Мурашык кусачык
Фелікс Казлоўскі
Для малодшага школьнага ўзросту
Выдавец: Юнацтва
Памер: 64с.
Мінск 1982
Фелікс КАЗЛОЎСКІ
МУРАШЫК КУСАЧЫК
Мінск «Юнацтва» 1982
Бел 2 К 14
Мастак
Я. I. Жылін
4803010200—119
К М 307(05)—82
55—82
© Выдавецтва «Юнацтва», 1982, акрамя твораў, пазначаных зорачкай.
Тая, што пазбягае сонца
Пустыня. Спёка. Нідзе ні дрэўца. Толькі распалены пясок і камяні. А зверху ўсё мацней і мацней прыпякае вогненны шар—сонца.
У такі час у пустыні цішыня: ні гуку, ні шоргату. Усё жывое замірае. •
А хіба ўсё?..
Вось невялікі камень, і нехта варушыцца пад ім. Гэта — фаланга. Ці Тая, што пазбягае сонца.
У Той, што пазбягае сонца, безліч маленькіх дзетак. Яны ўсе там, унізе, у норцы пад каменем. Шмат ужо дзён яна дрыжыць ад страху. Яна ведае, што там, крыху воддаль ад яе каменя, жыве ён... ён — гэты страшэнны разбойнік — павук-скарпіён. Ад злога павука можна чакаць нападу не толькі ўначы, калі ён звычайна выходзіць на паляванне. „
Аднойчы раніцай, з усходам сонца, была ўжо такая спроба... Фаланга-маці паспела адбіць атаку. Закінула назад пярэднюю частку свайго цела, склалася ледзь не ўдвая і адчайна застракатала.
Скарпіён адступіў, але ці надоўга? Ен, безумоўна, ведае сілу ўчэпістых клюшняў Той, што пазбягае сонца. Ведае і тое, што, апрача клюш-
няў, у фалангі нічога няма. Затое ў яго — верная і надзейная зброя. Вострая іголка на хвасце, у іголцы — яд. Смяртэльны.
Тая, што пазбягае сонца, зусім схуднела без ежы. Мінулую ноч яна ўсё ж адважылася пакінуць сваё гняздо. Далёка пабаялася адыходзіць, а паблізу не знайшла ніводнага, нават самага маленькага насякомага. Так, галодная, і вярнулася. Толькі раніцай пашчасціла ёй схапіць жучка, які прабягаў міма.
Фаланга адчувае, як слабеюць яе сілы. А чакаць, калі ў малышоў цельцы стануць цвёрдымі і яны змогуць уцячы ад скарпіёна, яшчэ не менш трох дзён. Пакуль што яе дзеткі пакрыты празрыстай мяккай плёнкай і зусім бездапаможныя.
Што ж рабіць? Фаланзе-маці нават заснуць на хвілінку нельга. А калі напасці самой, першай? Так, першай, і перамагчы скарпіёна... Гэта жудасна, неверагодна жудасна. Можа загінуць і яна, і яе малыя. Што ж выбраць: павольную смерць ад голаду або... пакуль яшчэ ёсць сілы, выйсці на бой?
Цямнее ў пустыні неяк адразу. Было светла, і тут жа — цёмна. Быццам гарэла электрычнае святло і яго раптам выключылі.
Фаланга напружана ловіць кожны гук. He, пакуль што спакойна, нічога не чуваць.
Тая, што пазбягае сонца, асцярожна выпаўзла з-пад каменя. I... адразу адчула, што ён побач.
— Ха-ха-ха,— засмяўся скарпіён.— Сама да мяне ідзеш?!— I ён павярнуўся да яе хвастом, каб адразу пацэліць іголкай у ахвяру.
— Рана смяешся,— ціха прамовіла фаланга.— Я шукаю цябе... каб знішчыць!
I яна рушыла на скарпіёна. Той не адступіў. Ен ведаў, што фаланга знясілена. Нездарма ж ён чакаў некалькі сутак, не даючы ёй адысці ад норкі.
— Ды ты ледзь паўзеш! — зноў засмяяўся скарпіён.— Дзе ўжо табе са мной дужацца!
Тая, што пазбягае сонца, замерла. Толькі б не празяваць і схапіць гэтага агіднага забойцу за хвост, абламаць іголку... Яна рассунула свае крывыя клюшні і гучна застракатала. Скарпіён не спяшаўся: што яна можа? Пагрозлівая пастава і ўсяго. Але ён памыліўся. 3 хуткасцю, на якую толькі здольна знясіленая фаланга, яна ўчапілася клюшнямі скарпіёну ў хвост.
