КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
Спіце, ветры, не гудзіце, Мілых вочак не будзіце. Ціха-ціха-ціха! 1974 Яна жадае ўсім дабра I адкрывае свет — Ад літары вялікай «А» Да зорак і планет... РОДНЫ дом Я называю родны клас Харошаю сям’ёй. Удзячны шчыра кожны з нас Настаўніцы сваёй. Люблю высокі стройны дом, Дзе нам дужэць, расці. Ён кожным сонечным акном Мне свеціць у жыцці. 1974 г. САУКА ЗА СТАЛОМ Ляжаць ля талеркі відэлец і нож. Дзве чыстыя лыжкі ляжаць. — Ну і што ж? Ляжаць, хай ляжаць, іх не буду чапаць. Яны ж не чапаюць мяне і маўчаць. 3 талеркі ён сёрбае крупнік — ой-ой! Кавалачкі мяса хапае рукой. Ен пальцамі ловіць у шклянцы кампот, Абрусам ён выцер і шчочкі, і рот. Пасля на талерку падручнік паклаў — I кнігу карміў ён аб’едкамі страў... Відэлец не ўцерпеў: — За цэлы мой век Мне трапіўся першы такі чалавек! Ускочыла лыжка і ну рагатаць: — Хі-ха, ха-ха-ха, ён дурненькі, відаць! А нож узлаваўся і тупнуў нагой: — Давайце паслужым мы справе другой! Пакінем яго аднаго за сталом, А самі запішамся ў ме-та-ла-лом! Саскочылі разам усе са стала — Ніякая сіла спыніць не магла. Відэлец, і лыжкі, і нож — ля дзвярэй. Збянтэжыўся Саўка: — Чакайце, э-гей! А тыя ляцяць, азірнуцца не хочуць. — Хі-хі, ха-ха-ха! — толькі лыжкі рагочуць. Бяжыць недарэка з пустымі рукамі... Чым скончыцца ўсё? Вы прыдумайце самі! 1974 г. I ХОР Спачатку ў залу белую Ўступае цішыня, мы — адно ўжо цэлае — ты, і ён, і я. ночы узвіваюцца! Над вогнішчам — прастор, I сэрцы ўсе зліваюцца У адзін сугучны хор. He сумнай, не мінорнаю Я песняю жыву. Нібы дарогай зорнаю Плыву, плыву, плыву. Адзін з другім суладныя Дысканты і альты. Мы любім песні складныя — I ён, і я, і ты. Тут пераклічка чуецца I салаўёў, і дрэў. I нам мацней сябруецца: Мы — хор, мы — дружны спеу. 1974 г. ВЫ&АЧАЙ Уявіце дзень прыгожы, Шумны горад, светлы май. У аўтобус спадарожны Сеў асілак Выбачай. Усміхаўся дзецям шчыра, Ад натоўпу засланяў, I старэйшым пасажырам Ён з пашанаю казаў: — Калі ласка, Вы сядайце, Я магу і пастаяць! Выбачая-Выбачайце Дзеці хочуць пераймаць. — Выбачайце, — кажа Лада, — Можна сесці ля акна? I дзяўчына Лада рада, У акно глядзіць яна. — Выбачайце, — просіць хтосьці, Перадайце мне білет. (Мабыць, едзе той у госці — У руках яго букет.) Плошчы, вуліцы, прысады... Едзем, едзем. Раптам — крык! Нечакана каля Лады Дакучай Хама узнік. Загадаў дзяўчынцы злезці I за коскі тузануў. Стаў марожанае есці, Выбачая штурхануў. I круціўся, цмокаў зноўку, Чхаў і чмыхаў Дакучай. — Мабыць, ёсць у вас насоўка? — Запытаўся Выбачай. — А табе якая справа? Хто ты ёсць? Адкуль прыйшоў?.. Выбачай, заўжды ласкавы, Спахмурнеў ад грубых слоў. Глянуў позіркам сур’ёзным: Я — звычайны Выбачай. А як возьмешся за розум — Ты мяне тады шукай! 1974 г I саскочыў, і закрочыў Выбачай насустрач дню. Дакучай расплюшчыў вочы — Ён здзівіўся ўпершыню. чыжык х. Двор. На паркане — аб’явы сур’ёзныя, Самыя важныя, самыя розныя. Ва ўсіх людзей — неадкладныя справы. Хто пройдзе міма такой аб’явы? «ЗГУБІЎСЯ КОТ — КОЛЕРУ РЫЖАГА, 3 ЧОРНЫМ ХВАСТОМ. ЗАВЕЦЦА ЧЫЖЫКАМ. ХТО ЗНОЙДЗЕ ЯГО — КАЛІ ЛАСКА, ВЯРНІЦЕ! ВЕЛЬМІ ВАС ПРОСІЦЬ ЛЯЎКЕВІЧАЎ ВІЦЯ. АДРАС: ЗЯЛЁНАЯ, СЕМДЗЕСЯТ ПЯЦЬ, КВАТЭРА ШАСНАЦЦАЦЬ. БУДУ ЧАКАЦЬ!» I людзі ў кватэру шаснаццаць прыходзілі, Катоў беспрытульных да Віці прыводзілі: У футры дзяўчынка, дзядуля з кійком, I дзядзька, і хлопчык з малым хамяком. А Віця сумуе: «Не, гэта не Чыжык! I поўстка не тая, не Чыжык, а пыжык!» Але ж накарміў ён катоў малаком, Яшчэ пагуляў ён з малым хамяком. Лашчацца рыжыкі, труцца варкоцікі Бокам і носам аб ногі і боцікі. А тата смяецца: — Катоў мнагавата. Быў Чыжык адзін, цяпер — поўная хата! Але тут не трэба ні просьбаў, ні слёз: He выганяць жа іх на мароз! 