Жывёльны свет
Тэматычны слоўнік
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 239с.
Мінск 1999
Козная
Цяжарная (пра казу).
кдзная прым. — Мсцісл., Лоеў. (ЖНС, Мат. Гом., Юрчанка, Янкова).
Котная
Цяжарная (пра авечку).
кбтная прым. агульн. (АЛА, СПЗБ, Мат. Гродз.), таўстая прым. — Віл. (АЛА).
Паросная
Цяжарная (пра свінню).
пардсная прым., апардсная прым. — агульн. (СПЗБ, НС, Нар. сл-сць, Мат. апыт).
Трусная
Цяжарная (пра труску).
трўсная прым. — Мядз. (НС), кбтная прым. — БудаКаш. (Мат. апыт.).
Цельная
Цяжарная (пра карову).
цёльная прым. — агульн. (Мат. апыт), цёлная прым. Брасл., Мёр., Ушацк., Лід., Валож., Лях., Лаг., Навагр. (СПЗБ, ЖНС, ЖС, НС).
2.15. СЛОВЫ СА ЗНАЧЭННЕМ ПРЫКМЕТЫ ЖЫВОЙ ІСТОТЫ ПАВОДЛЕ КОЛЕРУ ШЭРСЦІ, ПЕР Я, СКУРЫ
Белы
Які мае колер снегу; процілеглы чорнаму.
бёлы прым. агульн. (Мат. апыт.).
Брудна-белы: шэры прым. — агульн. (Мат. апыт.), шары прым. — паўн.-зах. з. (Мат. апыт.), сёры прым. усх.-маг. р. (Мат. апыт.), сівы прым. — усх.-пал. р., а таксама Пух., Нясв., Брэсц., Драг., Жлоб., Стол. (ЛАБНГ, ЖС), мышасты прым. — Пол., Ушацк., Чав., Мсцісл., Карэл., а таксама ўсх.-пал. р. (ЛАБНГ, ТС, ЖС), мышаты прым. — Дзятл., Іўеў., Кір., Ганц., а таксама Вілен. р. (ЛАБНГ, СПЗБ), сіваплёсы прым. ’у сівыя плямы’ — Мсцісл. (ЛАБНГ), пляснівы прым. ’светла-шэры’ — Жытк. (ТС), сізы (шызы) прым. ’з шэрымі пёрамі’ — агульн. (Мат. апыт.).
Жоўты
Які мае колер яечнага жаўтка, золата.
жбўты прым. агульн. (Мат. апыт.), буланы прым. ’пра каня’ — асн. мас. г. (Мат. апыт.), палавы прым. ’светла-жоўты’ — паўн.-усх. д. (ЛАБНГ, СПЗБ).
Карычневы
Буравата-жоўты, колеру жолуда або карыцы.
карычневы гірым. — агульн. (Мат. апыт.); пра каня: гнёды прым. — Смарг., Гродз., Астр., Калінк., а таксама ўсх.-пал. р., Вілен. р. (СПЗБ, ЖС, Янкоўскі), гняды прым. Брасл., Мёр., Пол., Ушацк., Карэл., Пух., Мсцісл., Драг. (ЛАБНГ, Мат. апыт.); цёмна-карычневы: кары — Мсцісл. (Мат. апыт.), чмары прым. Навагр. (Сл. Гродз.); муры прым. ’светлакарычневы’ паўдн. р. (3 нар. сл., Мат. апыт.), бўры прым. ’пра звера’ Краснап., Мсцісл. (Мат. апыт.); бура-чорны: паджары прым. агульн. (Мат. апыт.), жары прым. Добр. (ЛАБНГ), падласы прым. — Пол. (ЛАБНГ).
Паласаты
Пакрыты палосамі, рознымі па колеру буйнымі плямамі.
паласаты прым. — Верхнядзв., Пол., Гарад., Рэч., БудаКаш., Ветк., Добр. (ЛАБНГ), паласасты прым. — Мсцісл. (Мат. апыт.), паласясты прым. Верхнядзв., Брасл., Мядз., Паст. (ЛАБНГ), перапалдсы прым. Мсцісл., Бых., Par. (ЛАБНГ, Юрчанка), перапалбсісты прым. — Лід. (СПЗБ), пасаты прым. Жытк. (ТС), пасаваты прым. — Стол., Лельч. (ЛАБНГ), пасасты прым. Ельск. (ЛАБНГ), паскаваты прым. — Жытк. (ТС), пісягавы прым. — Калінк. (3 нар. сл.), пісягасты прым. Бяроз. (СПЗБ), пероласы прым. — Жлоб. (ЛАБНГ), перапаясы прым. Гл., Маз. (ЛАБНГ, Янкоўскі).
