Шатландская слава
Роберт Бёрнс
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 124с.
Мінск 1957
Ен чысты, хоць і чорны.
СКАРГА БІТАГА МУЖЛ
Эх, з жонкай я не ў ладзе — Качалкай часта гладзе, А як дасі патолю, Дык і на карак сядзе.
Вянчаўся — спадзяваўся, Што будзе жонка ласачка. Аж вось яно як выйшла: He ў ласачку, а ў выжлу Удалася гэта красачка.
Аднак надзей не трачу, Што лепшы час пабачу,— Змяню натуру Тэклі!
Вось тут, браткі, і выбірай: Ці памірай і прыся ў рай, Ці з ёй гаруй у пекле.
СПОВЕДЗЬ БАБЫЛЯ
Pacue чарот паміж заток, Выносны ў поўсажонак.
Правёў я не адзін гадок Каля суседскіх жонак.
Мінецца гсд—і рой турбот Паспее напладзіцца, А мёд упех і асалод Нам дараць маладзіцы.
Імкнецпа кожны ў райскі сад На яблычкі напаспі, Але, хто зведаў іх, наўрад Ці зведаў слодыч шчасця.
Вось мне дык толькі-б пагуляць, Абняць якую ўпотай, А там — да ўсіх чарцей паслаць Нікчэмныя турботы!
Хай грэшнага мяне на скон Асудзіць суд асліны.
Але-ж і мудры Саламон Глытаў па дзеўках сліну.
Без іх, брат, што ні гавары, — Маркотна ў змроку ночы.
Таму тварэц і сатварыў На ўцеху род жаночы.
СЯБРОУЦЫ НА ВУШКА
— Ты, — кажа, — жаданняў чысцейшых крыніца, Твой дом і радня,— ён мне кажа,— па мне.
А сэрца мне кажа: «Не слухай, дурніца, Ён ліпне к пасагу, на грошыкі гне.
Цаляе на свінку, глытаючы слінку, Што некалі з’есць саланінку, жучок. Ажэніцца, вычысціць жончыну скрынку, А жонку ў закутак альбо ў катушок».
На выгляд — прыгожы, але задавака.
Такога сам чорт не прылашчыць да рук.
Хітрун, ды і я не зусім разявака: Я ўраз здагадалася, што ён за фрукт.
— He вырасціць жыта на ялавым полі, А груш — на вярбе, — гавару я дружку, — Каханне тваё правякуе не болей, Чым нітка без вузла ў дзіравым мяшку.
МЕЛЬНІК
Мельнік, змелеш на муку Жыта ўсё да каліва, Завядуцца ў кашальку Шылінгі ды талеры.
Упыліўся на млыне, Барада аж белая.
Цалавацца лез ка мне— Так і пасівела я!
Ты, як ніва, урунелы, Толькі вочы шэрыя, Як узыдзе месяц белы, Прыйдзеш — павячэраем.
Каравай спяку тугі, Перапечкі белыя.
Мельнік, мельнік дарагі, 3 гора пасівела я.
ЖОНКА НЭНСІ
— Ты, мой родненькі, з-за глупсгва He ўсчынай гамонку!
Я табе не хлеба луста,—
He шкадуеш жонку!
— Ну, а хто-ж каго павінен Слухаць, Нэнсі, —
Гаспадар ці гаспадыня
Мужа, Нэнсі?
— Ты камандаваць канчай, Звычай кінь даўнейшы!
Слухаць, кажаш? Выбачай, Пашукай дурнейшай!
— Пануджуся, апушчуся,
Рыбка Нэнсі,
Але-ж неяк абыйдуся
I без жонкі, Нэнсі.
•—■ Пачакай-жа, збродны качар, Вось памру я скора...
Ты паенчыш і паплачаш, I паскачаш з гора!
— Што-ж, паплачу — веры дам, Нэнсі, Нэнсі.
Але-ж з горам папалам Хлеб не горак, Нэнсі.
— I адтуль, каб дапячы, Выесці вантробы, Я з нячыстым штоначы Буду слаць хваробы.
— Шлі. Са мною будзе жыць He такая Нэнсі.
Чорт спужаецца, збяжыць Ад прыгожай Нэнсі!
ПЕСЕНЬКА ПРА СТАРОГА МУЖА
Ох, мой рыжы, ох, нямілы, Ты і з грыжай, ты й без сілы! Каб не ты, стары калун, Быў-бы горац-весялун.
Ну які-ж гэта муж,
Што ні ўпрыпражку, ні ў гуж, А як выпадзе забава, Дык і ў забаўцы нядуж!
Адвячоркам, да ігрышча, Я дружку яечню спрышчу.
А табе, мая бяда,— Голая скаварада.
Павячэраем — ды з дому На гадзіну або дзве.
Маладому-ж з маладою Маладое ў галаве.
He забудзься ў чыгунку У печ паставіць студжанку.