1975 г. ЯК СПАЛОХАЎСЯ СІвЕР Дзьмуў паўночны змрочны вецер I злаваў на ўсё на свеце. На дарогах бушаваў, Нават дзесьці дах сарваў. Дзьмуў у студзені, у лютым. Быў ён люты і надзьмуты, Быццам мех калючак з’еў. Выў, злаваўся і... знямеў. Іншы вецер — светлы, мілы — Нёс вясну на цёплых крылах, Ён растопліваў снягі, I прыйшла сяброўка Мая, I прыбег сусед Лявон. Кожны гукі пераймае: — Дзі-лі, дзі-лі, дзі-лі-дон! ЦЫМ&АЛІСТЫ Падарылі мне цымбалы — Струн вясёлы перазвон. Я зайграла, заспявала: — Дзі-лі, дзі-лі, дзі-лі-дон! Весялей, сябры, іграйце, Праганяйце з хаты сон! I ляноту праганяйце: — Дзі-лі, дзі-лі, дзі-лі-дон! ВОСЬ MJ ДГЕНЬЧЫК! Я прывезла з Латвіі каменьчык — Сонечны, бурштынавы агеньчык. Ён уранку, быццам чарадзей, Чараваў на беразе людзей. Я кладу яго на ўскрайку парты — Ажывае сінь маўклівай карты, Як у добрай казцы, караблі Па марах і рэках паплылі. Дома той бурштынавы асколак Зіхаціць, празрысты і вясёлы. Палюбуйся добрым светлячком — Можа, станеш сам чараўніком! 1975 г. CKO KI Выраслі на агародзе Бульба, рэдзька і часнок, Закружылі ў карагодзе — Злева ўправа — скок ды скок! I не ўцерпела капуста, I падскочыў памідор, Выглядала рэпа тлустай, А лятала, як віхор. — He тугі i я на вуха! — Ганарыцца бурачок. Ён з цыбуляй-рагатухай Спрытна скача «Крыжачок». — От пацеха дык пацеха! — I гарбуз, як жоўты мяч, Аж качаецца са смеху: — Гоп ды гоп, пайду наўскач! Лежабокі-агурочкі, He жаўцейце ад нуды! — Скача Зося, ззяюць вочкі, Гаспадынька — хоць куды! 1975 г. БАКСЁР Дрыжыць зямля, дрыжыць наш двор: Ідзе Рыгор-баксёр. Ён кулакамі б’е малых, Надзьмуты — пых ды пых! Ідзе Рыгор — сігнал бяды. Малыя — хто куды! Хто — у вароты, хто — за клён, Пакуль не пройдзе ён. Спыняюць хлопца: — Што з табой? Адкуль такі разбой? Ён чырванее, як індык, Ледзь не крычыць «кулдык!» Адно малое — з гузаком, Другое — з сіняком... Ды абступіла бальшуна Шумлівая сцяна. Прыпёрты да сцяна баксёр Заплакаў як бабёр: — He буду болып! Я не маню. Прыміце і мяне ў гульню! 1975 г. j ЛСІЛЮ — Я схапіў быка за рогі I забраў яго ў палон. — Я валун сапхнуў з дарогі, Важыў ён трынаццаць тон. — Я кварталы аж чатыры Нёс бабулю на руках. — Пераход падняў я з віру, Ён устаў, як сіні гмах!.. — Я такой набраўся сілы — Гну рукамі сталь і медзь! Я — магутны, бы асілак Чэмпіён Алесь Мядзведзь! Гэта ўсё пачула Галька I сказала ціхім лялькам: — За такімі малайцамі Станем дужымі і самі. Нас ніхто цяпер, сябры, He пакрыўдзіць на двары! 1976 г. ~і ХЛОПЧЫК-ГРЫ& Ён хто — апенька ці смаржок? Ён, мабыць, мне прысніўся. А можа, наш сусед Змітрок У шапцы нарадзіўся? Прыйшоў у госці ў добры дом, Хлеб-соль яму падшіслі. А ён у шапцы за сталом Сядзіць, як грыб у лесе... 1976 г. ЗЯМЛЯ 3 БЛАК/ТНЫМІ ВАЧАМІ Зямля з блакітнымі вачамі, Раздолле рэчак і лугоў! Тут называюць Васількамі — На Беларусі! — хлапчукоў. Звіняць крыніцы, як цымбалы, Сцяжынкі свецяцца ў лясах. Палі, узгоркі, перавалы — Прасторны шлях, далёкі шлях! Краіна славы партызанскай, Краіна міру і даброт! Ты — наша слава, наша казка, Як сонца, добры твой народ. Твае сыны, твае унукі, Мы любім гул тваіх бароў. I рэкі цягнуцца, як рукі, Да цёплых, верных рук сяброў. 