Адкрыцці стагоддзяў
Алена Масла
Памер: 64с.
Мінск 2020
А калі капаць наш радавод глыбей, то трэба згадаць і лічыльныя палачкі, і фінікійскія гліняныя фігуркі, і абак
лічыльнікі інкаў... Лагарыфмічная лінейка, механічны арыфмометр таксама мае бліжэйшыя сваякі.
Першы персанальны камп'ютар Apple 1. 1976 г.
Савецкі персанальны камп'ютар «Агат». 1980я гг.
50
Трыццаць сланоў і адзін КАМП'ЮТАР
— I я багатую радаслоўную маю! захваляваўся мабільны тэлефон. Найперш варта сказаць пра маю кітайскую радню: у Кітаі ў 968 г. з’явіўся тэлефон для размоў па трубах. Быў і вяровачны тэлефон, затым з’явіўся электрычны. Але гэта правадныя тэлефоны. Правобразам мабільнага тэлефона была рацыя. А мабільны тэлефон пераноснае прыстасаванне для камунікацый з’явіўся прыблізна 70 гадоў таму. Калісьці, зусім нядаўна, быў рэдкасцю. А цяпер у кожнай сям’і па некалькі мабільных тэлефонаў...
Добра, калі праз іх не забываюцца ўнукі патэлефанаваць бабулям і дзядулям, дзеці бацькам, — уставіла сваё слова кніга. I калі з сябрамі не праз інтэрнэт, а наяве сустракацца таксама людзям на карысць будзе. Вы ўжо, сябры, знайдзіце магчымасць вашым гаспадарамкарыстальнікам пра гэта нагадаць.
Як зрабіць вяровачны тэлефон. Інструкцыясхема
■ Вам спатрэбяцца два пустыя карабкі зпад запалак, запалкі, ніткі. Праз інтэрвал у 1015 см прывязаць запалкі на працягу ўсяго «провада». 3 абодвух канцоў «провада» робім «развілку» мікрафон і слухаўку. Замацоўваем іх, пракруціўшы дзірачку ў запалкавым карабку. Прасцейшы тэлефонны апарат гатовы! Па ім можна перамаўляцца на недалёкія адлегласці напрыклад, з пакоя ў пакой. Толькі трэба сачыць
51
АДКРЫЦЦІ СТАГОДДЗЯЎ
Талерачка з наліўным яблычкам, або Цудоўны ІНТЭРНЭТ
«Бегаў Бай па сцяне ў чырвоным кафтане Нёс дзіцёнку па лапцёнку, і жане, і сабе Баяць ці не?»
(3 народнага)
Аднойчы ў Трыдзявятым царстве, у Трыдзясятым гаспадарстве ў хатцы на курачай лапцы пры святочным стале сядзелі Бабуся Ягуся і казачнік Бай. Ягуся частавала госця настоем крапівы з мятай, сама ж ахвотна сёрбала адвар з мухамораў. На дзіва, ён ёй не шкодзіў.
Бай у Трыдзявятае царства зазірнуў, каб пачутыя гісторыі пасля людзям збаяцьпераказаць. Вось і да Ягусі заскочыў — распытаць пра навіны. Але гаспадыня хаткі заўпарцілася:
Мая казка старая як свет. Сястрыца Алёнка братку Іванку ад
гусейлебедзяў адбіла, Піліпкасынок у печы засмажыцца цеў і ўцёк — нічога за апошнія тысячу гадоў не змянілася. Пераказваць — што ваду ў ступе таўчы! Лепш сам раскажы, што ў людзей робіцца?
Бай сербануў кіпеню з кубка і пачаў справаздачу:
— Суцэльны тэхнічны прагрэс з дэвайсамі і гаджэтамі! Я смартфон лрынёс паказаць, — выцягнуў Бай з кішэні пляскатую прыладу.
Баба Яга словы пра тэхнічны прагрэс і раней чула, «дэвайсы» і «смартфон» прапусціла міма вушэй. А вось на «ГадЖаТы» пакрыўдзілася:
— Мог бы і не абзываць старую!
У Бая і блізка наўме такога не было! Ён пачаў тлумачыць:
— Трэба правільна вымаўляць, тады і крыўднага нічога ў гэтым слоўцы няма!
не заха
52
Талерачка з наліўным яблычкам, або Цудоўны ІНТЭРНЭТ
У перакладзе з замежнай мовы «гаджэт» — новае прыстасаванне.
Ягуся падазрона зыркнула на Бая, але цікаўнасць перамагла.
Добра, расказвай, што з ім рабіць!
Смартфон умее фатаграфаваць, кіно здымаць і паказваць, праз яго можна чытаць, адзін з другім размаўляць, жыва пачаў тлумачыць Бай, але Ягуся перапыніла яго.
