КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Аднак рэзкае павялічэнне колькасці партызан у 1943—1944 гг., гібель камандных кадраў патрабавала вырашаць гэтую задачу сістэмай падрыхтоўкі малодшых камандзіраў. Пачынаючы з 1943 г., ў многіх партызанскіх брыгадах былі адкрыты курсы па падрыхтоўцы малодшага каманднага складу. Так, 25 лютага 1944 г. ў партызанскай брыгадзе “Разгром” Мінскай вобласці быў аддадзены загад аб утварэнні пры штабе брыгады школы па падрыхтоўцы малодшага каманднага складу з месячным тэрмінам навучання. Кіраўніком школы па сумяшчальніцтву назначаўся памочнік начальніка штаба брыгады — лейтэнант Грыгорьеў, намеснікам камандзіра з’яўляўся лейтэнант Яроцкі, старшынёй М. С. Кудзінаў. 3 атрадаў “Разгром” і “Сцяг” падабрана па 13 курсантаў, а з атрадаў “Іскра” і “Радзіма” — па 7 чалавек, з атрадаў “Мсцівец” і і.мя А. В. Суворава неабходна было накіраваць па 5 байцоў42. Насычанай была праграма вучэбнага працэсу. Курсанты вывучалі тапаграфію, стралковую і агнявую падрыхтоўку, інжынерную справу, разведку, асновы партызанскай тактыкі, мэты фашыстаў у бараньбе супраць партызан, хімічную і санітарную справу, палітычныя веды, страявую і фізічную падрыхтоўку Значны час адводзіўся на вывучэнне статутаў гарнізоннай і каравульнай службы. Выкладчыкамі школы па свумяшчальніцтву працавалі камандзіры атрадаў і камандны склад брыгады. Заняткі былі набліжаны да баявых умоў, а ў неабходныя моманты курсанты прымалі ўдзел і ў баявых аперацыях43. Калі ў брыгадзе “Разгром”, напрыклад, толькі разгортвалася падрыхтоўка камандзіраў, то ў партызанскай брыгадзе імя С. М. Кірава Мінскай вобласці ў сакавіку адбыўся першы выпуск сяржанцкага складу. Курсанты прайшлі вучобу па 120-гадзіннай праграме. Усяго было абучана 35 партызан. Званне старшага сяржанта было прысвоена 9 чалавекам, сяржанта — 15 байцам, малодшага сяржанта — 5 партызанам, званне яфрэйтара атрымалі 16 курсантаў44. г Дакументы і матэрыялы яскрава сведчаць, што ў час вайны ў партызанскіх атрадах і брыгадах у савецкім тыле разгарнулася велізарная работа па абучэнню маладых байцоў ваеннай справе. Складаныя ўмовы ваеннага часу не дазволілі стварыць адзінай сістэмы для шырокай ваеннай падрыхтоўкі маладых патрыётаў, але набытыя ў школах, гуртках, вучэбных ротах, узводах, батальёнах ваенныя веды дапаўняліся баявым вопытам і давалі станоўчыя вынікі ў баявых аперацыях партызан. Добра падрыхтаваная ў баявых адносінах моладзь знаходзілася ў першых радах барацьбы супраць іншаземных захопнікаў. Па прыкладу снайпераў-франтавікоў з канца 1943 г. у большасці атрадаў сталі ствараць групы “паляўнічых” з 3-5 чалавек, якія знішчалі захопнікаў з засад. Ва ўсіх партызанскіх фарміраваннях меўся шэраг маладых байцоў, на асабістым баявым рахунку якіх былі не па аднаму дзясятку забітых нямецкіх рабаўнікоў45. Асабліва актыўна дзейнічалі камсамольска-маладзёжныя дыверсійныя групы на чыгуначных і шашэйных дарогах. За тры гады ўпартай барацьбы маладыя дыверсанты пусцілі пад адхон 5800 варожых цягнікоў, знішчылі каля 3 тысяч мастоў, 233 склады, пашкодзілі 17 самалётаў, падбілі 200 танкаў і бронемашын, 100 трактароў, каля 4 тысяч аўтамабіляў, падарвалі болей 70 тысяч рээк, знішчылі больш тысячы кіламетраў тэлефонна-тэлеграфнай сувязі46. 1 Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь (далей НАРБ), ф. 63, воп. 6, спр. 1, арк. 1-15. 2 Комсомол Белорусспп в Велнкой Отечественной войне. Мн , 1988, с 11. 3 НАРБ, ф. 63, воп. 6, спр. 1, арк. 9, 14. 