Жывёльны свет
Тэматычны слоўнік
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 239с.
Мінск 1999
Рыкаць (пра кароў)
рыкаць незак. агульн., акрамя віц.-маг. г. (ДАБМ, СПЗБ, Мат. апыт.), рьікаць незак. агульн. (ДАБМ, Сцяшковіч, Шатэрнік, Станкевіч), рыхкаць незак. Гл. (ДАБМ), рычаць незак. Мядз., Кам., Жаб., Мал. (ДАБМ, НЛ), бёўкаць незак. Стол. (ТС), зяваць незак. — Лоеў. (ЯнковаБ/мўсд/'незак., раўцінезак. — паўн.-усх. д., агульн. (ДАБМ, Сцяшковіч, Мат. апыт.), рэўсць незак. — усх.-маг. р. (Мат. апыт.), рўсці незак. Драг. (Мат. апыт.); рыкаць ціха: мыкаць (мікаць, мўкаць), мычаць ( мігаць, мычбць) не-
зак. — агульн. (ДАБМ, Мат. тых.ўмыркаць незак. Стол. (ДАБМ), мёкаць незак. Дзярж. (ДАБМ), мэкаць незак. — Кобр. (ДАБМ).
Сакатаць (пра курэй)
сакатаць незак. — асн. мас. г. (ЛАБНГ, Мат. апыт.), шчакапіаць незак. — Пол. (ЛАБНГ), какатаць незак. — Гарад., Слон., Івац. (ЛАБНГ), стракатаць незак. — Шум. (ЛАБНГ), сакарэць незак. — зах.-пал. г. (ЛАБНГ, ЛП), тарачыць незак. Віц., Лёзн., Сен., Бял. (ЛАБНГ), трашчаць незак. Гарад. (ЛАБНГ).
Стракатаць (пра сароку)
стракатаць незак. — цэнтр, з. (ЛАБНГ), стракацёць незак. — Маг. (ЛАБНГ), тракатаць незак. — Ельск. (ЛАБНГ), сакатаць незак. — Верхнядзв., Леп., Круп., Арш., Дубр., Шкл., Чэрык., Буда-Каш., Добр., Лоеў., а таксама зах.-бран. р. (ЛАБНГ, Растаргуеў, Янкова, Насовіч, Мат. апыт.), скергетаць незак. — усх.-пал.р. (ЛАБНГ), скіргітаць незак. Лун. (ЛАБНГ), шкергепшць незак., шчэргетаць незак. — Лельч. (ЛАБНГ), скрыгітаць незак. — Пін., Стол. (ЛАБНГ), скрагапшць незак. Лун. (ЛАБНГ), шкрыгітаць незак. Маз. (ЛАБНГ), шчакатаць незак., шчакятаць незак. — віц.-маг. г., а таксама Пух., Асіп., Дзятл. (ЛАБНГ, ЖС), шчаркуцсць незак. — Кам. (ЛАБНГ), чыркацёць незак. — зах.-пал. г. (ЛАБНГ), чырыкацёць незак. — Малар. (ЛАБНГ), чыкацёць незак. — Кам. (ЛАБНГ), чыкаць незак. — Рас., Паст., Беш. (ЛАБНГ), чычыкаць незак. — Рас., Глыб. (ЛАБНГ), чычэкаць незак. — Драг., Іван. (ЛАБНГ), чычыхаць незак. Мсцісл. (ЛАБНГ), чаркаць незак. — Мядз., Смарг., Віл., а таксама Вілен. р. (ЛАБНГ, СПЗБ), чыркаць незак. — Смарг., Ваўк., Лях. (ЛАБНГ, СПЗБ), чбркаць незак. Смарг., Ганц., Лун., а таксама Вілен. р. (ЛАБНГ, СПЗБ), чырыкаць незак. — Паням. р. (ЛАБНГ), кяркаць незак. — паўн.-зах.з., Вілен.р. (СПЗБ), шчабятаць незак. — паўн.-усх. д. (ЛАБНГ), трашчаць незак. Слуц.р., а таксама зах.-пал. г. (ЛАБНГ), смяяцца незак, Брэсц. (ЛАБНГ), краўчаць незак. Брэсц. (ЛАБНГ), кракаць незак. Браг. (ЛАБНГ).
