Мова SK
Віктар Марціновіч
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 264с.
Мінск 2014
Калі прыйшлі кітайцы, яны адразу адчулі сакральны характар круглага пляца, але зразумелі яго як яны заўсёды ўсё разумеюць дужа па-свойму. Яны зрабілі тут «плошчу Мёртвых». Дзякуючы нашым пантэістычным братам, кошты на нерухомасць у квартале катастрафічна і назаўжды абрынуліся. А я ж памятаю, бабуля апавядала, што некалі раён быў нават прэстыжным, а барэльефікі з галубамі на суседнім доме сімвалізавалі тое, што ў ім месціліся рэзідэнцыі ды-
* Калі вы мяне разумееце (анг.).
пламатаў (у тыя сівыя часы прафесія дыпламата лічылася пачэснай як прафесія прадстаўніка Дзяржнаркакантролю цяпер).
Кватэра ў мяне семдзесят метраў. Яна мае два асобныя пакоі, бо ў старажытныя часы «бацькі» жылі тут жа, побач з «дзецьмі». Яшчэ ў мяне ёсць такая цікавая штучка, як «кухня», там у тым самым сярэднявеччы «жонка» гатавала ежу для ўсёй «сям’і» (танных wok-снэкаў тады, мабыць, яшчэ не прыдумалі). У мяне падлога з сапраўднага дрэва і высокая столь, з якой крышыцца антыкварная тынкоўка. Апартаменты выглядаюць як закінуты імператарскі палац у Хюэ сляды былой раскошы, якія, праз змену эпох і эстэтыкі, болей ужо не асацыююцца з раскошай, а хутчэй з інтэр’ерным дзівацтвам.
Вокны пакоя, у якім я сплю, выходзяць на той шэра-чорны абеліск. Уначы добра відаць, як маркотныя фігуры кладуць на месца, дзе некалі гарэў «вечны агонь», папяровыя «мерседэсы», як раскідваюць па плошчы «эзатэрычныя даляры», набытыя ў «крамах мёртвых»*. Як запальваюць пукі духмяных палачак на стыхійных алтарах продкаў, якімі, як магіламі, застаўленая цяпер уся пляцоўка вакол абеліска. Звычайна гэта адбываецца ў поўнай цішыні; кітайцы, якія даглядаюць алтары ці варожаць над «рэчамі мёртвых», не вітаюцца з іншымі, што прыйшлі з той жа патрэбы. Час ад часу сюды прывозяць адзетых у чырвоныя балахоны піаманаў, якія доўга бубняць над паднашэннямі ці варожаць на кубіках ды вузельчыках. Пераход пад плошчай увесь час застаўлены свечкамі, ягоныя сцены заклееныя фоткамі памерлых кітайцаў з тагасветнымі ўсмешкамі. Зіхоткае полымя свечак гуляе на тварах людзей, якіх ужо няма, і трэба мець жалезныя нервы, каб спускацца туды. Цяпер гэты пераход
* Згодна з традыцыйнымі кітайскімі вераваннямі, памерламу можна перадаваць грошы і іншыя матэрыяльныя каштоўнасці, пакідаючы іх на скрыжаваннях або спальваючы іх у спецыяльных сакральных месцах.
(ды і ўся плошча) болей нагадваюць храм мёртвых, чым манумент нейкай «перамогі», пра якую ўсе даўно забылі.
Бывае, назіраючы за тым, як па-сучаснаму прыбраная дзяўчына самнамбулічна соўгаецца па плошчы, расстаўляючы ў «правільных месцах» свае перадачы памерлым сваякам, я ўсміхаюся. Ці не смешна гэта? Такія практычныя ў гандлі, кітайцы робяцца наіўнымі, як толькі справа даходзіць да пытанняў быцця і небыцця.
Яны вераць, што ў памерлых можа быць «здароўе» і «дабрабыт». Яны цешаць сябе надзеяй, што пасля смерці душа працягвае ездзіць на «мерседэсах» і жэрці качку па-пекінску. I што ёй, памерлай душы, ёсць вялікая справа да таго, як шануюць ейную памяць тыя, хто застаўся ў свеце жывых. Хоць відавочна, што ніякага жыцця пасля смерці няма, як няма ні Нябёсаў, ні Пекла. Нікчэмнае існаванне нашай душы канчаецца разам са смерцю фізічнага цела.
А час ад часу яшчэ і да таго. Хоць хто б мне растлумачыў, чаму, выглядваючы ў акно ці праходзячы праз «плошчу Мёртвых», я маю адчуванне, што над ёю лунаюць сонмы нябачных, але пры гэтым не меней прысутных душаў?