4 Якубовскнй Н. A. В тыл врага. Мн., 1979, с. 23-24. 5 Беларусь у Зялікай Айчыннай вайне 1941-1945. Энцыклапедыя. Мн., 1990, с. 77. 6 Там сама, с. 77. 7 Якубовскнй Н. A. В тыл врага., с. 75-76, 88. 8 Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне, с. 623: НАРБ, ф. 3500, воп. 12, спр. 2, арк. 26. 9 Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Мн., 1993. Т. 1, с. 218. Ю Якубовскнй Н. A. В тыл врага., с. 144 II Там сама, с. 158. 12 НАРБ, ф. 3500, воп. 12, спр. 1, арк. 24; ф. 3500, воп. 12, слр. 2, арк. 26. 13 Комсомол Белорусснм в Велпкой Отечественной войне., с. 75. 14 НАРБ, ф. 4, воп. 3, спр. 1236, л. 57; Деннсевпч А. Орлнное племя. Мн., 1972, С. 2930, 75. 15 НАРБ, ф. 63, воп. 13, слр 4, арк. 101-103; Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне, с. 416. 16 Всенародная борьба в Белорусснн протмв немвцко-фашмстскнх захватчнков. Мн,, 1983. Т. 1, с. 327. 17 Партнзанскме форммрованпя Белорусснн в годы Велпкой Отечественной войны 1941—1944. Мн., 1983, С. 204-206; НАРБ, ф. 3500, воп. 4, спр. 77, арк. 54. 18 НАРБ, ф 3500, воп. 4, спр. 77, арк. 54. 19 Там сама. 20 Брюханов А. 14. В штабе лартнзанского двмження. Мн., 1980, с. 54, 67. 21 Тамже, с. 216, Артемьев Н. Н. Позывные Москвы. Мн., 197В, с. 123, 170-179. 22 НАРБ, ф. 3500, воп. 12, спр. 10, арк. 8. 23 Беларусь ў Вялікай Айчыннай вайне., с. 510. 24 Всенародная борьба в Белорусснн протмв немецко-фашпстскйх захватчмков в годы Велнкой Отечаственной войны. Мн, 1983. Т. 1, с. 303. 25 Там сама, Мн., 1984. Т. 2, с. 217. 26-Там сама. Т. 2, с. 217; НАРБ, ф. 63, воп. 5, спр. 45, арк. 43. 27 НАРБ, ф. 3880, воп. 1, спр 7, арк. 233-234 28 НАРБ, ф. 63, воп. 5, спр. 78, арк. 3. 29 НАРБ, ф.63, воп. 5, слр. 88, арк. 49-50; ф. 63, воп. 16, спр. 16, арк. 152. 30 Комсомол Белорусспм в Велпкой Отечественной войне., с. 17. 31 НАРБ, ф. 63, воп. 6, спр. 2, арк. 68 32 НАРБ, ф 63, воп. 9, спр. 2, арк. 117-118; ф. 63, воп. 16, спр. 4, арк. 108-111; ф. 63, воп. 16, спр. 11, арк. 186-187; ф. 63, воп. 3, спр. 13, арк. 136-139. 33 НАРБ, ф. 63, воп. 5, спр. 45, арк. 31-32: ф. 4208, воп. 1, спр. 8, арк. 8. 34 НАРБ, ф. 63, воп. 16, спр. 16, арк. 16-17, 192. 35 НАРБ, ф. 3500, вол. 12. Спр. 10, арк. 8; ф. 4, воп. 33, спр. 297, арк 64-71 36 НАРБ, ф 63, воп. 16, спр 12, арк 163-168; Памятка партнзана. М., 1942 37 НАРБ, ф. 4, воп. 33. Спр. 297, арк. 68; ф. 63, воп 16, слр. 2, арк. 277-280; ф. 63, вол. 16, спр. 2, арк. 215; Комсомол Белорусснп в Велнкой Отечественной войне..., С. 449-450. 38 Аблова Р Это было в Белорусснн. М., 1957, с. 169-141; НАРБ, ф. 63, воп. 9, спр. 4, арк 2-4; ф. 3682, воп. 1, слр. 7, арк. 96-99; ф. 3953, воп. 1, спр. 17, арк. 4-9. 39 НАРБ, ф 3500, воп 12, спр.10, арк. 8; Кмселёв В. К. Партмзанская разведка. Сентябрь 1943 — нюль 1944. Мн., 1980, С, 96. 40 НАРБ, ф. 3500, вол. 12, спр. 10, арк, 8. 41 НАРБ, ф. 63, воп. 16, слр 2, арк. 154. 42 НАРБ, ф. 3500, воп. 4, спр. 139, арк. 501-502. 43 НАРБ, ф. 3500, воп. 4, слр. 139, арк. 502. 44 НАРБ, ф. 3971, воп. 1, спр 5, арк. 105-106. 45 НАРБ, ф. 63, воп. 16, спр. 13, арк 97-102; ф. 4439, воп. 1, спр. 1, арк. 26-28, ф 3572, воп. 1, спр. 16, арк. 113-114. 46 Комсомол Белорусснна Велнкой Отечественной войнв ... с. 24 Г.Д. Кнатько МННСКОЕ ГЕТТО (НЮЛЬ 1941 ОКТЯБРЬ 1943) Созданне еврейского отдела н Еврейского комнтета В Мннске в первой половлне 1941 года насчйтывалось около 270,4 тысячй жйтелей, йз нйх прнмерно 100 тысяч евреев. 