Хадзі, сонейка, да нас...
太阳，到这里来 Dear sun, please, come
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 183с.
Мінск 2019
«Калыханкі» («Доўгі дзень...») на музыку В. Раінчыка, якая ўжо шмат гадоў гучыць у канцы аднайменнай дзіцячай перадачы, пакладзены верш Г. Бураўкіна. Цікава, што калыханкі ў аўтарскай інтэрпрэтацыі перасталі быць толькі творамі для дзяцей і прысвячаюцца бацькам, дарослым, гарадам, напрыклад: «Вушацкая калыханка (Рыгору Барадуліну)» Я. Янішчыц, «Калыханка маме» Н. Мацяш і інш. Дадзены феномен можна растлумачыць толькі сапраўднай магічнасцю жанру, яго яскравай апатрапейнай функцыяй: гэта своеасаблівая ахова ад жыццёвых турбот, вяртанне ў дзяцінства, свой родны куток, ва ўлонне роднай хаты, да роднай маці. Гэта выказванне шчырай любові да чалавека, малой і вялікай радзімы, праяўленне клопату пра іх.
He менш важную функцыю выконваюць і забаўлянкі. Іх асноўная накіраванасць ужо адзначалася ва ўводзінах. Сувязь гэтых твораў з псіхафізіялагічным развіццём дзіцяці відавочная. Як заўважалася, пад рытмічныя словы асноўныя дзеянні выконваліся з пальчыкамі рук і ног дзіцяці. Псіхафізіёлагамі даказана, што менавіта ў падушачках пальцаў сканцэнтравана значная колькасць нервовых канчаткаў, што ўздзейнічаюць на розныя аддзелы галаўнога мозга. Тым самым нашы продкі, нават не ведаючы навуковых падрабязнасцей, прыкмячалі, што дзіця, з якім распрацоўвалі дробную маторыку, раней пачынала размаўляць і хадзіць, мела больш хуткую рэакцыю. Зарадкай з немаўлём неабходна займацца і ў наш час. Выкананне аднолькавых рухаў пад разнастайныя слоўныя прыгаворкі-забаўлянкі з'яўляецца цікавым, прыцягальным, вясёлым заняткам і для дзіцяці, і для яго бацькоў.
Цудоўны прыклад сувязі з асяроддзем, знітаванасці чалавека і прыроды, усведамлення таго, што ў наваколля ёсць свая душа, даюць заклічкі. Гэта своеасаблівы зварот да сонца, дажджу, божай кароўкі, грыбоў з надзеяй атрымаць добрае надвор'е і ўраджай. Жанр заклічкі ў яго дзіцячай інтэрпрэтацыі мае некаторыя аналогіі з «дарослым» таямнічым замоўным жанрам.
Каштоўнасць калыханак, забаўлянак і заклічак у першую чаргу заключаецца ў тым, што прадугледжвае цесную ўзаемасувязь дарослага і дзіцяці, дзякуючы якой ад старэйшага пакалення да малодшага перадаюцца веды, традыцыі,
погляды на жыццё, успрыманне прыроды, назапашаныя не толькі ў канкрэтнай сям'і, але і ў этнічнай культуры ўвогуле. I менавіта гэтая сувязь пакаленняў застаецца неабходнай і запатрабаванай ва ўсе часы — эпоху навукова-тэхнічнай рэвалюцыі, касмічную эру, час панавання нанатэхналогій. Душа чалавека заўсёды будзе хінуцца да сваіх бацькоў і таго куточка, дзе ён нарадзіўся, бо менавіта з гэтымі рэаліямі ўстойліва звязана пачуццё ўтульнасці, псіхалагічнага камфорту і абароненасці, якое не заменяць ніякія навамодныя прылады.
