Уладзімір Кожух
Выдавец: Беларусь
Памер: 82с.
Мінск 2018
Нельга не адзначыць і тэму Афганістана, якая таксама прайшла праз творчасць Уладзіміра Кожуха. Яго жывапіснае палатно «Ордэнам Чырво-
7
най Зоркі» (1986—1987) спачатку не хацелі нават браць на рэспублікан-скую выставу — такая моцная ў ім хваля трагедыі і так неардынарна на той час яна была вырашана маладым мастаком. Ён раскрывае трагедый-насць сітуацыі праз глыбокі псіхалагізм і дынаміку фігур бацькоў, якія ў далёкім Афганістане страцілі свайго сына.
У 2015 годзе мастак спрабуе выйсці на новы ўзровень асэнсавання тэмы мінулых войнаў, ваенных канфліктаў, удзелу ў іх нашых братэрскіх славянскіх народаў і памяці загінуўшых. У творы «Янка, Нванко, Нван» (2015) ён знаходзіць зусім іншы мастакоўскі ход у адрозненне ад суровага стылю сваіх мастакоў-педагогаў і калег — уносіць больш высокую лірыч-ную ноту ў мастацка-трагедыйнае вырашэнне кампазіцыі: трое маладых салдат за сталом з белым ручніком, караваем хлеба і трыма памінальнымі келіхамі, што навечна разам, як браты, узняліся над родным вясковым краявідам...
Шмат твораў Уладзіміра Кожуха прысвечана тэме нацыянальнага ад-раджэння, тэме хрысціянства, народным святам, якія былі блізкія яму з дзяцінства. Нездарма праз многія яго жывапісныя работы праходзіць выява царквы з роднага Драгічына. Больш за 30 жывапісных палотнаў было прадстаўлена ў 2013 годзе ў мастацкай галерэі Інстытута тэалогіі БДУ, створаных аўтарам у розныя перыяды, але аб’яднаных агульнай тэ-май — «Святло душы». Серыі кампазіцый «На Вялікдзень», «На Каляды», «На Тройцу», «Яблычны спас» прысвечаны праваслаўным святам. Кожны твор уражвае не толькі вялікай агульнай духоўнай напоўненасцю, але і непаўторнасцю, колеравым кампазіцыйным вырашэннем кожнага з іх. 3 гэтага цыкла нельга не адзначыць кампазіцыю «Чытанне малітвы», пад-гледжаную мастаком яшчэ ў дзяцінстве. Яна ўражвае сваёй шчырасцю і сімфоніяй дабрыні: цяжарная жанчына з заплюшчанымі вачыма трымае ў руках малітоўнік і просіць у Бога дабра для сваёй сям’і і будучага дзіцяці... На фоне цёмнага зорнага неба ў светлых фарбах у экспрэсіўнай манеры постаць беларускай жанчыны-мадонны выглядае вельмі эмацыянальна і па-мастацку дасканала.
8
На пачатку 1990-x гадоў Уладзімір Кожух зацвердзіў сябе як сталы мастак, як мастак-наватар, як мастак-мадэрніст. Семантыка яго жыва-пісных твораў бярэ свой пачатак ад беларускай архаікі, матчыных народ-ных песень і ручнікоў, беларускага сакральнага мастацтва. Твор «Вытокі» (1994), дзе тры жанчыны ля крыніцы сімвалізуюць не толькі братэрскія народы, але і вобраз трох Мадонн, якія сышлі са святых абразоў, — яскра-вы прыклад аўтарскага этнамадэрнізму. Гэта тычыцца і сюжэтна-тэма-тычнай карціны «Якуб Колас» (трыпціх, 2007), дзе наш пясняр паказаны ў трох іпастасях — не толькі як паэт-класік, але і як нашчадак, грамадзянін сваёй Бацькаўшчыны, які захаваў свае гістарычныя карані, сувязь з род-най зямлёй.
Жывапісная мелодыка этнамадэрнізму характэрная для палотнаў Уладзіміра Кожуха, прысвечаных тэме жанчын, і напоўнена своеасаб-лівым гучаннем. Агульнай для яго стала лірычная лінія, якая ідзе поруч з дзівоснымі жаночымі вобразамі, што не толькі захапляюць сваёй пры-гажосцю, гарманічнасцю, але і напаўняюць кожны твор светлай паэзіяй высокіх пачуццяў: «Кветачніца» (2002), «Як птушка» (1999), «Кастрычнік. Дарога. Дождж» (2011) і інш.
