Абавязкі ксяндза спалучаў з адукацыйна-асветніцкай работаю сярод прыхаджан: у парафіі адкрываў беларускія школы, беларускія настаўніцкія курсы, арганізаваў гурток беларускай моладзі «Хаўрус сваякоў» з хорам, драматыч-
най групаю. Наладжваў лекцыі, літаратурныя вечары з беларускімі дэкламацыямі. За прапаганду беларускай мовы і культуры выклікаў варожасць духоўнікаў, праследаваўся ўладамі буржуазнай Польшчы: падвяргаўся вобыскам, хатняму арышту, канфіскацыі бібліятэкі і рукапісаў.
У 1917 г. захварэў і едзе лячыцца ў Закапанэ. Вяртаецца ў ліпені 1919 г. За яго дзейнасцю пачынае сачыць дэфензіва. Шпікі выкрадаюць яго рукапісы.
Першы свой верш па-беларуску «На імяніны майго пробашча» К. Стаповіч напісаў 23 кастрычніка 1912 г., друкавацца пачаў у 1913 г. у газеце «Biefarus». Публікаваўся таксама ў календарах, газетах, у часопісах «Авадзень», «Студэнцкая думка» і інш. Выдаў зборнік ьершаў «Мая ліра» (Вільня, 1924).
Памёр 6 мая 1926г. Пахаваны ў Вільні.
Літаратурна-мастацкае выданне
СВАЯК КАЗІМІР (Стаповіч Канстанцін)
МАЯ ЛІРА Вершы Рэпрынтнае выданне
Адказныя за выпуск
В. I. Рабкевіч і A. 1. Цароў
ІБ № 4074 Падп. да друку 07.09.93. Фармат 70x100^/32. Папера афс. № 1. Афеетліы ДРУ*Ум. друк. арк. 4,88. Ум. фарб.-адб. 5,04. Ул.-выд. арк. 3,13. Тыраж 6000 экз. Зак. 563. Выдавецтва «Мастацкая лггаратура* Міністэрства інфармацыі Рэсттублікі Беларусь. Ліцэнзія ЛВ № 3.
КНІГІ ОНЛАЙН