БАРЫГА
Праз тое, што гандаль у мяне невялічкі, я не магу дазволіць сабе жытло ў раскошных апартаментах сучасных дамоў-хмарачосаў з вокнамі ва ўсю сцяну, з агромністымі Net-візарамі і панарамнымі відамі на наш прыгожы горад. Я тулюся ў сціпленькай старой кватэрцы, якая засталася мне ад бацькоў. Кватэра у прыземістым дамку ў гістарычным цэнтры Мінска, у межах першай кальцавой дарогі. Побач крама «Детскнй Мнрь» і вуліца Коласа, названая ў гонар хлебаробаў Паўночна-Заходніх тэрыторый, што збіраюць каласы, з якіх вырабляецца хлеб.
Дом мой збудаваны паводле старажытнай тэхналогіі, з вялікіх бетонных панэляў. Ён вельмі надзейны, у адрозненне ад шмат якіх навамодных дамоў. Толькі ў некалькіх месцах панэлі патрэскаліся і абсыпаліся. А так стаіць і, як мне
здаецца, будзе стаяць яшчэ тысячагоддзі: арміраваны бетон, што з ім зробіцца? У мяне аднапакаёўка, у ёй, акрамя архаічнай чыгуннай ванны, ёсць яшчэ кухня, у якой на сапраўднай газавай пліце я час ад часу сам гатую сабе ролтан, бо мне вельмі падабаецца кухарыць.
Такія дамы называюцца «хрушчоўкамі»: яны ўсе невялікага памеру, усяго на 45 паверхаў, і з навакольных дрэваў на іх балкопы ў траўнічэрвені злятаецца шмат хрушчоў. 3 дакладна такіх панэляў зробленыя таксама дзевяціпавярховыя дамы, толькі глыбей, у Зялёным Лузе, але яны «хрушчоўкамі» не называюцца, бо хрушчы да дзявятага павсрха даляцець не здольныя.
На пляцоўцы між другім і трэцім мяне сустракае мой «сусед праз сценку», Сан Саныч, ён жа дзядзя Саша. Ён паліць тытунёвую цыгарэту ў кветніку, які зладзіў на пляцоўцы. Тут вісіць рэпрадукцыя карціны Шышкіна «Раніца ў сасновым лесе», стаяць два старыя крэслы, на якіх Can Саныч уласнаруч змяніў абіўку, стол, на стале попельніца, куды Сан Саныч збівае попел, а таксама процьма розных раслінаў, якія трэба ў час паліваць. ГІабачыўшы мяне, дзядзька пасміхаецца, пажоўклыя ад тытуню вусы, якія выклікаюць складаную асацыяцыю з ужо згаданымі каласамі, едуць уверх, у іх патанае кірпаты hoc Сан Саныча.
О! Сусед! басіць ён і гучна чухае грудзі пад злінялай цяльняшкай.
Калі паспрабаваць апісаць Сан Саныча сучаснай мовай, то папросту нічога не выйдзе. Бо ў свеце брэндаў, Net-візара і рэкламных тыпаў не засталося такіх жывых персанажаў, як ён. Сан Саныч тоўсты, але не той камерцыйна прывабнай таўсматасцю, якой тоўстыя героі ролікаў з пяльмешкамі «Равіёлікі» ці варэнікамі «Сібірскі цуд». Ён кампанейскі, але не той кампанейшчынай, якую мы бачым ў прамоўшне гарэлкі «Рускі стандарт». Ён добры, але, зноў жа, ягоная дабрыня не роўня дабрыні піва «Арсеналыіае». Ён любіць патрындзець, але ягоны трындзёж не падобны да трындзяжу фірмовага «дзядзькі-суседа» з рэкламы «Вэлкам» «Няхай гавораць».
Я спрабую зрабіць крок па лесвіцы, да свайго трэцяга паверха, але ён, вядома ж, спыняе мяне:
А вось яшчэ выпадак быў, пачынае Сан Саныч казаць мне проста ў спіну, ведаючы, што я спынюся, каб паслухаць. I я сапраўды прыпыпяюся. Споўнілася мне тады шаснаццаць гадоў, атрымаў я пашпарт, і пайшлі мы з сябрам гэта адзначыць. Набылі пляшку гарэлкі і скіраваліся на Мінскае мора. Там узялі лодку напракат па дзве гадзіны, адплылі трохі ад станцыі, гарэлку выпілі і давай рыбу вудзіць. А тут на табе! сапраўдная ліпеньская навальніца! Дождж! Град! Вецер! Нас аднесла ад берага, мы вяслуем, a нас вецер адносіць. Гадзіну, другую. Спачатку ён, потым я! Потым зноў ён! Ну скажу так гадзіны чатыры веславалі, не меней! Рукі ўсе ў кроў пасціралі! А лодка не варушыцца! Як зачараваная стаіць! Цьху ты! Я ўжо не рады быў ні той гарэлцы, ні таму пашпарту, ні той даросласці. А ты кажаш!