Асабліва захапляе мілагучная жывапісная пластыка мастака ў тво-рах, прысвечаных абагульненым вобразам жанчын у гармоніі з мелоды-кай прыроднага пейзажу, з нізкі «Флора»: «Клапатлівая Флора» (2001), «Птушынае малако» (1999), «Дзяўчынаў белым» (1994), «Крынічка (1997), «Флора» (1998), «Павадак» (1998), «Амавенне. Флора» (2003), «Песні восе-ні» (2002), «Песні вясны» (1998), «Флора. Поўдзень» (1997). Акрамя вобра-заў жанчын-працаўніц — «Кветачніца», «Лісічкі» (2012), «Тая, што стаіць ў вадзе», а таксама нізкі твораў з жанчынай-Флорай, асобнае месца зай-мае тэма Мастака і Музы, любай жанчыны — сімвала ўсяго першароднага і адвечнага: «Майстар» (1994), «Якая ляжыць на пагорках» (2002), «Ева» (2005), «Ружовы вечар» (1992), «Вячэрняя песня» (1994).
Тонкай жывапісна-кампазіцыйнай мелодыкай напоўнены тыя творы Уладзіміра Кожуха, дзе аўтар надзвычай віртуозна і далікатна мадэлюе
9
жаночае цела, у тым ліку і аголенае, з выцягнутымі прапорцыямі, на фоне пейзажу, што надае ім высокамастацкую эстэтычную прыцягаль-насць як творам мастацтва. Гэта яшчэ адна яго таленавітая маста-коўская іпастась, прыдуманая аўтарам ці творча інтэрпрэтаваная ім з антычнай культуры. Сярод абагульненых жаночых вобразаў мы між-волі знаходзім аўтарскае параўнанне з вобразамі казачных дзеў, за-пазычаных і з народных дываноў, блізкіх па матывах да беларускага фальклору. Хочацца асабліва адзначыць унікальны твор — «Партрэт Але-ны Кіш» (2006), які ўвабраў у сябе вялікую духоўную энергетыку археты-пу як самой мастачкі, так і яе твора — дывана, арганічна аб’яднаных кам-пазіцыйна і жывапісна ў адно цэлае. Уладзіміру Кожуху, на наш погляд, удалося адным сваім творам прыадкрыць таямніцу творчай спадчыны Алены Кіш, паказаць прыгажосць вобраза самой мастачкі, што дагэтуль не ўдавалася ніводнаму мастаку.
Нельга не адзначыць і жывапісныя кампазіцыі, прысвечаныя маста-кам-сучаснікам, з якімі Уладзімір Кожух даўно сябраваў і добра ведаў іх у жыцці. Гэта «Партрэт У Пракапцова» (2016), а таксама «Прастор. Мары-на і Мікалай Ісаёнкі» (1989). Палотны напоўнены шчырасцю і дабрынёй аўтара, якімі ён заўсёды ахвотна дзяліўся з кожным.
Апошнім часам Уладзімірам Кожухам была зроблена вялікая праца па стварэнні серыі партрэтаў выдатных дзеячаў навукі для Прэзідыу-ма Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Многія з іх давялося рэкан-струіраваць з фотаздымкаў і гравюр розных эпох, але, нягледзячы на іх прэзентатыўны характар, кожны з іх напоўнены глыбокім вобразна-псі-халагічным зместам і выкананы на высокім мастацкім узроўні. Каб глы-бей раскрыць вобразы, аўтару давялося шмат працаваць з адпаведнымі дакументамі. Асабліва хочацца вылучыць партрэт акадэміка-мастака і мастака-педагога М. А. Савіцкага, якому яго таленавіты вучань У Кожух быў удзячны усё сваё творчае жыццё. Партрэт выкананы ў цёплым ка-ларыце на арнаментаваным фоне беларускага дывана, з караваем хлеба на стале і зброяй часоў вайны, што нагадвае сюжэты вядомых твораў гэтага выдатнага мастака.
10
У 2014 г. Уладзімір Кожух быў узнагароджаны Спецыяльнай прэміяй Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь дзеячам культуры і мастацтва. Ён неад-нойчы прымаў удзел у дабрачынных акцыях — у прыватнасці, для аргані-зацыі «“SOS” — Дзіцячая вёска Бараўляны» (апошні раз у маі 2017 г„ ужо цяжка хворы).