Цвыркаць (пра цвыркуна і коніка)
цвьіркаць незак. — Леп., Чэрв., Бярэз. (ЛАБНГ, СПЗБ, Мат. апыт.), цвіркаць незак. Смарг. (СПЗБ), цыркаць незак., цырчаць незак. — Лаг., Мсцісл., Гом., Ельск. (ЛАБНГ. Шаталава, Насовіч), цыргаць незак., свіргаць незак. Іўеў. (ЛАБНГ), цвірыкаць незак. — Івац. (ЛАБНГ), цыкацёць незак — Ганц. (СПЗБ), свірчаць незак. — мясц. (Насовіч), чвырчаць незак. — Брасл. (ЛАБНГ), свяршаць незак. — Драг. (3 нар.сл.), цвурчэць незак. Рас. (СПЗБ), свергатаць незак. Драг. (Н. сл-сць), турчаць (турчЗць) незак. — Мёр., Смарг. (НС, Шаталава), трашчаць незак. Гродз. (ЛАБНГ), стракатсіць незак. — Шчуч. (ЛАБНГ), цянатаць незак. Воран. (Мат. Гродз.)-
Ціўкаць (пра птушак, куранят)
цыўкаць незак. Слаўг. (Мат. апыт.), ціўкаць незак. — агульн. (Мат. апыт.), ціліўкаць незак. — усх -маг.р., Гом.р. (Мат. апыт.), ціпкаць незак. — Іўеў. (СПЗБ), цэўкаць незак. Драг. (ЛП), цьіркаць незак. — Уздз. (СЦБ), цвіркаць незак. — Іўеў. (Сцяшковіч), ціркацёць незак. — Свісл. (Шаталава), чырлікаць незак. Гом. р. (НЛГ), цыгаць незак. ’ціўкаць жалобна, працягла’ — Мсцісл. (Мат. апыт.), кяркаць незак., кёркаць незак. — ’ціўкаць хрыпла (пра вялікіх куранят)’ — Глыб., Мсцісл. (СПЗБ, Мат. апыт.).
Шамацець (пра мышэй)
шамацсць незак. — усх.-маг.р., а таксама Леп., Добр., Лельч. (ЛАБНГ, Мат. апыт.), шамятацца незак. — Брасл. (ЛА.БНГ), шарахцёць незак. — Пол. (ЛАБНГ), шахацёць незак., шахцёць незак. — Дзятл. (ЛАБНГ), шастаць незак. — Дзятл., Карэл., Нясв.,Пух., Лун., Кобр. (ЛАБНГ), шьікаць незак. — Пух. (ЛАБНГ).
Шчабятаць (пра ластаўку)
шчабятаць незак. — Леп., Слаўг., Драг. (Мат. апыт.), шчыкітаць незак. паўдн.р. (НЛГ), піскацёць незак. — Гродз. (Цыхун).
Шыпець (пра гадзюку)
шыпёць незак. агульн. (ЛАБНГ, Мат. апыт.), сыпёць незак. — Бар., Асіп., Нараўл. (ЛАБНГ), сіпёць незак. 146
віц.-маг. г. (ЛАБНГ), сніпёць незак. Астр. (ЛАБНГ), сапёць незак. — Шарк. (ЛАБНГ), шыкаць незак. Іўеў., Бар., Лун., Іван., Пін., Стол. (ЛАБНГ), сьікаць незак. Верхнядзв., Валож., Воран., Пух., Ваўк., Зэльв., Саліг., Стол., Лельч. (ЛАБНГ, Шатэрнік, Станкевіч), жыкаць незак. Пін. (ЛАБНГ), сычаць незак. — зах.-пал. г., а таксама Ваўк. (ЛАБНГ, ЛП), пшычаць незак. Малар. (ЛАБНГ), свістаць незак. Ашм., Воран., Іўеў., Дзярж., Пін., Стол. (ЛАБНГ), шчыкацёць незак. — Лун. (ЛАБНГ), кудакаць незак. — Калінк. (ЛАБНГ).
2.8. СЛОВЫ, ЯКІЯ АБАЗНАЧАЮЦЬ СТАН УЗБУДЖЭННЯ ЖЫВЫХ ІСТОТ
Біцца
Знаходзіцца ў стане цечкі (пра кабылу).
біцца незак. Іўеў., Чэрв., Пух., Драг., Лун., Стол., Жытк., Петр., Маз., Лельч. (ЛАБНГ, ТС, Шаталава, Тарнацкі, 3 нар.сл.), паліцца незак. — Верхнядзв., Брасл., Ашм., Гродз., Дзятл., Хоц., Пруж., Брэсц., Жаб., Малар., Кобр., Драг., Іван., Пін., Браг. (ЛАБНГ), грбцца незак. — спарадычна зах.-пал. г. (Тарнацкі), таўкціся незак. — Воран. (ЛАБНГ), бёгаць незак. — Добр., Лоеў., Лельч. (ЛАБНГ), бёгацца незак. Краснап. (ЛАБНГ), паляваць незак. — Ушацк., Чэрык., Клім., Івац., а таксама зах.-пал. г. (ЛАБНГ, Тарнацкі), быдлаваць незак. — Ваўк. (ЛАБНГ), пушацца незак. — Карэл. (ЛАБНГ),яг/рдв«г<ьнезак. — Жытк. (ТС), іграць незак. — Калінк. (ЛАБНГ), узнімацца незак. — Маг. (ЛАБНГ), трэбаваць незак. — зах.-пал. г. (Тарнацкі), быць за жарабкамі, к жарабкам, на жарабкдў, пад жарабкі — Леп., Лаг., Мсцісл. (ЛАБНГ, Мат. апыт.), быць у ахвбце — Мядз. (ЛАБНГ).
