Пачынальнікі
З гіст.-літар. матэрыялаў XIX ст.
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 549с.
Мінск 2003
С. 276. Калі рыхтавалася 1-е выданне зборніка, пра «музыканта з-над Дзвіны» Л. Кандыбу ніякіх звестак не было. Як пазней высветлілася, Л. Кандыба таксама быў замешаны ў падзеях 1863 г., прыцягваўся да следства (ДГА Літвы, ф. 1248, воп. 1, спр. 670; К і с я л ё ў Г. Радаводнае дрэва. С. 186—188). Гэта яшчэ раз пацвярджае, што вакол Вярыгі-Дарэўскага гуртаваліся пераважна людзі, блізкія да вызваленчага руху.
С. 377. У першым выданні зборніка гады жыцця Ф. Тапчэўскага, паводле няпэўных тагачасных звестак, акрэсліваліся такім чынам: каля 1838— 1910. Потым быў знойдзены надмагільны помнік паэта з дакладнай датай яго смерці — 17.12.1892 г. Гл.: Каханоўскі Г. Адчыніся, таямніца часу. Мн., 1984. С. 93.
С. 379. Акалічнасці арышту Ф. Тапчэўскага на пачатку 1864 г. у Веліжскім павеце раскрыты ў нашым артыкуле «Вакол загадкі «Хвэлькі з Рукшэніц» у кнізе «Радаводнае дрэва» (1994). На падставе запозненага даносу, Ф. Тапчэўскі абвінавачваўся ў спробе ўступіць у паўстанцкія шэрагі на роднай Полаччыне ў самым пачатку паўстання ў красавіку 1863 г., але юрыдычна давесці гэтага следчым не ўдалося.
С. 409. Па ўдакладненых звестках (знаходкі Я. Янушкевіча), брат Ф. Багушэвіча Валяр’ян у 1880-х гадах жыў у Люксембургу (Багушэвіч Ф. Творы. Мн., 1991. С. 181).
С. 428. Як цяпер устаноўлена, у маладыя гады Г. Радзевіч разам з жонкай Юліяй актыўна ўдзельнічаў у сацыял-дэмакратычным і рабочым руху ў Пецярбургу (К і с я л ё ў Г. Радаводнае дрэва. С. 70—84).
С. 433. Па ўмовах часу ў выданні «Пачынальнікаў» 1977 г. было апушчана, што запіс успамінаў 3. Нагродскага і Ю. Радзевіч належыць выдатнаму дзеячу беларускага нацыянальнага руху А. Луцкевічу. Тады гэта імя было пад забаронай. Нядаўна з’явілася больш поўная перадрукоўка гэтай каштоўнай публікацыі 1938 г.: Л у ц к е в і ч А. Жыццё і творчасць Фр. Багушэвіча ва ўспамінах ягоных сучаснікаў// Спадчына, 2001, № 1—2.
С. 446. Пасля некаторыя з гэтых прозвішчаў, названых ва ўспамінах Я.Дылы, былі ўдакладнены слуцкім краязнаўцам Родчанкам: не Вострасайліны, а Вастрасабліны; не Тэраль, а Пярэль (Родчанка Р. Альгерд Абуховіч-Бандынэлі. Мн., 1984. С. 42—49).
С. 449. Паўней пра доктара А. П. Ярэміча (1876—1920) гл.: Я. К у п а л а: Энцыклапедычны даведнік. Мн., 1986. С. 701.
С. 469. Як высветлілася, дакладныя даты жыцця бацькі паэта (13.3.1817—8.2.1880) захаваліся на яго помніку на Кальварыйскіх могілках у Мінску.
С. 511. Гл. таксама № 185 бібліяграфіі. Пазней у выніку даследаванняў Г. Кісялёва і Я. Янушкевіча высветлілася, што гэта не пераклад, а аўтарскі тэкст В. Дуніна-Марцінкевіча, які напісаў свой знакаміты вадэвіль на «пінскай гаворцы», набліжанай да ўкраінскай мовы.
С. 522. Звесткі пра больш познія крыніцазнаўчыя публікацыі па літаратуры гэтага перыяду прыведзены ў манаграфіі: Кісялёў Г. В. Ад Чачота
да Багушэвіча: Праблемы крыніцазнаўства і атрыбуцыі беларускай літаратуры XIX ст. 2-е выд. Мн., Бел. навука, 2003. Спробу адпаведнай анатаванай бібліяграфіі гл. таксама: Пра ХІХ-е ў 1999 г. // XIX стагоддзе: Навукова-літаратурны альманах / Уклад. М. Хаўстовіч. Мн., 2000. Кн. 2. С. 220—223.
С. 523. Пра дадатковыя росшукі па ідэнтыфікацыі асоб, знятых на гэтай фатаграфіі, гл.: К і с я л ё ў Г. Чацвёра са старога здымка // Голас Радзімы, 1998, 19, 26 лют., 5, 12 сак. Што да партрэтнага здымка В. Дуніна-Марцінкевіча на с. 169 нашага зборніка, то цяпер вядомы яго арыгінал, які захоўваецца ў Нацыянальным музеі гісторыі і культуры Беларусі.