Уладзіміру Кожуху як жывапісцу, нягледзячы на яго сціплы характар, было падуладнае ўсё. Ім зроблена вельмі шмат знакавых твораў. Ён пра-явіў сябе вялікім наватарам і імправізатарам, шматгранным творцам і ў першую чаргу глыбока нацыянальным мастаком са сваім адметным філа-софскім бачаннем свету. У яго шырокай рознапланавай творчай спадчы-не, што складае адзіны жывапісны цыкл, гучаць творчыя мелодыі дабрыні і летуценняў, дух веры, святла і чысціні, што прайшлі праз яго сэрца і назаўсёды занатаваныя ім на палотнах.
Уладзімір Пракапцоў, кандыдат мастацтвазнаўства
лсторлл белорусского лзобразлтельного лскусства не так много мастеров, чье творчество еіце в молодостл бурно вллвается в художественное пространство страны л прлвлекает внлманле коллег по этому цеху. В конце 1970-х годов картлны Владлмлра Кожуха, представ-ленные на республлкансклх л всесоюзных выставках, ярко засвлдетель-ствовалл будуіцлй глублнный талант молодого художнлка лз Белорусско-го Полесья.
Владлмлр мечтал быть художнлком с детства. Значлтельное вллянле на него оказало занятле матерл, которая прекрасно вышлвала, л это чудо глубоко запало в душу мальчлка. Затем, в более зрелом возрасте, он ста-нет перенослть код матерлнской белорусской вышлванкл на свол жлво-плсные полотна. Первые детскле рлсункл былл на кусках обоев в доме, затем в школе учлтель рлсованля Нлколай Бородлнчлк рассмотрел в нем талант будуіцего художнлка л поддержлвал его советамл. В начале 1960-х годов в родном Дроглчлне Владлмлр посеіцал одновременно трл студлл лзобразлтельного лскусства — такова была жажда у юношл стать худож-нлком.
Первые детскле рлсункл на прлроде, красочные пелзажл родного По-лесья всегда будут сопровождать художнлка в его в творчестве, л с те-ченлем временл он создаст свой пейзаж — «орнаментальный»: «В осно-ве его лзобразлтельной схемы — рлтм, рапорты образов, контрастные сочетанля локальных цветов — все то, что характерно для вышлвкл л ткачества на полях традлцлонных ручнлков ллл в украшенлях слуц-
12
клх поясов»1. Это отллчает его пролзведенля от пролзведенлй старшлх художнлков — В. Цвлрко, Л. ІЦемелева, В. Громыко, П. Масленнлкова, М. Савлцкого, М. Данцлга, Н. Рея, Н. Карасева.
Владлмлр Кожух (1953—2017) — заслуженный деятель лскусств Рес-публлкл Беларусь, отллчный жлвоплсец, тонклй колорлст, который в совершенстве владел рлсунком. Его жлвоплсным пролзведенлям свой-ственны композлцлонная завершенность, обобіценность образов, флло-софнчность л метафорлчность авторского мышленля. Ему подвластны былл как тематлческая картлна, так л пейзаж, натюрморт, портрет... Но за этой влртуозной легкостью скрываллсь многолетнее художественное образованле л ежедневная, без выходных л празднлков, напряженная ра-бота автора за мольбертом, наедлне с члстым холстом.
Владлмлр получлл хорошее художественное образованле у лзвест-ных старшлх художнлков во время учебы в Млнском художественном учлллгце лменл А. Глебова, которое блестяіце закончлл в 1972 году; в 1978 году он с большлм успехом окончлл отделенле жлвоплсл Белорус-ского государственного театрально-художественного лнстлтута. В от-ллчле от некоторых сволх однокурснлков он очень внлмательно прлслу-шлвался к советам педагогов л с теплотой вспомлнал Петра Крохалева, Халма Ллвшлца, Борлса Аракчеева, Мая Данцлга. Заіцлтлв на «отллчно» длпломную работу «Празднлк урожая», с 1981 года художнлк актлвно участвует в республлкансклх л всесоюзных выставках л через четыре года вступает в Белоруссклй союз художнлков. Уже тогда такле художнл-кл, как Май Данцлг л Евгенлй Зайцев, отмечалл необычный талант Вла-длмлра Кожуха.
КНІГІ ОНЛАЙН