Бо, крый божа, не даварыш — Ты мне болей не таварыш!
Мне з дружком задок баранні,— Нам не грэх і нам не пост!
А табе за ўсе старанні
Толькі храшчыкі ды хвост.
ВЯСЁЛЫЯ ЖАБРАКІ
Кйнтата
3 а п е ў
Золь. Вецер. Позні лістапад... 3 багатых мыз каля прысад Прыемна пахне свежым хлебам;
А ўздоўж дарог — апалы ліст, I псжня, рыжая, як ліс,— Калеюць пад няўтульным небам.
Цяпер усе, хто стыў і мёрз, Хто перамераў многа вёрст, Каму праклёны слалі сёлы — Бяздомнікі і жабракі
Паставяць свой дарожны кій У кут вялікае стадолы,
Дзе цётка Нэнсі з тварам тлустым За пенс адваліць хлеба лусту
Ды плюхне ў місу ксўш капусты, А пад настрой і піва ўдзеліць;
Дзе — рэж і еж, адмер і пі, А зморыць сон — пад стол і спі На брудных дошках без пасцелі;
Дзе злодзей забывае клопат, Дзе махляры знаходзяць попыт На крадзены тавар і транты;
Там што ні дзень, то стукатня, Там што ні ноч, то калатня,— I рэй вядупь камедыянты.
*
He печ, а дракона раз’юшаны зеў,— Сюды, да цяпла і святла перасеў Плячысты, худы, аднарукі гусар,— Рудыя вусы на ўвесь твар.
На ім падабенства якогась мундзіра: Сто латак, а выгляд, нібы ў камандзіра, I гузік на пузе з каронай.
I куксай сваёй і рукою
Ён лашчыць здабычу, узятую з бою,— Цалуецца з п’янай матронай.
Без лішніх заходаў, падходаў, пяшчот Галубіпь карчомную жонку.
Яна-ж падстаўляе шчарбаты свой рот, Як блазан пад грошы — скарбонку.
А дровы шугаюць агнём языкастым,
I з чэрава печы чырвоны касяк
Б’е ў курыва сцен, дзе развешаны кайстры — Прыкмета галодных
I сімвал бадзяг.
Здаволіўся рыжы калека салдат,
I ў круг праштурхаўшыся цесны, Працяў гаману, што вялася не ў лад, Салдацкай раскацістай песняй.
П е с н я
Гадаваўся я ў страі, гартаваўся у баі, I таіў-бы — не стаю шматлікіх ран. Вось рубец — ён знак ад брытвы, А вось гэты — памяць бітвы, Калі ў цемрадзі мы йшлі пад барабан.
Я спазнаў упершыню страх, і жах, і калатню У баі за вышыню Аўрам-Курган:
Гром і гул, эямля стагнала, Hi каманды, ні сігнала, Толькі роты — крок у крок пад барабан!
Генерал наш з капітанам смерцю храбрых пад Курганам Палі ў бітве на скрываўлены дзірван.
Я-ж зазнаў, браточкі, мукі, I пяпер вось — аднарукі, А ў вушах звініць дагэтуль барабан.
Разышліся мае годы на муштроўкі, на паходы, Ныюць косці ў непагоду і ў туман.
Але хай наш Эліот *
Клікне строіцца ў паход,— Я на мыліцах пайду пад барабан'
Занядбаны, заняпалы, я жыўлюся чым папала,
I ліплю-скрыплю — нямазаны рыдван.
Ды пры мне маё начынне
I са мною ёсць жанчына, Як тады, калі будзіў нас барабан.
Галава мая ссівела, амуніцыя сатлела, А паспель мая — аблуплены тапчан. He бяда! Напоўнім кубкі, Пацалуем любым губкІ
I ў паход на ўсіх чарцей пад барабан!
Рэчытатыў
Ахрып і замоўк нечакана.
I зноў у карчме гамана;
Хтось стукае выпітым збанам, Хтось плача над песняй сп’яна.
А шум вырастае ў пагуду, Такая гулянка пайшла!.. Аблезлы пацук з перапуду Сігнуў у куток з-пад стала.
Валыншчык фальцэцікам выгукнуў «Біс!»
I хітра маргнуў музыкам,
Ды голас ягс, як мышыны піск, Быў змяты жаночым крыкам.
П е с н я
He прыпомню, калі я дзяўчынай была I каму я дзявочую чэсць аддала.
Дагаджаю усім — маладым, нежанатым, А найболей гусарыкам нашым, салдатам.
Мая маці калісь зарабляла ў палках, I дачка ўслед за маці пайшла па руках.
Быў мой першы дружок барабаншчык вусаты, Я так шчыра, так мсцна кахала салдата!
Спакусіў мяне д’ябал — стары капелан —
На ружанец змяніць палкавы барабан; Ён малітвай плаціў — невялікая плата, Я плаціла сабой,— і ўцякла ад салдата.