С. 524. Па звестках У. Содаля, М. Насенка быў дробным службоўцам, судовым прыставам (С о д а л ь У. Сябра з Украіны // Літ. і мастацтва, 1984, 16 сак.).
АРХІВЫ, МУЗЕІ, БІБЛІЯТЭКІ: СТАРЫЯ I НОВЫЯ НАЗВЫ
Архіў Акадэміі навук СССР у Ленінградзе — Архіў Расійскай Акадэміі навук (РАН) у Санкт-Пецярбургу.
Архіў унутранай палітыкі, культуры і быту ў Ленінградзе — у 1941 г. увайшоў у ЦДГА СССР у Ленінградзе (ЦД ГАЛ).
Дзяржаўная бібліятэка БССР імя У. I. Ленінаў Мінску — у 1926—1932 гг. Беларуская дзяржаўная бібліятэка, цяпер Нацыянальная бібліятэка Беларусі.
Дзяржаўная публічная бібліятэка імя М. Я. Салтыкова-Шчадрына ў Ленінградзе (ДПБ) — Расійская нацыянальная бібліятэка ў Санкт-Пецярбургу.
Дзяржаўны гістарычны архіў (ДГА) Маскоўскай вобласці — цяпер Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў (ЦДГА) горада Масквы.
Дзяржаўны музей БССР — Нацыянальны музей гісторыі і культуры Беларусі.
Інстытут рускай літаратуры (Пушкінскі дом) СССР у Ленінградзе (ІРЛІ) — Інстытут рускай літаратуры (Пушкінскі дом) РАН у Санкт-Пецярбургу (ІРЛІ).
Ленінградскі дзяржаўны гістарычны архіў (ЛДГА). Больш ранняя назва — Дзяржаўны гістарычны архіў Ленінградскай вобласці. Цяпер Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў (ЦДГА) горада Санкт-Пецярбурга.
Фундаментальная бібліятэка імя Я. Коласа' АН БССР (ФБАН БССР) — цяпер Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Я. Коласа НАН Беларусі (ЦНБ НАН Беларусі).
Цэнтральная бібліятэка Акадэміі навукЛітССР (ЦБАН ЛітССР) у Вільнюсе — цяпер ЦБАН Літвы.
Цэнтральны дзяржаўны архіў Кастрычніцкай рэвалюцыі СССР (ЦДАКР СССР) у Маскве — Дзяржаўны архіў Расійскай Федэрацыі.
Цэнтральны дзяржаўны архіў літаратуры і мастацтва БССР (ЦДАЛіМ БССР) — з 1976 г. Цэнтральны дзяржаўны архіў-музей літаратуры і мастацтва БССР (ЦДАМЛіМ БССР), цяпер Беларускі дзяржаўны архіў-музей літаратуры і мастацтва (БДАМЛіМ).
Цэнтральны дзяржаўны архіў літаратуры і мастацтва ЛітССР (ЦДАЛіМ ЛітССР) — Архіў літаратуры і мастацтва Літвы.
Цэнтральны дзяржаўны ваенна-гістарычны архіў СССР у Маскве (ЦДВГА) — цяпер Расійскі дзяржаўны ваенна-гістарычны архіў (РДВГА).
1 Нейкі час насіла імя В. Р. Бялінскага.
Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў БССР (ЦДГА БССР) у Мінску — Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі (НГАБ) у Мінску.
Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў БССР (ЦДГА БССР) у Гродна — да 1960 г. лічыўся філіялам ЦДГА БССР, цяпер Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі (НГАБ) у Гродна.
Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў ЛітССР (ЦДГА ЛітССР) — цяпер Дзяржаўны гістарычны архіў Літвы (ДГА Літвы). Да ўтварэння ЦДГА (1957) яго матэрыялы захоўваліся ў складзе агульнага Цэнтральнага дзяржаўнага архіва ЛітССР (ЦДА ЛітССР).
Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў СССР (ЦДГА СССР, ЦДГАЛ) у Ленінградзе — цяпер Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў (РДГА) у Санкт-Пецярбургу.
Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў СССР (ЦДГА СССР, ЦДГАМ) у Маскве — цяпер яго матэрыялы ў складзе Дзяржаўнага архіва Расійскай Федэрацыі.
Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў УССР (ЦДГА УССР) у Кіеве — Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў Украіны (ЦДГА Украіны) у Кіеве.
Цэнтральны дзяржаўны гістарычны архіў УССР (ЦДГА УССР) у Львове — ЦДГА Украіны ў Львове.