Рабы
У чорныя і белыя плямы.
рабьіпрым. — паўдн.-зах. д., зах.-пал. г., а таксама паўн.зах. з. (ЛАБНГ, СПЗБ), рабы прым. паўн.-усх. д. (ЛАБНГ), зязюлісты прым. ’з чорна-белым апярэннем (пра птушак)’ — Гарад., Аіпм., Мсцісл. (ЛАБНГ, Станкевіч), галапы прым. ’белы з чорнымі плямамі’ — Навагр. (3 нар. сл.).
Стракаты
У рознакаляровыя плямы.
стракаты прым. — Глыб., Астр., Пол., Беш., Барыс., Чашн., Гор., Бярэз., Слаўг., Касц., Драг. (ЛАБНГ, ЛП), пярэсты прым. — зах.-пал. г., гродз.-бар. г. (ЛАБНГ, СПЗБ, 3 нар. сл., Янкоўскі), пёстры прым. — Круп., Чэрв., Бял., Шкл., Маг., Чав., Мсцісл., Рэч. (ЛАБНГ, СПЗБ), перапялёсы прым. Мсцісл., Клім., Касц. (ЛАБНГ, Мат. апыт.), перапялясы прым. — Лоеў., Калінк., Добр. (ЛАБНГ, Мат. Гом., Насовіч), пляснівы прым. Рэч., Жытк. (ТС, НС), кёршы прым., кершаваты прым. Воран., Смарг., а таксама Вілен. р. (СПЗБ).
Чорны
Які мае колер сажы, вугалю; самы цёмны з усіх колераў.
чбрны прым. агульн. (Мат. апыт), вараны прым., вараністы прым. Гом. (НЛГ).
Чырвоны
Суадносны з колерам крыві па сваіх адценнях.
рыжы прым. — агульн. (Мат. апыт.); сівавата-рыжы: дзерашаваты прым. Стол., Жытк. (ТС), дарашаваты прым. Дзятл., Навагр., Валож. (СПЗБ), герашаваты прым. Ганц., Драг. (СПЗБ, ЛП); руды прым. ’цёмна чырвоны’ агульн. (Мат. апыт.).
2.16. СЛОВЫ СА ЗНАЧЭННЕМ ЯКАСНАЙ ПРЫКМЕТЫ ЖЫВЫХ ІСТОТ
Бадлівы
Які мае звычку бадацца.
бадлівы прым. — пераважна віц. маг. г. (ЛАБНГ), бадўчы прым. — паўн.-усх. д. (ЛАБНГ), бадўшчы прым. — паўн.усх. д. (ЛАБНГ), калючы прым. — паўдн.-зах. д., зах.-пал. г. (ЛАБНГ), калюшчы прым. паўдн.-зах. д., зах.-пал. г. (ЛАБНГ), калюшчавы прым. — Кам. (ЛАБНГ), калосты прым. — Чач. (ЛАБНГ), кблкі прым. — Жлоб., Рэч., БудаКаш. (ЛАБНГ), барлівы прым. Ваўк., Слуц. (ЛАБНГ), барўчы прым. — Саліг. (ЛАБНГ), барўшчы прым. — Зэльв., Пух., Слуц., Бяроз., Гродз., Бераст., Ваўк., Пруж., Слон., Кап., Брэсц., Кобр., Саліг. (ЛАБНГ), б^юшчы прым. Валож., Іван., Лун. (ЛАБНГ), бдйкі прым. Люб., Лун., Маз., Ельск. (ЛАБНГ), біты прым. Лельч. (ЛАБНГ), парўшчы прым. Маладз., Мін., Дзярж. (ЛАБНГ), бушлівы прым. — Стаўб. (ЛАБНГ), бўйны прым. — Пін. (ЛАБНГ), гіткі прым. — Драг. (ЛАБНГ), збрбйны — Ашм., Навагр. (ЛАБНГ).
Бязрогі
Які не мае рог.