Некалькі іншую накіраванасць маюць фальклорныя тэксты, створаныя самімі дзецьмі, паколькі яны датычацца сферы міжасабовых стасункаў у пэўнай узроставай групе. У дадзенай кнізе ў якасці найбольш выразнага прыкладу абраны лічылкі. 3 дапамогай гэтага невялікага верша вырашаліся многія спрэчкі ў дзіцячым калектыве падчас гульні і ў пэўных канфліктных сітуацыях. Аднак узнікненне дадзенага жанру мае не толькі прагматычную накіраванасць. Яшчэ раз падкрэслім, што лічылкі ствараліся менавіта дзецьмі, а гэта значыць, што такія творы садзейнічалі развіццю творчага мыслення, фантазіі, давалі магчымасць упершыню ўвайсці ў свет паэзіі, пачаць рыфмаваць словы. Сучасныя дзеці таксама не губляюць дадзеных навыкаў: ім па-ранейшаму цікава ствараць уласныя невялікія вершы, адгукаючыся такім чынам на навакольныя рэаліі. Доказам неперарыўнасці традыцыі можа выступаць і той факт, што адзін з аўтараў кнігі, працуючы ў канцы 1990-х гадоў у дзіцячым летнім лагеры, пачуў лічылку на матыў «На златом крыльце снделн...», дзеючымі асобамі якой былі больш актуальныя для тагачасных дзяцей персанажы з папулярнага ў той перыяд серыяла «Санта-Барбара».
Спадзяёмся, што наша кніга будзе цікавая як дарослым, так і дзецям. Першыя змогуць выкарыстоўваць самабытныя, яскравыя, нацыянальна адметныя паэтычныя ўзоры фальклору пры выхаванні дзяцей, а тыя, у сваю чаргу, зацікавяцца прафесійна выкананымі малюнкамі і з іх дапамогай змогуць фантазіраваць і ўяўляць далейшае жыццё і прыгоды персанажаў. Выпрацаваныя дзякуючы жыццёваму вопыту нашых продкаў формы выхавання, развіцця, сацыялізацыі дзяцей розных узростаў з'яўляюцца ўнікальнай крыніцай для іх трансляцыі сродкамі сучасных тэхналогій пры стварэнні інтэрактыўных ЗО-інсталяцый. Адным з падобных паспяховых міжнародных праектаў выступае «Future Live», экспазіцыя якога ў Мінску паказала, што фармат інтэрактыўных
выстаў абсалютна актуальны і магчымы для развіцця сучаснай культуры і выхавання дзяцей. Выкарыстанне ж аўтэнтычных тэкстаў і вобразаў з беларускага фальклору дапаможа надаць падобнай экспазіцыі нацыянальны каларыт.
У прапанаваным выданні творы перакладаюцца на кітайскую і англійскую мовы, што дае магчымасць іншым народам на шырокай еўраазіяцкай прасторы пазнаёміцца з яшчэ адной старонкай непаўторнай беларускай культуры, яе вобразамі і паэтыкай.