1976 г. НАШ М/НСК. с с Кожнаму кварталу Аддаём салют! Любім дом Купалы Ціхі, родны кут. Ты прасторны, чысты, Горад наш герой, Свеціш прамяніста Зоркай залатой. ІДУЦЬ ДАДОМУ хаопчык/ Над светлаю прасекаю Вячэрніх хмарак рух. Ідуць дадому хлопчыкі, He сумна ім удвух. Адзін, як шпак, насвіствае, Адказвае другі. I сосны, як таварышы, He ведаюць тугі. Знячэўку засвяціліся На ўзлессі светлякі. Адзін хлапец спалохаўся I закрычаў: «Ваўкі!» Бяскрыўдныя агеньчыкі Мільгаюць у траве. Дрыжыць ён: «Вочы воўчыя!» ■ I голасна раве. Другі рагоча: «Слухай ты, Храбрэц, чакай, чакай!» I рэха смехатлівае Разносіцца: — Ай, ай! Ён дыхае ледзь-ледзь. Аб корч ён спатыкаецца I ўжо крычыць: «Мядзведзь!» А друг падбег на выручку, Сцягнуў яго з карча. Такі храбрэц спужаецца I сойкі, і драча. I драчыкі прачнуліся: ХАЙ ЧАСЦЕМ СМЯЮЦЦА ДЗЕЦП Нараджаюцца малыя Для жыцця на белым свеце. Як званочкі веснавыя, Хай часцей смяюцца дзеці! Смех наіўны, пераліўны, Быццам рэха чалавека, Ты звіні ў зялёным ліўні, На цымбалах і на рэках! Хай часцей смяюцца дзеці, Каб ніколі родным нашым He прысніўся прывід смерці, Хірасімы прывід страшны! Хай маленькія далоні Цягнуцца насустрач сонцу! Бачу ў немаўляці сёння Будучага абаронцу! Заслані сваю надзею Ад вайны, ад ліхалецця! I зямля памаладзее: Хай часцей смяюцца дзеці! 1979 t НАТАША ВАРЫСАВА На балконе для лялькі — прастор. Юлька робіць для лялькі убор: Будуць сінія стужкі, як хвалі, 3 арабінавых ягад — каралі. Толькі лялька глядзіць, не ўсміхаецца, I нічога ёй не па-да-ба-ец-ца! — Можа, есці ты хочаш? — Маўчок. — Можа, смачны спячы калабок? Ані маннае кашы, ні рысавай He жадае Наташа Барысава. — Ты пястуха — і болей нічога! Тут ускочыла лялька на ногі: — I каралі, і стужкі з анучамі, I люлянкі мне ўсе надакучылі! Хопіць гладзіць мяне па галоўцы, Мяч хачу я ганяць на пляцоўцы. Мне пашыйце спартыўны касцюм. Я адкіну ляноту і сум! Быць хачу He мімозай цукровай, ірысавай, А жывою Наташай Барысавай! He ляжаць, не марнець на баку, А «дзень добры!» сказаць турніку. Раз, два, раз, два, He схіляйся, галава! Раз, два, тры, чатыры, Смела, весела і шчыра! Хто адважны — той здаровы. Хто за мною? Хто чарговы? 1979 г. 8ЯСЁЛАЯ ШПАК.ОУНЯ Цяжка птушкам у завею... Ціха скардзіцца сініца: — Я ад холаду сівею, Дзе мне з дзецьмі прытуліцца? Тут адзін яе сынок Сінячок зірнуў убок: — Мама, мама, ёсць кватэра! — Першы скокнуў ён праз дзверы. У шпакоўні — пуста, ціха. Дзесь на поўдні шпак, шпачыха. Тата важна сцены кратаў: — Уцяпліць нам трэба хату. Неслі пух, саломку неслі, Аж забыліся на песні. Хтось да іх у вецер, снег Папрасіўся на начлег: — А ці ёсць гаспадары у двары? Запрашала гаспадыня: — На стале вячэра стыне. Месца знойдзецца для ўсіх, Для дарослых і малых! I ўсміхнулася гасцінна Ўсёй сямейцы вераб’інай. Стала ў хаце весялей, Як у добрых у людзей. Шчабятухі-непаседы Прывялі з сабою дзеда. Казкі ў дзюбе ён трымаў. He журыўся, не драмаў. Што пасля? Ніякіх сварак, Хоць на ўсіх пакой адзін. Тут і кухня, лазня з парай I дзіцячы магазін. Чысціць-мые дом сініца — Ані цёмнага кута! Вераб’іха-маладзіца