бязрдгі прым. паўдн.-зах. д., а таксама спарадычна віц.-маг. г. (ЛАБНГ),лдба/яыпрым. паўн.-усх. д. (ЛАБНГ, СЦБ, Янкоўскі), лабасты прым. — Капыл. (ЛАБНГ), галамбўзыпрым. Бераст., Зэльв., Слуц., Чэрв., Асіп., Пруж., Бяроз., Саліг., Стол., Жытк., Жлоб., Лельч. (ЛАБНГ, ТС), галўзы прым. — Лях., Слон., Бар., Саліг. (ЛАБНГ), куксаты прым. Воран., Навагр., Стаўб., Кам., Кобр., Лун., Стол. (ЛАБНГ, ТС), кумсаты прым. — Калінк. (ЖС), куца172
ты прым. Стол. (ЛАБНГ), кўцы прым. Петр. (3 нар. сл.), шўты прым. паўдн.-усх. з. (ЛАБНГ, СПЗБ, 3 нар. сл., Мат. Гом.), мылаты прым. — Пух., Чэрв. (ЛАБНГ, НЛ), буксаваты прым. — Іўеў. (ЛАБНГ), затаўмаваты прым. — Драг. (Н. сл-сць).
Назвы бязрогай каровы: лабатка ж. Верхнядзв., Гарад., Леп., Чашн., Тал., Слаўг., Маг. (ЛАБНГ), лабутка ж. Мядз. (ЛАБНГ), лабыр м. — Глыб. (ЛАБНГ), лабырка ж. — Ушацк. (ЛАБНГ), лабдня ж. Шум. (ЛАБНГ), лабіца ж. Лельч. (ЛАБНГ),ло^к м. — Віл., Шчуч. (ЛАБНГ),лабЙн м. — Гор. (ЛАБНГ), лббка ж. Мсцісл. (ЛАБНГ), лабач м. Ваўк. (ЛАБНГ), галамдўза ж. — Бераст., Зэльв. (ЛАБНГ), бўксаж.. — Іўеў., Слон. (ЛАБНГ),кьдшаж. — Драг. (ЛАБНГ), камдла ж. Старадарож. (ЛАБНГ), манчолка ж. Рэч. (ЛАБНГ), таўкач м. Ельск. (ЛАБНГ).
Дзікі
Які жыве на волі, у адрозненне ад свойскага.
дзікі прым. — агульн. (АЛА), пальны прым. — Мёр. (ЖНС).
Нерахманы: дзіклівы прым. ’пра свойскую жывёлу і птушак’ — паўн.-усх. д. (ЛАБНГ), дзіклявы прым. — Паст., Слаўг., Карм., Добр. (ЛАБНГ).
Жывучы
Жыццяздольны, вынослівы.
жывўшчы прым. — агульн. (ЛАБНГ), жывўчы прым. — усх. з., а таксама спарадычна зах. з. (ЛАБНГ), жывўшшы прым. — Гарад. (ЛАБНГ), жывавы прым. — спарадычна паўдн.-зах. д. (ЛАБНГ), жывалы прым. — Карэл. (ЛАБНГ), жывўлы прым. — Петр. (ЛАБНГ), жывачы прым. — Гл. (ЛАБНГ), жвалы прым. — Рэч., Лоеў. (ЛАБНГ), жьілавы прым. — Стол., Маз., Лельч. (ЛАБНГ), жылавы прым. — Акц. (ЛАБНГ), жылбвы прым. Ельск. (ЛАБНГ), трывўшчы прым. — Par., Старадарож. (ЛАБНГ), трывалы прым. Буда-Каш. (ЛАБНГ).
Збродлівы
Які не трымаецца статка і месца выпасу, шкадлівы.
збрбдлівы прым. паўн.-усх. д. (ЛАБНГ), збрадлівы прым. пераважна паўн. р. (ЛАБНГ), збрддны прым. — Гарад., Круп., Валож., Дубр., Мін., Бял., Клім., Бабр., Жлоб. (ЛАБНГ), збрбйны прым. Паст., Астр., Шчуч., Воран., Дзятл. (ЛАБНГ), збрбйлівы прым. Віл. (ЛАБНГ, СПЗБ), брадлівы прым. Верхнядзв., Буда-Каш., Рэч. (ЛАБНГ), брадзячы прым. Касц., Буда-Каш., Добр., Гом. (ЛАБНГ), бадзялы прым. — Паст. (ЛАБНГ), шкадлівы прым. паўдн,зах. д. (ЛАБНГ), шкбдлівы прым. — паўдн.-зах. д., зах.-пал. г. (ЛАБНГ), шкддны прым. Брасл., Навагр., Пух., Івац., Стол. (ЛАБНГ), памаўзлівы прым. паўн.-зах. з. (ЛАБНГ), блўдны прым. — Рэч. (ЛАБНГ), блудзяшчы прым. Рэч., Хойн. (ЛАБНГ), валачашчы прым. — Лоеў., Браг. (ЛАБНГ), дахбдны прым. Іўеў., Воран. (ЛАБНГ), дурдны прым. — Шарк., Мёр., Пол. (ЛАБНГ), пацягушчы прым. — Брэсц. (ЛАБНГ), пралётны прым. Брасл. (ЛАБНГ), прамзёльны прым. — Добр. (ЛАБНГўудароўны прым. Лельч. (ЛАБНГ).