后序
为了组成这一系列的第三本书，我们挑选了为孩子创作的和孩子自 己创作的作品。像谜语一样，摇篮曲、游戏话、数数儿的儿歌、号召歌 也都表现神秘的世界：动物会说话，帮助摇晃孩子的摇篮，给孩子带来 睡梦和礼物。和谚语一样，儿童创作有培养孩子的功能，形成孩子将来 生活、治家、照顾别人的准则。
但是有一个问题：现代是信息技术、纳米技术、先进电子设备（包 括儿童使用的机械）的时代，我们需不需要传统摇篮曲和游戏话？我们 认为，肯定需要。主要原因是祖先由孩子的活动、岁数特点得出的结论 与现代科学（心理学、生理学、解剖学等）的研究结果是不谋而合的。 连最贵的婴儿监控器或者具有音乐玩具的自动摇动的摇篮也不能代替母 亲的声音和温情。简单的动作和音调仍然是安慰孩子、维持母亲和孩子 的内心联系最好的方式。这种联系即使过了几十年还是会有影响的。缺 乏这种联系的结果是孩子的冷淡态度和疏远，而父母还不明白这种态度 的原因。这本书中的摇篮曲为父母提供的文词格式，婴儿在潜意识中会 记住的，促进说话能力，开发智力发展。孩子看了独特和鲜艳的画儿就 可以对比文词和目视意象。孩子满了二三岁，就可以用画儿来想出关于 摇篮曲的主角的各种故事。
诗人和动画片工作人员之所以对摇篮曲一直感兴趣，是因为摇篮曲 具有很大的现实性和生命力。摇篮曲的作者包括许多杰出的人：弗朗西 沙•克伯咕什维奇、扬卡•卢奇那、阿尔图•沃尔西、马克西姆•坦克、格 里戈里•波罗独令、列奥尼德•德兰阔-麦需克（"摇篮曲—一数数儿的儿 歌”）；不久前俄罗斯有一个大型节目《世界上的摇篮曲》（导演是伊 丽莎白•斯克瓦尔措瓦，2006-2012年，60集）。多年来我们在儿童电视 节目《摇篮曲》中可以听到一首著名的''摇篮曲”（诗人是根纳季•布拉 夫京，音乐家是瓦西里•拉英奇克）。值得注意的是，有的作者把摇篮曲 献给父母、其他成年人、故乡的城市，比如：叶夫根尼娅•娅尼西慈的 “吴啥奇摇篮曲”（献给格里戈里•波罗独令）、妮娜•玛洽西的“献给母 亲的摇篮曲”等。真正的魅力和强大的保护力是解释这个现象的原因： 摇篮曲是一种防止生活危险，回归到童年、故乡、母亲的方式。摇篮曲 是对人、故乡真挚情感和关心的表现方法。
游戏话是同样重要的。游戏话的本质我们在前言已经提到了。这些 作品和孩子的心理、生理发展的关系是明显的。像我们所说的，有节奏 的游戏话与手指、脚趾的动作相配合。心理生理学家证明了指腹和趾腹
有许多影响脑子各种部分的神经末梢。那么，祖先虽然没有进行过科学 调查而知道了做精细动作的孩子比其他孩子早学会走路，有快速反应的 事实。现在我们知道了与婴儿做操的必要性。对婴儿和父母来讲，一边 说游戏话一边做操是多么有意思、多么有趣啊！
号召歌证明人与自然的联系。人意识到自然万物都有灵性。号召歌 中有对太阳、雨水、瓢虫、蘑菇的招呼来祈求好天气、好收获。儿童号 召歌与“成年人”神秘的咒语有一定关系。
摇篮曲、游戏话、号召歌的重要性首先是维持成年人和孩子的密切 联系。因为有这种联系长辈就可以把几代人积累的知识、习俗、对生活 和自然的观察结果传给晚辈。无论是哪个时代，农业时代、科技革命时 代还是太空和纳米技术时代，这种亲属、代际联系都是最重要的。人的 心灵永远牵系着父母和家乡，因为这与安全感和舒适感这两个因素有密 切关系，是先进机械所不能代替的。
儿童自己创作的作品不一样，因为这涉及到儿童圈内关系。本书包 含的数数儿的儿歌就表现了这个情况。不仅玩游戏时，而且在别的纠纷 情况下，短数数儿的儿歌是解决争端的简单方式。数数儿的儿歌的出现 不只是有使用的目标。数数儿的儿歌因为是儿童自己创作的，所以促进 儿童的创造思想的发展，儿童可以进入诗歌的世界、自己做诗。儿童对 这样活动还是很感兴趣的：创作小诗对他们也很有意思。这些小诗是结 合周围环境的现象的结果。比如，本书的作者1990年代在少年夏令营工 作时，听到“在金的台阶上坐的是……”那个数数儿的儿歌包含了当时 很流行的“桑塔巴巴拉”电视连续剧主角名字的数数儿的儿歌。
我们希望成年人和孩子都会喜欢这本书。成年人在培养孩子时可以 利用民间创作的独特、杰出、民间文化特色的作品。孩子会喜欢职业画 家画的画儿，看画儿就可以想出关于主角的各种故事来。民间创作展现 的祖先对培养不同岁数的孩子的生活经验，可以使用3D互动的技术来表 现。2018年夏天于明斯克举行的《Future live»博览会是这类国际项目之 一。使用白俄罗斯民间创作的意象和正式文本更加具有民族特色。
像以前出版的两本书一样，这本书也有中文和英文的翻译。这为 住在欧亚地区的不同人民提供了认识独特而丰富的白俄罗斯文化的新机 会。
CONCLUSION
The third book was composed of the folklore works selected by children themselves. In the same way as in riddles, the wonder of the world appears in lullabies, counting-out, amusing and appealing rhymes: animals can speak in them, they help to cradle a baby, usher the baby's sleep and bring gifts. Similar to proverbs, folklore for children contains an educating component, short rhymed narrations about how to run the house, care for others, etc., prepared the child for future life.