Бач, якія спрытныя: тэлевізар, відэакамеру, тэлефон і фотаапарат людзі справіліся ўпіхнуць у адну маленькую скрыначку!
Твая праўда, Ягуся! Але ёсць яшчэ навіна: людзі вынайшлі інтэрнэт! Смартфон — з прыстасаванняў, праз якое можна далучыцца да Сусветнага сеціва!
— Гэта як? зацікавілася Баба Яга.
Уяві, прыстасаванні для прыёму і перадачы інфармацыі па ўсёй зямлі звязаныя паміж сабой кабелем — адмысловымі правадамі, праз іх і перадаюцца навіны і звесткі, адсылаюцца лісты, вядуцца перамовы.
53
АДКРЫЦЦІ СТАГОДДЗЯЎ
Бабуся Ягуся зірнула на смартфон і з’едліва зазначыла: Нешта правадоў на гэтай скрыначцы я не бачу!
Твая праўда! пагадзіўся Бай. Гэта падобна на чароўны клубочак з нябачных нітак, які атрымаў заданне не дарогу казачнаму герою паказаць, а звязаць паміж сабой усіх ахвочых далучыцца да сеціва. У смартфона правадоў няма, бо людзі вынайшлі спосаб і праз космас сувязь паміж сваімі прыстасаваннямі трымаць! цярпліва патлумачыў Бай.
— Ох, — схапілася за галаву Баба Яга. — Дакажы!
Калі ласка, не ўпарціўся казачнік Бай. Глядзі!
Ён патыцкаў пальцам у смартфон, набраў словы «Баба Яга» і на экране высвеціліся спасылкі на розныя навуковыя артыкулы з даследаваннямі вобраза знакамітай гераіні, яе мастацкія выявы, фільмы і мультфільмы з яе ўдзелам.
— Адкуль гэта скрыначка ўсё ведае? — выдыхнула ўражаная Баба Яга.
Я да канца не разабраўся, паціснуў плячыма Бай. — Хіба зноў запытацца?
«Гісторыя вынаходніцтва інтэрнэта» набраў
Бай у пошукавіку і атрымаў імгненны адказ:
«У л іку тэхналагічных навінак мінулага стагоддзя інтэрнэт займае першае месца. Яго вынаходніцтву папярэднічалі адкрыццё тэлеграфа, тэлефона, радыё, тэлебачання і, урэшце, камп'ютара — з пачаткам распрацоўкі гэтай машыны пачаліся і спробы ўкараніць інтэрнэт. Паводле ідэі, камп'ютары павінны былі злучацца паміж сабой і працаваць як бібліятэка, захоўваючы і сарціруючы інфармацыю. Так і сталася.
Сёння інтэрнэт аб’ядноўвае мільёны карыстальнікаў па ўсім свеце, і колькасць іх штогод павялічваецца. Амаль у кожнай сям’і ёсць адзіндва, а часам і больш камп'ютараў, якія дзейнічаюць у сетцы. У апошнія гады доступ у інтэрнэт з’явіўся нават на Міжнароднай касмічнай станцыі», — пісалася ў артыкуле.
54
Талерачка з наліўным яблычкам, або Цудоўны ІНТЭРНЭТ
Баба Яга ажно завохкала і, ашчаперыўшы рукамі галаву, апусцілася на лаўку.
— Што ж гэта нарабілася? — гаротна ўздыхнула яна. Людзі мацнейшымі чараўнікамі сталі, чым мы? Адукавалі на сваю галаву, панарасказвалі казак! Даўней, каб даведацца навіны, нам хапала талерачкі з наліўным яблычкам.
— Дык якраз талерачка з яблычкам і сталася правобразам сеціва, пагадзіўся Бай. Па талерачцы яблык катаеш, пытанне задаеш — і атрымліваеш адказы.
— Бач ты, кемлівыя! Усё дакладна падсачылі і прымянілі тую ж сістэму, — здзівілася Баба Яга. Давядзецца зараз нам у людзей вучыцца. Дай сюды свой смартфон — буду асвойваць!
Казачнік Бай ахвотна паказаў, як карыстацца пошукавікам і, пакінуўшы смартфон Бабусі Ягусі, лабег праведаць жонку і дзяцей. Ён паабяцаў наведацца зноў, каб расказаць вядомыя яму дэталі жыцця ў Сусветным сеціве.
Ці ведаеце вы, што:
■ Пол Бэран [19262011] амерыканскі інжынер і вынаходнік, адзін з «бацькоў»стваральнікаў інтэрнэта, нарадзіўся ў Гродне.
■ Байнэт — сайты, інтэрнэтадрас якіх сканчваецца на .by, узнік у 1994 г., першыя беларускія інтэрнэтстаронкі пачалі з'яўляцца ў 1995 г.