Скарпіён не чакаў нападу і спачатку разгубіўся. Ірвануўся, адскочыў убок. Клюшні ў фалангі расшчапіліся, але ян'а не адступіла і напала зноў. Скарпіён некалькі разоў стараўся пусціць у ход сваю ядавітую іголку, але ўсё дарэмна. Як толькі ён вызваляў хвост, фаланга зноў упівалася ў яго сваімі клюшнямі.
Але сілы пакідалі Тую, што пазбягае сонца. Ей здавалася, што яна памірае, і нібы наяву ўбачыла, як яе малых пажырае скарпіён.
I тут фаланга падскочыла, схапіла свайго Bopara за хвост побач з ядавітай іголкай і, не выпускаючы, пачала хутка працаваць клюшнямі. Толькі б перагрызці, надламаць гэты пракляты хвост! Хутчэй бы! Тады, без іголкі, скарпіён ёй не страшны. Трэба ўтрымацца, утрымацца, чаго б гэта ні каштавала, і не даць скарпіёну ўкалоць сябе!
Скарпіён быў вялікі і дужы. Ен не вельмі баяўся фалангі. Рана ці позна яна аслабее, клюшні расшчэпяцца... А пакуль невялікі перадых.. Ен яшчэ паспее запусціць сваю іголку...
Але Тая, што пазбягае сонца, не расціскала клюшняў. Скарпіён крыху здзівіўся, потым яго апанавала злосць, і ён пацягнуў фалангу на сваім хвасце... туды, бліжэй да каменя, пад якім чакалі сваю маці дзеці.
Фаланга, яшчэ мацней сцяўшы сківіцы, пача-
ла чапляцца нагамі за пясок, каб утрымаць скарпіёна. Але той цягнуў яе, хоць і марудна. Яна ўчапілася за нейкі каменьчык. Скарпіён спыніўся. Яму не пад сілу было цягнуць фалангу з такім грузам. He разумеючы, што здарылася, ён рыўком хацеў скрануцца і... хвост разам з фалангай застаўся на месцы, а сам скарпіён адляцеў убок. Ен канаў. Але і для фалангі гэтая бойка была смяротнай.
Раніцай узышло сонца і неўзабаве страшэнна напаліла камяні і пясок. Праз некалькі гадзін ля каменя, пад якім была норка з дзецьмі фалангі, пагойдваліся ад лёгкага ветрыку два зморшчаныя, высушаныя цельцы насельнікаў гарачай пустыні: Той, што пазбягае сонца, і разбой.іка-скарпіёна.
А яшчэ праз дзень малыя выпаўзлі з норкі. На пяску каля каменя нічога не было. Ветрык здзьмуў рэшткі загінуўшай маці і яе смяротнага ворага.
Малыя не спяшаліся вярнуцца ў сваё гняздо днём. Уначы ж не разгуляешся. Уначы трэба выходзіць на паляванне. Аб трагедыі, якая здарылася зусім нядаўна, яны нічога не ведалі. Яны не ведалі і таго, што смерць іх маці дала ім жыццё.
2. Зак. 484
Дзед Гаўрыла і кот Мурыла
У вельмі даўнія часы цераз палі, што зараслі бур’яном, ды цераз балоты, што зараслі асакой, цераз густыя непраходныя лясы цякла вялікая, шырокая рака.
Вада ў ёй была чыстая-чыстая і вельмі празрыстая: дно відаць. А глыбіня ў рацэ немалая, дзе цэлы сажань, дзе — два, а на вірах і больш. А рыбы! О-ё-ёй, колькі там вадзілася рыбы!
Ля самай ракі, недалёка ад узлеску, хутарок стаяў. Ды які там хутарок, адна назва. Маленькі лядашчы дамок не развальваўся толькі таму, што не ведаў, у які бок падаць.
Жыў у тым дамку дзед Гаўрыла. Заўзяты рыбак. Як жа не лавіць рыбу, калі рака побач і карміцца больш няма чым?
Жыў ён адзінока, жонка даўно памерла, і ўся ўцеха для яго — дык кот Мурыла. Вялікі, пушысты, чорнай масці, з серабрыстай сівізной, быццам паскам, на шыі.
Дзед Гаўрыла зімой і летам спаў на печы. I кот з ім.
Бывала, улетку сонца яшчэ не ўзышло, а Гаўрыла ўстане, злезе з печы, возьме свае вуды —
і да ракі. Выбера месца зручнае і сядзіць, чакае, пакуль рыба пачне брацца.
Ката ён не будзіў, ведаў, што той соня.
Мурыла вылежыцца на печы, выгне спіну раз, другі і да ракі падаецца.
— А, Мурыла! Дзень добры!— гаворыць дзед.— Я цябе ўжо чакаю, сняданак табе падрыхтаваў.— I падае яму дробную рыбку.
Мурыла тут жа бярэцца за яду.