One may wonder if there is any necessity in lullabies and amusing rhymes in the present time of cutting-edge gadgets (even for children), information and nanotechnologies. Yet, we do think they are absolutely essential. The folk wisdom collected and stored by centuries, our forefathers' wit and observations of the child's behaviour and peculiarities of each age period coincide with contemporary conclusions from psychology, psychophysiology, anatomy, etc. Even today no auto-swing cradle with musical toys or baby monitor can be used in exchange for the mother's affection or her voice. Still, as it was long ago, monotonous swinging and a melody is the best way to lull to sleep a child. Moreover, this is a way of psychological and emotional bonding between mother and baby, which remains for years. The lack of such a kind of relationship in childhood leads to the emotional coldness and aloofness, which parents are not able to find a reason for in the future. The lullabies suggested in the book would be of help to the parents in order to use the verbal formulae that remain on the subconscious level and assist to the mental and speech development of the baby. When looking at vibrant, original pictures a verbal image could be associated with a visual one; for a child from one to three years old the book might be used for a following game: to think up the continuation of a character's story.
Lullabies' long life and relevancy is proved as well by the fact that they have always been a subject of interest for poets and cartoonists: like lullabies in verse by F. Bahushevich, Ya. Luchyna, A. Volski, M. Tank, R. Baradulin, L. Dranko-Maisyuk ("Counting-out Lullaby") and a major Russian project "The World Lullabies"
(dir. Ye. Skvartsova, etc., 2006-2012, 60 episodes). The most popular work is "The Lullaby" ("A long day...”)，its poem is written by H. Buraukin and music by V. Rainchyk, "the Lullaby" has for many years been heard on TV at the end of the same-named child programme. It is worth mentioning that lullabies written by a definite author are not necessarily directed only towards children, they may be devoted to parents, adults, towns, for instance, the lullaby "Ushachy lullaby (to Ryhor Baradulin)” Ya. Yanishchyts, "The lullaby for mother" N. Matsyash, etc. That phenomenon can only be explained by some magic of the genre, an apotropaic function: a sort of protection from daily troubles, returning to a childhood, to an own and cosy place in the home, to mother. This is expressing sheer love and care for the human, birthplace and native land.
The amusing rhymes are of great importance as well. The amusing rhymes' main purpose has already been described at the introduction. Connection of these folklore works to the child psychophysiological development is quite evident. As it has already been mentioned, when reciting the rhymes an adult plays with a child's hands and feet. Psychophysiologists proved that it is at the finger pads where the majority of nerve-endings effecting different brain subdivisions are located. Thereby our ancestors without having any scientific data noticed that a child, with whom the fine motor skills were trained, started to speak and to walk sooner and had quicker reflexes. Exercises for the baby are necessary nowadays as well; moreover, how interesting, amusing and catching they could be for both the baby and the parent if monotonous movements are accompanied by various amusing rhymes!
КНІГІ ОНЛАЙН
