КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
He распазнае ў ім ужо ніхто ні бацькі, ні героя, ні прарока. Што ў сэрцы ён нясе і што ён нёс? Апроч яго тугі, ня бачым мы нічога. Бо-ж ці ня так у хмарнасьці нябёс мы бачым хмары — і ня бачым Бога. 3 Я. СЛАВУТЫЧА ХАЦІНА Над сінім Дняпром, на зялёнай гары, стаяла дагледжаная хаціна. Стаяла, як макаўка, на двары, уся у таполях гасьцінных. У шчасьці й дабры між людзьмі слылі яны першымі гаспадарамі. Дачкамі хвалілася маці сваймі, а бацька хваліўся сынамі. Ды раптам апоўначы людзі прыйшлі — і маці і бацьку забралі. Свой век на чужыне яны дажылі, касьцьмі паляглі за Уралам. Па сьвеце блукаюць і дочкі й сыны, Над сінім Дняпром ім сьніцца хаціна. Спаткаліся з доляй якою яны? 3 харошаю, ці з сірацінай? Сумуе хаціна на сінім Дняпры і моліцца ў неба згнілай страпілай. Пасохлі таполі. На голым двары толькі вецер гуляе пастылы. ХАТА Спыніўшы аўта, я заходжу ў хату, што вабіла пабелкай між ялін. Страха пакрытая саломай. Небагаты, відаць, хаціну збудаваў тут селянін. "Дзень добры, цётка!” Яна дровы бярозавыя падкладала ў печ. 3 паглядам добрым, ня суровым і зь нейкай худабой прыгожых плеч. ’’Піць хочацца”, сказаў. Наліўшы у кухлік з крану чыстае вады, паднесла: "Добрага здароўя піўшы...” I дабрынёй зардзеўся твар, шчэ малады. Душа мая ясьнела, як ад цуду, ад дабрыні і ласкавасьці той. Хацеў-бы я, каб сустракалі ўсюды вандроўнікаў з такою дабратой. Ой, што там за дым? Якою мярэжай ахутаны Кіева стромкія вежы? To полаўцы ў люстасьці і засьляпленьні зьнішчаюць агнём дрыўляныя сьцены. I мірных людзей, наляцеўшы з разгону, бяруць на аркан, у пекла палону. Схапіўшы за стан, па схілах крутых, гвалцяць дзяўчат маладых. Ой, хто там ударыў трывогу на плошчы? Чые там харугвы вецер палошча? To русічаў раці прыходзяць з усюль біць злыдня, ня ўцёк ён пакуль. Ударылі згодна — віхор, гураган! I дрогнуў ворагаў стан. Полаўцы ў страху бягуць за Дон, а русічы сьмерчам науздагон. Ой, што там зайграла у паднябесьсі? Якія стэпам паляцелі весьці? Хто пачаў там трубіць ў пазалочаны рог? Гэта весьць, што наш вой перамог. Воі вяртаюцца з бою, і ім песьні пяюць, пераможцам такім. Нат Дняпро пачаў, навайстрыўшы слых, славу ім ракатаць на парогах сваіх. ВІЗІЯ Знаю — паеду ў Сібір. Возьмуць мяне, нябогу, закаванага павязуць у вапошнюю дарогу. I пачнуць за якіясь дары маё імя і памяць прадажныя песьняры бессаромна пляміць. У Сібіры, там на дне, дзе зьляглі ўжо паэты, давядзецца і мне зьлегчы ў жвір несагрэты. I хоць будзе ўсё мне балець, — нат прад самаю сьмерцяй буду ўсё лятуцець пра мае вандроўкі у сьвеце. ЗАВАЁЎНІКІ ПРЭРЫЯЎ Памяці першых украінскіх пасяленцаў He захопнікі з дальніх імпэрый, ня зь мінулых вякоў каралі, — заваёўнікі дзікіх прэрый з Украіны сюды прыйшлі. Лемяшы не маглі скарыцца — праразалі