22 нюня 1941 года Беларусь оказалась на направленйй главного удара агрессора. В связй с угрозой оккупацнн Мйнск покннуло 98 тысяч человек, в тЧ>м чмсле прлмерно 45 тысяч евреев. 28 йюня в город вошлй войска вермахта. Военно-полевая комендатура, a с 1 сентября — гражданская адммнйстрацйя последовательно й целеустремленно сталй осушествлять нацйстскую полнтнку на занятых землях. Судьба мйнскйх евреев находнлась в руках карательных органов, й прежде всего СС, однако учмннть расправу в одйн день было невозможно, поэтому в слстеме городского управлення создавалнсь подчнненные городскому комйссарйату структуры для решення ежедневно вознйкавшях проблем. В начале йюля 1941 года распоряженмем военно-полевого коменданта была создана Мйнская городская управа. В члсле первых в управе вознйк отдел (яменуемый нногда в документах подотделом) еврейскмх дел. Работать в этом отделе еврей не ймслй права. Все сотруднпкй руководяшнх органов города, поступая на службу, давалн “клятву” следуюшего содержанмя: “Я, працаўнік... Мінскага гарадскога камісарыяту, аддзела... прысягаю, што я не жыд і не жыдоўскі мешанец”. Через еврейскіій отдел Мйнской городской управы осушеств-лялась связь с еврейскям комнтетом. Еврейскмй комнтет, йлй совет (юденрат), был создан полевой комендатурой как орган еврейского самоуправлення одновременно с городской управой в первых чмслах нюля 1941 года. Он находмлся в районе Юбнлейной плошадн. В его структуре нмеллсь отделы труда, йлй бнржа, жнлншный, опекм, охраны порядка м др. На юденрат легла обязанность регнстрацнн всех евреев, маркнровкп йх отлйчмтельнымй знакамй на одежде, переселення в гетто, ведення постоянного учета населенйя, органнзацнн труда п быта. На долю коміітета выпало сначала догадываться, а в конечном іітоге знать о перспектмве лпквндацнн гетто. Сведення о судьбе руководнтелей юденрата крайне скудны, но н онн показывают, что собралнсь там людн разные н целіі у ннх былм неодннаковые. Однн надеялнсь, по возможностн, облегчнть участь еврейского населення, другііе — спастн свою жнзнь. Первым председателем еврейского комнтета был 14. Мушкіін (погнб весной 1942 года), его сменнл М. йоффе (погнб в конце нюля 1942 года), с августа 1942 года обязанностм председателя юденрата нсполнял Н. Эпштейн (погнб в 1943 году). Еслп местное управленне в городе создавалнсь с целыо органнзацнн труда н быта населення в условнях военного временіі н подчннення его нуждам фронта, то ІОденрат был образован ліішь для удобства поголовной іізоляцнн, а затем уннчтоження всех евреев вместе с органом самоуправлення. Начало нзоляцмн евреев. Лагерь, тюрьма, регнстрацня неарестованных 12 шоля 1941 года в документе под грнфом “Секретно, государственной важностк” в Берлнн былн переданы сведення, собранные оператнвной группой “Б”, раеположнвшейся в Ммнске. “По распоряженню коменданта полевой комендатуры, — чнтаем в документе, — для обеспеченмя безопасностп тылоаых коммуннкацнй п предотвраіцення актов саботажа все мужское населенне города в возрате от 18 до 45 лет арестовано”1. Современнмкн ечень подробно вспомннают о том, как это пронсходнло. Была обьявлена регнстрацня мужчнн города. Явнвшнхся на регнстрацню погналн вначале на Сторожевку, а затем в концлагерь в районе деревнн Дрозды. Там уже находнлнсь военнопленные. Дня через трн военнопленных отделнлн от штатскнх. Затем террнторню, где находнлнсь гражданскме, разделнлн на еврейскую н нееврейскую частн. 130 тысяч узннков содержалясь в тесноте, без крышн над головой н практнческн без пншн.