ЗМЕСТ
Ад укладальніка (3 прадмовы да выдання 1977 г.) 3
Прадмова да 2-га выдання 6
Агульныя матэрыялы. Ананімныя творы 7
Цытовнч. Слова два о языке н грамотностк Белой Русн 8
К. 14. Ровннскнй. Забытое пронзведенне 13
«Спроба пяра» — прадмова Е. Р. Раманава да віцебскага выдання паэмы «Тарас на Парнасе» 1896 г 15
Водзыў I. I. Сразнеўскага на беларускі верш «Панаманія» 19
Рамуальд Зямкевіч. Стары Мінск у беларускіх успамінах 21
Успаміны М. Янкуса аб друкаванні беларускіх кніг у Тыльзіце 38
Ян Баршчэўскі 39
Аўтарская прадмова і ўступныя нарысы да «Шляхціца Завальні».... 40
Рамуальд Падбярэскі. Беларусь і Ян Баршчэўскі 53
Юльян Барташэвіч. Ян Баршчэўскі 78
Ян Чачот 85
Прадмова да зборніка народных песень 1846 г 86
3 пісьмаў 101
Дазвол вярнуцца на радзіму, у Навагрудскі павет 103
3 радаводнай справы 104
Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч 109
Пасланні да У. Сыракомлі 110
Пісьмы 114
3 метрычнай кнігі Бабруйскага парафіяльнага касцёла 118
3 радаводнай справы 118
Спроба ўладкавацца на службу ў дырэкцыю вучылішчаў Мінскай губерні 125
Намер паехаць за мяжу 127
Клопаты аб музычнай адукацыі дзяцей 129
Забарона перакладу «Пана Тадэвуша» 131
Рэцэнзія М. Акялайціса на пераклад «Пана Тадэвуша» 138
Са справы «Пра назіранне за дзеяннямі... Вікенція Марцінкевіча» 1861-1862 гг 142
Са справы Віленскага палявога аўдытарыята 144
3 ведамасці 1868 г. пра асоб, што знаходзіліся пад наглядам паліцыі 154
Перапіска аб вызваленні ад паліцэйскага нагляду 155
3 ведамасці 1876 г. пра асоб, што знаходзіліся пад наглядам паліцыі 161
Некралог у «Kraju» 162
Артыкул у «Tygodniku Ilustrowanym» пра пераклад «Пана Тадэвуша» 165
Перапіска 1889 г. у сувязі са спробай надрукаваць біяграфію і вадэвіль «Пінская шляхта» В. Дуніна-Марцінкевіча 167
Успаміны Ядвігіна Ш 170
Аляксандр Рыпінскі 173
Пісьмо да Адама Плуга 174
Спроба надрукаваць баладу «Нячысцік» у Расіі 181
Вяртанне з эміграцыі на радзіму 183
Паўлюк Багрым 185
Ігнат Яцкоўскі. Аповесць з майго часу 186
Следства адносна крошынскай школы і прачытаных П. Багрымам вершаў 191
Арцём Вярыга-Дарэўскі 213
Карэспандэнцыі ў «Ruch muzyczny» 214
Пісьмы 224
Альбом 243
Са справы Часовага палявога аўдытарыята 280
Уладзіслаў Сыракомля 293
Артыкулы пра В. Дуніна-Марцінкевіча 294
Вінцэнт Каратынскі 317
3 пісьмаў 318
3 кансісторскай справы пра ўзнаўленне хроснай метрыкі 322
Аляксандр Ельскі 327
Пра беларускую гаворку 328
Адам Міцкевіч на Беларусі 342
Пісьмы да Я. Карловіча 345
Вуль (Францішак Элегій Карафа-Корбут)
367
3 метрычнай кнігі Віцебскага парафіяльнага фарнага касцёла 368
Са справы Віленскага палявога аўдытарыята 368
Фелікс Тапчэўскі 377
Са спісу валасных пісараў Лепельскага павета 378
Арышт у 1864 г 379
Францішак Багушэвіч 381
3 кнігі хросных метрык Рукойненскага парафіяльнага касцёла 382
Дакументы аб заканчэнні Віленскай губернскай гімназіі 382
Са студэнцкай справы 389
Дакументы пра ўдзел сям'і Ф. Багушэвіча ў паўстанні 1863 г 395
Са справы Міністэрства юстыцыі пра звальненне са службы 409
3 некралогаў 413
Н. Раднн. Памятн Ф. К. Богушевнча 415
Люцыян Узембла. Паэт-юрыст 417
Артыкулы Н. Роўбы пра Ф. Багушэвіча 420
3 успамінаў пляменніцы паэта Ю. Радзевіч і 3. Нагродскага 433
Альгерд Абуховіч 443
Метрычны выпіс аб нараджэнні 441
Тодар Кулеша. Пісьменнік-дэмакрат Альгерд Абуховіч 445
Войслаў Савіч-Заблоцкі 451
Аўтабіяграфічны запіс у альбоме М. Сямеўскага «Знаёмыя» 452
КНІГІ ОНЛАЙН
