Мурашык кусачык
Фелікс Казлоўскі
Для малодшага школьнага ўзросту
Выдавец: Юнацтва
Памер: 64с.
Мінск 1982
4
Квак ямчэй усеўся на доўгія заднія лапы, абапёрся на кароткія пярэднія, паглядзеў навокал і ўбачыў на суседніх лістках мноства сваіх родзічаў.
У гэты момант непадалёк затрымцела крыламі тая самая Страказа. Яна, напэўна, шукала свайго апалоніка.
Круглячок залез пад ліст, стаіўся. Страказа падляцела бліжэй і тут жа назад падалася, прыкмеціўшы яго.
— Што, не пазнаеш мяне, цётачка Страказа? Можа, хочаш пакатацца?
— He, не!.. Ты ж стаў дарослай жаб...— Ды так і не скончыла словы, бо Круглячок пругка ўзляцеў з-пад ліста і стрэліў сваім доўгім язычком. Страказа ледзь паспела крыламі ўзмахнуць, убок адскочыць.
— Малайчына, Круглячок!— закрычалі жабы.— Ты стаў дарослы і дужы.
Круглячок прыўзняўся на заднія лапы і хацеў, як заўсёды, піскнуць, але атрьімалася ў яго гучнае «ква-ква».
— Ква-ква, ква-ква,— пачулася вакол, што азначала: «Так! Так!»
Мурашык-Кусачык
На лес пасыпаў цёплы густы чэрвеньскі дождж. Каб мурашнік не прамок наскрозь, дружная мурашыная сям'я загадзя прыняла неабходныя меры. Усе выхады і ўваходы закрыты. Іх сцерагуць мурашы-салдаты: нікога не выпускаюць і не ўпускаюць.
У сярэдзіне мурашынай хаты рух не спыніўся. Мурашы-рабочыя ўмацоўваюць хады, норы, калідоры, сцены, рыхтуюць новыя памяшканні з будаўнічых матэрыялаў, назапашаных раней. Перацягваюць у спецыяльныя кладоўкі запасы ежы: грыбную труху, кавалачкі сакавітых раслін, засохлых насякомых, дояць сваіх кароў-тлей і кормяць кукалак, прыбіраюць смецце і яшчэ шмат якой работы робяць. Мурашы — народ працавіты!
Самыя смелыя і дужыя салдаты, з моцнымі сківіцамі, сцерагуць сваю матку-царыцу, якая важна сядзіць у прасторным пакоі і выводзіць новае патомства.
Жыў у гэтым доме і Мурашык-Кусачык.
ён быў яшчэ дзіця, але кусаўся ўжо моцна. Мама Мурашыка вельмі ганарылася сваім сынам. Той хутка дужэў і рос, а вучыцца розуму ў ста-
рэйшых мурашоў не хацеў. Нават роднай маці не вельмі слухаўся.
Вось і зараз маці-мурашка загадала яму сядзець і не вылазіць з дому, пакуль не сціхне дождж. А ён, сказаўшы «добра, мамачка», пабег па калідоры да выхада.
Падбег Кусачык да галоўнага выхада, а варта яго не пускае. Павярнуўся, па другім калідоры пабег — і там салдаты... Ен тады па цеснай нары папоўз. А тут — выхад свабодны. Толькі зверху лістком прыкрыты, каб дождж не заліваў. I нікога паблізу няма. Кусачык тут жа адсунуў лісток і вылез.
Бяжыць Кусачык хутка-хутка, а дождж яшчэ хутчэй сячэ з усіх бакоў. He вытрываў Мурашык, схаваўся пад кавалак сасновай кары, учапіўся ў яе сваімі лапкамі, калоціцца ад холаду.
А тут ручай заскакаў паміж дрэў і проста на Кусачыка бяжыць. Перакуліў ручай кару, пад якой сядзеў Мурашык, і панёс невядома куды.
Плыве Кусачык, калоціцца ўвесь і за свой плыт што ёсць сілы трымаецца. Вось і лес парадзеў, палянка паказалася. На палянцы азярцо невялікае, хвалі па ім бегаюць, а паміж імі кроплі дажджу паветраныя бурбалкі выбіваюць. Ручай скок у возера, і Мурашык з ім — туды ж. Добра, што плыт не перакуліўся!
Аглядзеўся Кусачык, бачыць — нясе яго да берага ў лазовыя кусты. «Хутчэй бы дабрацца да іх — там адпачну»,— падумаў ён.
Так і здарылася. Ветрык падагнаў кавалак кары да берага, Мурашык перабраўся на галінку і пад лазовым лістком ад дажджу схаваўся.
Але хто гэта побач з ім? Муха — не муха, шмат танчэйшы за яе. Ногі доўгія, нос доўгі. Нешта ён раней не бачыў такога насякомага.