55
АДКРЫЦЦІ СТАГОДДЗЯЎ
Ягуся Прыўкрасная
ІСАЦЫЯЛЬНЫЯСЕТКІ
Казачнік Бай за навінамі ў Трыдзявятае царства, Трыдзясятае гаспадарства наведваецца пастаянна, але надоўга там не затрымліваецца. Чалавечым дзецям казкі штодзень патрэбныя! Вось і носіць іх Бай поўным мехам, пераказвае мамам і татам, дзядулям і бабулям. А яны — дзеткам. Так і не выводзяцца казкі ў свеце.
I гэтым разам як вецер абляцеў Бай усіх казачных герояў. А перш чым вярнуцца да людзей, зазірнуў у хатку на курачай лапцы. Напярэдадні ён тлумачыў Бабусі Ягусі, што такое інтэрнэт, і пакінуў ёй смартфон для сувязі з Сусветным сецівам.
Авохці! Што пабачыў Бай: Бабуся Ягуся, не прычасаная і не ўмытая, не снедаўшы, не справіўшыся па гаспадарцы, сядзела пры стале. Кот Баюн цёрся аб ногі гаспадыні, чакаючы малака, — але яна на яго не зважала. У куце падскоквала ступа, нагадваючы, што акурат сёння — тэхагляд лятальных сродкаў, таму самы час выбірацца ў дарогу. Гусілебедзі кружлялі вакол хаткі, чакаючы распараджэнняў ад Бабы Ягі, — а тая ўбілася ў смартфон і вухам не вядзе на тое, што вакол робіцца!
Ягусенька! асцярожна паклікаў Бай.
Баба Яга ўскінула на яго чырвоныя ад стомы вочы. Было відаць, што Сусветнае павуцінне аблытала думкі чарадзейкі.
— Бабусенька! — настойлівей гукнуў казачнік і грукнуў у дзверы.
— Што за ачмур! устрапянулася Баба Яга. — Ноч мінула, дзень ужо на двары. А здаецца, што я на гадзінку ў смартфон зазірнула!
— Знаёмая справа! — пагадзіўся Бай і хацеўужо прачытаць лекцыю пра тое, што трэба ўмець кантраляваць час, калі выходзіш у сеціва. Інакш яно здольнае праглынуць нават такую магутную чарадзейку.
Але Бабуся зусім не слухала Бая! Яна падышла да люстэрка і, змахнуўшы з яго павуцінне і пыл, пачала разглядаць зморшчынкі на твары і адзіны свой зуб.
56
Ягуся Прыўкрасная і САЦЫЯЛЬНЫЯ СЕТКІ
— Без маладзільных яблыкаў не абысціся! — урэшце перавяла яна мройны позірк на Бая, і казачнік убачыў у зрэнках вачэй Бабы Ягі абрысы сэрцайкаў. Няйначай закахалася старая!
Так і было.
— Слухай мяне, — пачала яна дзяліцца з Баем. — Налазілася я ўначы па сеціве, начыталася і наглядзелася ўсяго столькі, што ўжо нічога не памятаю і пераказаць не перакажу! Тады думаю: што будзе, калі я, адзінокая чарадзейка, напішу, што сябра шукаю...
— Зразумела, Бабуся трапіла ў сацыяльныя сеткі. Там сучасныя людзі збіраюцца, як на прызбе: пагаварыць, навінамі падзяліцца, а пасля і пасварыцца, — адкаментаваў Бай. — I што, знайшліся ахвочыя з Бабай Ягой пазнаёміцца?
Бабуся напусціла на сябе загадкавага выгляду.
А я назвалася Васілісай Прыўкраснай і яе партрэт да абвесткі прычапіла...
Ох, — схапіўся за галаву Бай. — Ягуся! Так паводзяць сябе толькі падманшчыкі! Ты ведаеш, колькі іх у сеціве? Проста бяда. Сёння на адну пабольшала.
Ягуся ж нічога слухаць не хацела.
Ты толькі глянь, які харашун адгукнуўся! Завуць Барадач! Напісаў, што даўно марыў з прыгожай, працавітай, казачна прыўкраснай дзяўчынай пазнаёміцца! Баба Яга заскакала на касцяной ножцы, дэманструючы праз смартфон выяву сеціўнага знаёмца.
АДКРЫЦЦІ СТАГОДДЗЯЎ
Бай не ведаў, што казаць і што рабіць. Кожны казачны герой пасвойму прыўкрасны, гэта бясспрэчна! Але ж Ягуся выдавала сябе за іншага, і ў гэтым палягала бяда.
— А разумны які, — хваліла свайго фрэнда Ягуся. — Я пра незнаёмыя слоўцы ў яго спытала, на раз
КНІГІ ОНЛАЙН