Крываногі
3 пакалечанымі ці пашкоджанымі нагамі; кульгавы.
крыванбгі прым. — агульн. (Мат. апыт.), клышаваты прым. — паўн.-зах. з., Вілен.р. (СПЗБ), клышы прым. — Воран. (СПЗБ).
Куслівы
Схільны да таго, каб кусацца (пра жывёл); які мае здольнасць джаліць (пра насякомых).
куслівы прым. — агульн. (ЛАБНГ, СПЗБ), кусашчы прым. — віц.-маг. г., паўн.-зах. з., а таксама Лун., Іван. (ЛАБНГ), кусачы прым. — віц.-маг. г., а таксама Івац., Лун., Стол. (ЛАБНГ), кусаты прым. — Бар. (СПЗБ), кусасты прым. — Чач. (ЛАБНГ), кусўшчы прым. — Паст., Пол., Астр., Смарг., Чашн., Гродз., Шчуч., Лях., Дзятл., Кам., Бяроз., Драг., Пін., Стол. (ЛАБНГ), кусучы прым. — Пін., Стол., Хойн. (ЛАБНГ, НЛГ), ядкі прым. Дзятл. (ЖС).
Наравісты
Якога цяжка падпарадкаваць, прымусіць слухацца; упарты.
наравісты прым. — агульн. (ЛАБНГ), нараўлівы прым. — Рас. (ЛАБНГ), натўрлівы прым. — усх. з. (ЛАБНГ), напіў174
рысты прым. — паўдн. р. (ЛАБНГ), натўрлістый прым. Гор. (ЛАБНГ), зацінлівы прым. — Валож., Капыл., Пін. (ЛАБНГ), зацішстый прым. — Касц. (ЛАБНГ), зацінасты прым. Пін. (ЛАБНГ), заце/швы прым. Пруж. (ЛАБНГ), зацёллівы — Лун. (ЛАБНГ), зацінглівы прым. Лях. (ЛАБНГ), заценгліваты прым. Дзятл. (ЛАБНГ), заціндлівы прым. — Слон. (ЛАБНГ), зацёнглівы прым. — Лун., Стол. (ЛАБНГ), затбнлівы прым. Гарад. (ЛАБНГ), зацюллевы прым. Кам. (ЛАБНГ),у/юдл/'вы прым. Гарад. (ЛАБНГ), нартны прым. — Клім. (ЛАБНГ), свірЗпы прым. Хоц., Саліг., Браг. (ЛАБНГ), упірлівы прым. Ветк. (ЛАБНГ), старынаваты прым. Малар. (ЛАБНГ), уёдны прым. — Браг. (ЛАБНГ).
Нясучая
Якая нясе шмат яец (пра курыцу).
нясўшчая прым. — агульн. (ЛАБНГ, СПЗБ, СЦБ),нясюшчаяпрым. — Брасл., Мсцісл. (ЛАБНГ), нясўчая прым. — Дубр. (ЛАБНГ), ндская прым. Іўеў., Вілен.р. (ЛАБНГ, СПЗБ), нёская прым. Шчуч. (ЛАБНГ), кладўшчая прым. Гарад. (ЛАБНГ).
Назвы курыцы-нясушкі: нясўшка ж. — агульн. (ЛАБНГ), нёскаж. — Іўеў., Шчуч. (ЛАБНГ), нясухаж. Пін. (ЛАБНГ), нясўша ж. — Кругл. (ЛАБНГ), нясўшчанка ж. Ваўк. (ЛАБНГ).
Паджары
Сухарлявы, тонкі, з падцягнутым брухам.
паджйры прым. — усх.-маг. р. (ЛАБНГ, Мат. апыт.), падгалы прым. — Гродз.(ЛАБНГ), падгалісты прым. Бярэз. (ЛАБНГ), падцяглы прым. Брэсц., Лун. (ЛАБНГ), падшчўпісты прым. Лёзн. (ЛАБНГ), падсўканы прым. — Івац„ Маз. (ЛАБНГ).
КНІГІ ОНЛАЙН