Дзядзя Саша замоўк. Ці то гісторыя скончылася, ці то задумаўся пра нешта сваё, згадаўшы другую гісторыю.
I чым усё скончылася?
Вядома чым. 3 Галінай ажаніўся, сказаў ён мудра.
- А з лодкай?
3 лодкай? перапытаў ён і сёрбнуў піва з куфля, які хаваў пад крэслам. Мы з хвалямі біліся-біліся і здаліся. Скіравалі лодку па ветры, да другога берага. Прысталі, саскочылі проста ў ваду і, што тыя бурлакі, пацягнулі за канат яе, па мелкаводдзі. Цягнулі ўвесь вечар і паўночы. Прыйшлі, лодачніка пабудзілі. Ён нам пашпарты вярнуў, і за перабор часу грошай не ўзяў. Добры быў чалавек. 3 разуменнем. Паглядзеў на нашыя раздзёртыя фізіі і сказаў: «Не, хлопцы, я з вас грошай за перабор часу не вазьму. Хоць вы тую лодку толькі на дзве гадзіны арандавалі». А тут якраз здарылася раніца. Мы у электрычку і дахаты. I вось я такі стомлены быў, што потым, ужо ў тралейбусе, проста выключыўся. Мяне будзяць, а мне здаецца, што сёння выходны, а маці мяне чагось у школу падымае, трасе. Я кажу: не трэба, сёння ж выходны! Гляджу: а гэта не маці, а мужык, і сам я не ў ложку, а ў тралейбусе на падлозе! А ты кажаш!
Ён зноўку замоўк.
Цікавая гісторыя, дзядзя Саша! А ў мяне сёння таксама здарэнне у мяне вудай спрабавалі заплечнік сарваць.
Ды ты што! здзівіўся дзядзя Саша. I як гэта было?
Тут дзверы ягонай кватэры адчыніліся і паказалася сухенькая постаць цёці Галіны.
Коцік, ідзі есці! запрасіла яна мужа. Бо пастыне ўсё! Ты ж ведаеш, чаго я болей за ўсё не люблю калі ежа стыне, а муж галодны на лесвіцы паліць. Добры дзень, Сярожа! паздароўкалася яна са мной.
Мой сусед, фыркаючы, як цюлень, узняўся з крэсла і патэпаў у кватэру. Куфаль ён, падобна, дап’е, калі яшчэ раз выйдзе папаліць. Калі ён заходзіў, жонка хуценька чмокнула яго ў шчаку. Сан Саныч і Галіна апошняя сям’я, якую я ведаю. He нейкая там апошняя «шчаслівая сям’я», a проста апошнія людзі з маіх знаёмых, якія бачаць сэнс у тым, каб жыць па гэтай схеме муж, жонка, сумесны сон, сумесны побыт.
Мая Ірка злуецца на гэтых дваіх. Яна кажа, што праз такіх, як яны, састарэлых калхазанаў, мы і прасралі ў свой час будучыню, сучасііасць і наогул усё. Але калі я гляджу на тое, як яны цалуюцца: ён увесь сівы і пузаты, і яна сухенькая і старэнькая, то адчуваю нешта накшталт зайздрасці.
ДЖАНКІ
Сям’я як схема адносінаў між людзьмі загнулася не дзесяць і не дваццаць гадоў назад. Насамрэч сям’ю забілі «Бітлз», сэксуальная рэвалюцыя, Вудстак, 1960-я, 1970-я і па-ба-ба-бам! самае галоўнае: кантрацэпцыя. У дваццатым стагоддзі людзі проста не зразумелі, што яны вынайшлі, калі вынайшлі кандомы і гарманальныя кантрацэптывы. Першай небяспеку адчула каталіцкая царква перад тым, як канчаткова сканаць, прыціснутая новымі гламурнымі вераваннямі, яна спрабавала забараніць засцерагацца дурная спроба ў век СНІДу і татальнай полавай разбэшчанасці.
У канцы дваццатага стагоддзя людзі настолькі захапіліся новымі магчымасцямі, якія абяцаў свету сэкс без сацыяльных наступстваў, што проста перасталі нараджаць дзяцей. Малыя пачалі ўспрымацца прыблізна так, як раней успрымаліся венерычныя захворванні: як следства празмернай юрлівасці. Як вынік уласнай няздольнасці хоць мінімальна кантраляваць цялесную прагу і заўсёды траціць трыццаць секундаў на тое, каб нацягнуць кандом. Нарадзілі дзіця? Ну што ж цяпер марнуйце найлепшыя гады, каб яго накарміць, адзець і выгадаваць прыкладна такі быў выраз у людзей, калі яны бачылі сям’ю з немаўляткам.
КНІГІ ОНЛАЙН