Ды ці-ж мог не абрыдзець слюнявы папок?
I тады пацяшаць пачала я ўвесь полк — Ад бязвусых юнпоў да капралаў вусатых... Я так шчыра, так моцна кахала салдата!
Але войны і бітвы не вечны, вядома,— Адслужыўшы, вяртаюппа хлопцы дадому.
Я — кіёк у руку і жабрачыпь па хатах, I вось тут напаткала, сустрэла салдата.
Ах, мой мілы, мой слаўны, забыты дружок!
На баку кацялск, за плячамі мяшок, На мундзірыку латы, ды й сам ты памяты,— Я так шчыра, так моцна кахала салдата!
I каханне сплыло, як вада пад зямлю,— He шкадую, не плачу, слязы не пралыо.
Лепей кубкі налыо, абнясу ўсіх падрад: — За былых, адстаўных, але добрых салдат!
Рэчытатыў
Дурны ў кутку гняздзечка звіў
Ля кумпяка сваёй суседкі;
Яхідна кпіў і многа піў, Зліваючы чыесь паследкі.
Нарэшце ўстаў — нагою ў гразь, I ці сп’яна, ці то з імпэту
Пад стол гліняны кубак бразь,— I з хрыпам выпаліў куплеты:
К у п л е т ы
«Цяпер круцялёў, як таго варання, На кожнай нарадзе і сесіі.
Ды дзе там нялуплены блазан раўня Са мною — дурным па прафесіі!
Мне бабка з маленства дзяўбла аб адным: Асёл мусіць ведапь свой жолаб.
Калі ты радзіўся, мой хлопчык, дурным, Дык будзеш да старасці ёлуп.
і
Гарэлку я жлукціў з біклажкі ўзасос, 3 суседкай пагульваў не блага.
3 гадамі падрос — дык і посуд падрос I стаў тоўстапузай біклагай.
За п’янства мяне нейкі злыдзень ліхі Цап-лап і, як чыжыка, ў клетку, А тут яшчэ non мне прыпомніў грахі, Што я абцяжарыў суседку.
Я — блазан, паяц. За маю весялосць, Дальбог-жа, нядорага плацяць.
Аднак гаварылі, што ў Лондане ёсць Двайнік мой у іхняй палаце!
Папок дзеля нашых духоўных патрэб Што хочаш распіша за грошы.
Клянуся,— ён грабіць жабрацкі наш хлеб 3 алейнаю мордай святошы.
Мой доўгі каўпак і рабыя штаны Збіраюпь на хлеб і на кварту. А хто бескарыслівы, проста дурны, Той сцёртага пенса не варты!»
Р э ч ы т а т ы ў
Услед за блазнам на калодку Узнялася грузная малодка, Мажная станам, як кадушка, А грудзі — ясік і падушка, 3 азызлым васпаватым тварам,— Дачка старога півавара, Які залеташняй вясною
Дзесь захлынуўся з перапою.
Над лямцамі чупрын, патыліц, Над частаколам палак, мыліц, Над п’яным гулам і садомам Яна ўзнялася... Ёй вядомы Дарогі ў свет, лугі, туманы, Крутыя сцежкі і паляны, Лясоў дры.мотных веліканы — Яліна, дуб, выносны ціс,
Разбойнікаў разбойны свіст, Бярлогі, выварапі, норы — Усё, чым так адметны горы Шатландыі, краіны роднай, Зняволенай і ўсё-ж свабоднай.
Даўно вярзлі-плялі ў народзе,
Што гэта дзеўка — дсбры злодзей, Што ў дні вясковых кірмашоў Яна магла паркаль і шоўк Сцягнуць у крамніка з-пад носа.
Яе дубасілі атосай,
Прывязвалі за конскі хвост, Спіхалі ў проламку пад мост, Саджалі ў яму і ў астрог, Але сам чорт яе сцярог.
Калісь — таму гадоў нямала — Хлапчыну з гор яна кахала.
I вось цяпер, спыніўшы п’янку, Запела пра свайго каханка:
П е с н я
Пад засенню еЛак, пад шатамі дуба Вісела калыска ягоная з лубу У нашай Шатландыі вольнай і Любай... 3 маленства свайго ненавідзеў закон Мой статны, мой здатны, прыгожы мой Джой.
Сябры мае, успомнім Джона Вясёлай песняй, чарак звонам! На зло каронам і законам, Сябры, спяем пра Джона!
Даліны і горы, і гай, і лясок, I
Сцяжынкі глухія, дзе ціша і змрок, Аб’ездзіў, аблазіў мой горны стралок.
Як люты мядзведзь на дубовы ражон, Грудзьмі на чужынцаў абрушваўся Джон.
Мой слаўны, імклівы,
У баі нецярплівы, Мой рыцар, мой воін, Мой Джон!
У пледзе клятчастым на дужых плячах,—
I страх ён і помста панам па начах,—
КНІГІ ОНЛАЙН