Паснедае добра, вадзіцы з ракі пап'е і ляжа на траўку. Сонейка грэе, цёпла, прыемна. Кот сваё чэрава лапкамі пагладжвае ды мурлыкае сабе пад нос што-небудзь.
Ну, хоць бы вось:
Мышаня
Ў куточку спіць...
Трэба мне
Яго схапіць!..
Дзед Гаўрыла не налюбуецца сваім катом. TaKi прыгожы. А разумнік які!
На абед Гаўрыла дае кату ўжо смажанай рыбкі. Для Мурылы гэта самы любімы пачастунак. Пасля абеду кот на печ забярэцца, трохі паспіць і на паляванне выходзіць, на ўзлесак. To вераб'яразяваку зловіць, то мышкай пачастуецца.
Доўга ці мала так дружна жылі дзед з катом. Мурыла ад'еўся, растлусцеў, разленаваўся. На дзеда Гаўрылу пачаў крыўдаваць, што той сабе вялікую рыбу бярэ, а яго маленькай корміць.
— А навошта табе вялікая?—пытаецца Гаўрыла.— На смак яна быццам бы аднолькавая. Вялікую рыбіну не з’ясі, толькі сапсуеш.
А кот Мурыла сваё. Падавай яму вялікую, і ўсё тут. Гаўрыла раззлаваўся і кажа:
— Калі ты такі разумны, лаві сабе сам. Якую хочаш.
Назаўтра раніцай кот Мурыла схапіў дзедавы вуды і бягом на рэчку.
Дзед прачнуўся, глядзіць — ката няма і вудаў таксама няма. Здагадаўся ён, у чым тут справа.
Пайшоў Гаўрыла на рэчку, схаваўся за кустом ракіты і назірае, як кот рыбку ловіць.
Мурыла ж усеўся на дзедавым месцы, на паплаўкі глядзіць і аблізваецца. Есці яму хочацца, а рыба не бярэцца: ні вялікая, ні маленькая.
Але вось, здаецца, тузанула. Мурыла падсек і... выцягнуў пячкурыка. Закінуў ён вуду другі раз — зноў пячкурык. Закінуў трэці — ёршыка на адзін зуб.
Мурыла злуецца, чмыхае, а дзеда смех разбірае.
Закінуў кот Мурыла вуду чацвёрты раз. Чакае, чакае, а паплавок не патанае. Тады вырашыў кот, як кажуць, вуды змотваць. А тут паплавок нырнуў, лёска нацягнулася...
— Вялікая!— заскакаў кот на задніх лапах. А цягнуць — ну проста сілы не хапае. Паднапяўся Мурыла, пачаў вадзіць рыбу. Вадзіў, вадзіў і выцягнуў на бераг шчупака. Ды не абы-якога — вялікага, з аршын, пэўна.
Ляжыць шчупачок на траўцы, пашчу вялізную разявіў, а там зубоў вострых — не злічыць. I хвост у яго не хвост, а хвасцішча.
Мурыла бегае каля рыбіны, з якога канца ўзяць — не ведае. Ды і боязна падыходзіць блізка. Зусім разгубіўся кот. Але потым усё ж адважыўся. Падкраўся да шчупака ззаду ды і цап яго за хвост. А шчупак як махне хвастом, так спрытна, што кот не ўтрымаўся і — боўць у рэчку.
Бераг быў не вельмі высокі, але віры тут круцілі глыбокія. Вось і закруціла Мурылу, не можа ён выбрацца з вады. Хацеў замяўкаць, дзеда на дапамогу паклікаць. Ды дзе там! Голас ад страху прапаў.
Чуе Мурыла, што канцы яму прыходзяць, утопіцца ён...
Глянуў на бераг. Бачыць — дзед Гаўрыла на дапамогу спяшаецца.
Выцягнуў дзед ката з вады, а той ледзь жывы.
— Ну што, Мурыла,— пытаецца дзед,— рыбы не налавіў, а купацца надумаўся?
Маўчыць кот. Можа, ён і сказаў бы штонебудзь дзеду, ды сілы няма.
Паляжаў так пад кустом—адлежаўся, ачуняў крыху. Падняўся, страсянуўся ад вады, агледзеўся, а шчупака, злоўленага ім, няма...
— Дзе мая вялікая рыба?— пытаецца ён у дзеда.
— У рэчцы, галубок. Лёску перакусіла і падалася дадому.
Узяў Гаўрыла ката на рукі, за вушкам пагладзіў.
А Мурыла гаворыць:
— Нясі мяне, дзедка, дамоў на печ. Я не толькі рыбы не налавіў, але і апетыт страціў. Снедаць зусім не хочацца.
Дзед Гаўрыла ўсміхнуўся ў вусы і кажа:
— He трэба быць зайздросным. Вялікі кавалак папярок горла становіцца...
КНІГІ ОНЛАЙН