— Ты хто такі?—спытаў Мурашык і тут жа ветліва дадаў:— Прывітанне, дружа!
У вялікай мурашынай сям'і — усе паміж сабой верныя сябры. Вось ён і паспадзяваўся, што і тут сябра сустрэў.
— Так, я сябар табе, цінь-цінь-цінь,— празвінела насякомае,— а завуць мяне Камар Камаровіч.
— Вельмі прыемна! А я — Мурашык-Кусачык.
— Ды бачу, што ты мурашык. Але як жа ты сюды трапіў, бяскрылая казюрка?
— Я табе дам, бяскрылая! Ды ведаеш ты, якія ў мяне моцныя сківіцы?!
Камар адсунуўся крыху. Тады Мурашык зноў палагаднеў.
— He бойся,— супакоіў ён камара.— Ты ж таксама ад дажджу хаваешся. He буду цябе чапаць. Ты мне лепей скажы, ці далёка адсюль да мурашніка?
— Каму далёка, каму не,— адказаў Камар.— Для мяне зусім побач, а табе паўзці і паўзці. Да ночы, можа, і дабярэшся.
Пакуль гутарыў Кусачык з Камаром Камаровічам, і дождж перастаў. Сонца свеціць ярка. Хораша наўкол. Чыста, свежа. Заварушыў Мурашык лапкамі, на зямлю сабраўся. А перад ім Камар крылы распраўляе, сушыць іх на сонцы.
— Добра, усё-ткі таму, у каго ёсць крылы,— пазайздросціў Мурашык. Яму ж, бедалагу, тупаць і тупаць ножкамі. А яшчэ есці хочацца. Ой, як хочацца! А дзе ўзяць? Успомніў ён сваю мамумурашку. Шкада, што не слухаўся яе. Хто яму цяпер дапаможа? Хіба Камар?
— Паважаны Камар Камаровіч,— звярнуўся да яго Кусачык.— Скажыце, калі ласка, што вы ясце? Я з сабой ніякіх прыпасаў не захапіў, а дарога, як вы ведаеце, у мяне далёкая.
— Што я ем?—захіхікаў Камар.— He ведаю, ці да смаку будзе такая ежа Мурашу. Кроў п'ю!
— Чыю?— здзівіўся Кусачык.
— Чыю давядзецца. Нават. чалавечую. Смачна... Хочаш пакаштаваць?
Задумаўся Кусачык. Такі наедак яму і сапраўды не падабаўся. Але што рабіць? Дома для яго заўсёды ўсяго хапала. А як самому ежу здабыць — не ведае.
— Я згодзен, Камар Камаровіч,— адказаў нарэшце Мурашык.— Але як гэта зрабіць?
— Вось пасядзім яшчэ крыху,— кажа Камар.— I людзі самі прыйдуць сюды ў ягады. Ты будзь нагатове, я дам знак.
Пасядзелі яны яшчэ колькі часу пад лісточкам. Аж чуюць дзіцячыя галасы.
— Глядзі,— зазвінеў Камар.— Людзі прыйшлі на палянку. Я палячу вунь да той пульхненькай дзяўчынкі, сяду проста на плячо і цябе чакаць буду...
— He мог бы ты, паважаны Камар Камаровіч, • мяне паміж сваіх крылаў пасадзіць? Мы разам і паляцелі б, a то калі я дапаўзу...
— Я не ўзніму такі цяжар,— не згадзіўся Камар Камаровіч.
Кусачык хацеў быў запярэчыць: мурашы, маўляў, і не такі цяжар носяць. Але не паспеў, сябар яго ўзняўся ўжо ў паветра.
Як там ні было, але дабраўся Мурашык да той дзяўчынкі. Узбег на сандалік. Да плечука дабраўся. Бачыць — Камар аж трымціць ад нецярплівасці.
— Нарэшце!— забубнеў ён.— А цяпер усё проста, глядзі!
Ен нацэліўся сваім вострым носам-хабатком і... Тут дзяўчынка войкнула і — бац!—рукой сабе па плечуку. Ад Камара Камаровіча толькі мокрае месца засталося. He ўтрымаўся на плячы і Кусачык, уніз паляцеў.
Ці доўга ляжаў Мурашык у траве, ніхто не ведае. Калі ачуняў ён, сонца садзілася за возера.
Паварушыў Кусачык вусамі, лапамі — жывы! Але сіл няма рухацца. А дамоў жа трэба!..
Поўз Кусачык гадзіну, поўз другую, поўз трэцюю. Позняй ноччу дабраўся нарэшце да свайго Дому.
Але вось бяда: вартавыя яго не пускаюць.
— Нашы ўсе,— кажуць,— дома!..
Толькі адзін з іх спахапіўся:
— А Кусачык? Ен жа, казалі, знік недзе...
— Ку-ку-сачык — гэта я,— ледзь вымавіў Мурашык і страціў прытомнасць.