Гайняваць
Знаходзіцца ў стане цечкі.
Пра ваўкоў: гайняваць незак. — цэнтр. з. (ЛАБНГ, СПЗБ), ганьяваць незак. — Іўеў. (ЛАБНГ), ганняваць незак. — Асіп., Светлаг., Добр. (ЛАБНГ), ганяваць незак. Воран., Бар., Лях., Слуц., Петр. (ЛАБНГ, СПЗБ), гальняваць незак. — Рэч., Калінк. (ЛАБНГ), гандзяваць незак. Нясв. (ЛАБНГ), гандляваць незак. Паням.р. (ЛАБНГ, СПЗБ, ЖС), гуляць,
гуляць вясёлле (свадзьбу)паўн.-усх.д. (ЛАБНГ), вадзіцца незак. — Рэч. (ЛАБНГ), вадзіць свадзьбу — Чач. (ЛАБНГ), цёкаць незак. — зах.-пал. г. (ЛАБНГ), цёчыць незак. Бяроз. (ЛАБНГ), бёгацьнезак., бёгацца незак. — Рас., Мсцісл., Ганц., Рэч., Добр., Малар., Лоеў., Браг. (ЛАБНГ), паляваць незак. паўн.-зах.з. (ЛАБНГ), красавацца незак. — Верхнядзв,. Глыб. (ЛАБНГ, СПЗБ), падняцца на красы Верхнядзв., Рас., Пол., Паст., Докш., Мядз. (ЛАБНГ, СПЗБ), юравйцца незак. — Ашм. (ЛАБНГ), юраваць незак. — Шчуч. (СПЗБ), юрыцца незак. Івац. (ЛАБНГ), юрыць незак. Віл., Іўеў.(ЛАБНГ), руяваць незак. Люб. (ЛАБНГ), рўіць незак. Стол. (ЛАБНГ),руйлГада незак. — Воран. (ЛАБНГ), рыскацца незак. Віл., Пух., Чэрв., Par. (ЛАБНГ, СПЗБ), рыскавацца незак. — Кір. (ЛАБНГ), іграць незак. — Чашн., Драг., Ельск. (ЛАБНГ), таўчыся незак. Валож., Воран., Слон. (ЛАБНГ), табуніцца незак., збірацца ў табун Валож., Бял., Бых. (ЛАБНГ), ралляваць незак. — Бяроз. (ЛАБНГ), быдлаваць незак. — Кам. (ЛАБНГ), марцаваць незак. Гродз. (ЛАБНГ), мардавацца незак. Гом. (ЛАБНГ), круціцца незак. Верхнядзв. (ЛАБНГ), жаніцца незак. — Бял. (ЛАБНГ), хадзіць стадам (табунамі) — Брасл. (ЛАБНГ), хадзіць грамадай — Слон. (ЛАБНГ), хадзіць на свёчках Драг. (ЛАБНГ).
Пра суку: гайняваць незак. — Клім., Стол., Лельч. (ЛАБНГ), гандляваць незак. Дзятл., Карэл., Нясв. (ЛАБНГ), вадзіць гайню Калінк. (ЛАБНГ), круціцца незак. — паўн.-усх. д., а гаксама Іўеў., Лельч. (ЛАБНГ), рыскацца незак. Чэрв., Пух. (ЛАБНГ), цёкаць незак. — зах.-пал.г. (ЛАБНГ), бёгаць незак., бёгацца незак. — Хоц., Добр., Малар. (ЛАБНГ), гуляць незак. Маг., Чав. (ЛАБНГ), іграць незак. Лоеў. (ЛАБНГ), гўкаць незак. Ваўк. (ЛАБНГ), паляваць незак. Брэсц. (ЛАБНГ), грэцца незак. Дзятл. (ЛАБНГ), таўчыся незак. Воран. (ЛАБНГ), быць (у ахвоце) да сабак — Леп., Маг. (ЛАБНГ, Мат. апыт.), пабёгалася зак. — Леп. (Мат. апыт.).