— Кусачык! Кусачык знайшоўся!—закрычалі салдаты-мурашы.
I мурашнік адразу ажыў. Кусачыка зацягнулі ў прасторны пакой.
Прыбегла мама-мурашка. Яна ні аб чым не пытала сыночка, а толькі плакала.
Адляжаўся Кусачык, наеўся ўволю і кажа мамемурашцы:
— Толькі не лайся на мяне, мамачка, я ж жывы застаўся, а сябар мой, Камар Камаровіч, загінуў.
I ён пачаў расказваць пра тое, што было, нічога не ўтойваючы.
— Дурненькі ты мой,— выслухаўшы Кусачыка, сказала мама.— Які ён сябар табе? Крывасмок! Вось хто ён... I не шкадуй ты яго... А табе тое, што здарылася,— навука на далейшае. Старэйшых слухацца трэба...
I Мурашык-Кусачык не мог не пагадзіцца з мамай. А як жа! Жыццё розуму вучыць.
Пчаліныя ваўкі
У дупле старога дуба, што стаяў на ўскраіне лесу, жыла дружная пчаліная сям'я. Кожную раніцу пчолы пакідалі сваё гняздо і ляцелі на ўзлесак, дзе раслі прыгожыя духмяныя кветкі. Сабраўшы з кветак нектар, яны шчасліва вярталіся і зноў ляцелі па наступную ношку. I так за дзень па некалькі разоў. На зіму трэба было нарыхтаваць шмат мёду. Калі працоўны дзень канчаўся, пчолы збіраліся на кары дуба і наладжвалі вясёлыя танцы.
У гэту сонечную раніцу пчолы вылецелі, як звычайна, на ўзлесак. Але пад вечар высветлілася, што не ўсе вярнуліся дадому.
Захвалявалася, загула пчаліная сям'я. Куды падзеліся адсутныя? Мабыць, загінулі?
Пчолы не спалі ўсю ноч. Калі ж узышло сонца і надышоў час ношкі, яны засталіся ў гняздзе, не паляцелі на ўзлесак. Бо хто ведае, што іх чакае.
Сонечныя промні ўсё больш і больш прагравалі лес, траву, кветкі. Лёгкі ветрык разганяў па ўзлеску знаёмы саладкаваты водар. Асабліва смачна пахла медуніца — любімая кветка пчол.
Трэба нешта рабіць. He сядзець жа склаўшы крылы цэлы дзень!
Пчолка Звяніта, якая славілася працавітасцю і знаходлівасцю прапанавала звярнуцца да трутняў, каб тыя вылецелі ў разведку. Трутні згадзіліся. 3 раніцы яны яшчэ не паспелі разленавацца.
Вярнуліся трутні са страшнымі весткамі. Над узлескам кружаць вялікія доўгія восы. Ва ўсіх жоўтыя жываткі з чорнымі кліннямі. Яны вельмі нагадвалі тых вос, якіх называюць пчалінымі ваўкамі. А для пчол няма ворага больш лютага за іх. Нават мядзведзь не такі страшны.
Яшчэ больш занепакоіліся пчолы. Калі гэта сапраўды ваўкі, то нічога добрага не чакай.
Тут зноў выпаўзла наперад Звяніта.
— Паслухайце мяне, сёстры! Пчаліныя ваўкі перахопліваюць пчол на ляту і ў момант забіваюць іх. Многія з нас учора не вярнуліся. Хто іх загубіў? Мы не ведаем. Трутні маглі памыліцца. Трэба яшчэ раз праверыць.
Усе згадзіліся. Хто зоймецца паўторнай праверкай? Вядома, зноў трутні. Іх пчаліныя ваўкі не чапаюць. Але трутняў так размарыла ад цяпла, што ім не хацелася не толькі кудысьці ляцець, але нават кратаць лапкамі. I яны адмовіліся.
— Прыйдзецца нам самім узяцца за справу,— сказала Звяніта.— I як не зразумеюць гультаітрутні, што загінем мы — загінуць і яны!..
Пчолы-разведчыкі паляцелі да такога знаёмага і такога небяспечнага зараз узлеску. Тут яны апусціліся на бутоны кветак, зліваючыся з пялёсткамі.
А над імі ўжо віселі ў паветры, быццам верталёты, вялікія восы, з чорнымі кліннямі на жоўтых жыватках.
Падобна, што пчаліныя ваўкі! Патрэбны цярпенне і смеласць, каб канчаткова пераканацца ў гэтым.
Пчаліны атрад сядзіць у бутонах, чакае. Чаго чакае — разведчыкі ведаюць. Вось адна аса рэзка
спікіравала ўніз і адразу ж збіла дамашнюю пчалу, якая запоркалася над блакітнай кветкай. Імгненне — і ўжо мёртвая пчала ляжыць на траве.
КНІГІ ОНЛАЙН