Гізаваць (пра кароў, цялят)
Імкліва бегаць, ратуючыся ад укусаў насякомых.
гізаваць незак. — паўн.-зах.з., а таксама Слаўг., Маз., Лельч. (ЛАБНГ, СПЗБ, СЦБ, Мат. мін.-мал., 3 нар.сл., Мат. Гродз., Сцяшковіч), гілазаваць незак. — Шчуч., Гродз. (ЛАБНГ, Сл. Гродз., Цыхун), гірзаваць незак. — Бял. (Яўсееў), зыгаваць незак. — Лаг. (СЦБ, Мат. мін.-мал.), зігаваць 148
незак. — Мядз. (СЦБ), гзі'цца незак. Кам., а таксама Беластоц. р. (ЛАБНГ, СПЗБ), гізіцца незак. — Брэсц. (ЛАБНГ), зыкаць незак., зыкаваць незак., зыкацца незак. — паўн.-усх. д., а таксама Слон. (ЛАБНГ, НС, Мат. мін,мал., Мат. Гом., Юрчанка, Мат. апыт.), бзыкаць незак. Маст., Лях., Карм., Жлоб., Кам., Бяроз. (ЛАБНГ), бзыкаваць незак. — Kip. (НС), бёгаць у бзыкаўкі — Старадарож. (ЛАБНГ), зыгаваць незак. Віл. (ЛАБНГ), гіляваць незак. — паўн.-зах. з. (ЛАБНГ, СПЗБ, СЦБ, Мат. Гродз., Мат. мін,мал., ТС), здракаваць незак. — сл.-маз. г., а таксама Кобр. (ЛАБНГ, 3 нар.сл., Янкова, Шаталава), здрачыцца незак. — Петр. (Шаталава), здрачыць незак. — Лоеў. (ЛАБНГ), дрдчыцца незак. — Капыл. (Н. сл-сць), бздрыкаваць незак. Уздз. (ЛАБНГ), дрыкаць незак. — Кам. (Шаталава), бёгаць у здрдкі Кобр. (ЛАБНГ), стракаваць незак. Гродз., Слон. (ЛАБНГ, Сл. Гродз., НЛ), страчыцца незак. Ваўк., Зэльв., Слон. (ЛАБНГ), стракатаць незак. Дзятл. (ЛАБНГ), бёгаць страка — Драг. (ЛАБНГ), люлькі бёгаць — Драг. (ЛАБНГ).
Гукацца
Знаходзіцца ў стане цечкі (пра свінню).
гукацца незак. сл.-маз. г., Мін. р., а таксама спарадычна зах.-пал. г. (АЛА, ЛАБНГ, СЦБ, Янкоўскі, 3 нар. сл., Н. сл-сць, Тарнацкі), гукацца незак. — Смал., Капат., Маз. (АЛА), гўкаць незак. — Валож., Гродз., Карэл., Ваўк., Смал., Клім., Драг., Іван., Пін., Стол. (ЛАБНГ, АЛА, СЦБ, ЖС), гукаць незак. Паням. р.(АЛА), гукаваць незак. Іўеў., Стаўб. (АЛА, ЛАБНГ), гудзёць незак. — Мёр., Пол., Ушацк., Дзятл., Чэрв., Бярэз., Бял., Мсцісл., Хоц., Кліч., Асіп., Старадарож., Саліг., Жаб., Кобр., Жытк., Лельч. (АЛА, ЛАБНГ), гусці незак. Валож., Дзярж., Пух., Кобр. (ЛАБНГ, СПЗБ, Шаталава, Тарнацкі), кныраваць незак. Мядз., Дзятл., Карэл., Нясв., Лях., Пруж., Кобр., Лельч. (ЛАБНГ, СПЗБ), кнураваць незак. Лях., Івац., Бяроз., a таксама зах.-пал. г. (ЛАБНГ, СПЗБ, Шаталава, Тарнацкі), кнюраваць незак. — Лях. (СПЗБ), кнурыцца незак. Мёр. (ЛАБНГ), паляваць незак. — зах.-пал. г., а таксама Старадарож. (АЛА, ЛАБНГ, Тарнацкі), рыскаць незак. — зах.пал.г. (АЛА, ЛАБНГ, Тарнацкі), бёгаць незак. Чач,, Рэч. (АЛА), бёгацца незак. Леп., Краснап. (АЛА, ЛАБНГ), іграць незак. Жлоб., Калінк., Лельч., Рэч., Лоеў., Хойн. (АЛА, ЛАБНГ), гуляць незак. Добр. (ЛАБНГ), лёхацца незак., ляхацца незак. Брэсц. (ЛАБНГ, Тарнацкі),
КНІГІ ОНЛАЙН