грудзі зямлі, каб падольская пшаніца ў лона легла новай зямлі. I пшаніца стаіць залатая, і зь яе пячы каравай! Слава й чэсьць украінскім ратаям, што адкрылі канадскі край. Заваёўнікі дзікіх прэрый, аратаі з зары да зары ня схіляліся перад зьняверай, іх закон быў: ары і ары. I сягоньня ў тузе разьвітальнай мроіць колас па вас на ральлі. Спачывайце ў зямлі аратаі, у зямлі, што вы самі ўзьнялі. АЛЬБЭРТА Кроў адвечная чорная прэрый зважна рухае мацярык. Чую ў гомане рафінэрый твой магутны, Альбэрта, крык. Падуладная чалавеку, ты стаіла натужны дых. Нафты цёмныя рэкі выбухаюць з нетраў тваіх. У час раньні і ў час вячорны твой крывавіцца, точыцца сьлед. Працягнуў да крыві тваёй чорнай сквапныя рукі сьвет. Украінцаў здатныя рукі — што ім, дужым такім, спачын? — бацькі, дзеці, дзяды і ўнукі гоняць твой нясыдіханны плын. Украінскім клякоча словам струмень чорнай тваёй крыві. У сваёй, Альбэрта, абнове ня спыняйся, мацуйся, жыві! ЗАБЫТЫЯ РАДКІ У гэтым разьдзеле зьмешчаныя вершы, што не ўвайшпі ні ў вадзін з маіх зборнікаў — я ўважаў іх ня вартымі таго.Я адкінуў іх як-бы назаўсёды. Але пачасе, вяртаючыся да іх, перачытваючы іх, кожны раз яны падкуплялі мяне сваёю нейкай непаўторнай непасрэднасьцяй, нявымушанасьцяй — усім тым, чаго мне не хапае цяпер, да чаго я ўжо не магу вярнуцца. Мне цікава было паглядзець на сябе з боку, на сябе, ранейшага, прасачыць, так-бы сказаць, сваю эвалюцыю. / скажу — той, ранейшы, у нейкім сэньсе мне больш да спадобы, нягледзячы на ўсю ягоную недасканаласьць. "Забытыя радкі” — гэта якбы вяртаньне у маладосьць, узроставую і паэтычную, a можа яшчэ болей — гэта мае "этапы”, ня ў сэньсе разьвіцьця, а ў сэньсе долі. "Забытыя радкі” мне дорагі, як боль, як радасьрь z сполах. Шкадую, што гэта толькі нязначная частка гэтых радкоў, бальшыня іх не захавалася, гэта толькі тое, што зьбераглося ў памяці. У "Забытых радкох’’ чытач знойдзе / мае вершы парасейску, складзеныя ў выгнаньні, часта на просьбу іншамоўных вязьняў. Пакладаюся на паблажлівае стаўленьне паважанага чытача да маіх ’Забытых радкоў”. Аўтар ВАШАЙ ПЕСЬНІ На юбілей Якуба Коласа. Верш быў прачытаны аўтарам у прысутнасьці Юбіляра. У сэрца яе не адымеш — жыве яна нават у снах. Як шчасьце, як радасыдь, як імя гарыць у мяне на губах. Як маці, яна гадавала, дзіцячыя сны берагла. Высока да сонца ўзьлятала і гнеўнай была. I плакала часта ў адчаі, зьбівалася зь ясных пуцін. Сьляпою была. I вянчала жахлівыя цені зь нізін. Ішла бліскавіцай над полем, сьпявала далінамі рэк. Грымела з пагрозай і болем, каб звалі мяне: чалавек. Я вырас. I песьню я знаю, яе, як дзіця калышу. Як водгульле роднага гаю, як дар у сабе я нашу. I ў сэрцы яе не адымеш — жыве яна нават у снах. Як шчасьце, як радасьць, як імя, гарыць на маіх губах. 1936 Надрукаваны ў "ЛІМ"-е МАКСІМУ ГОРКАМУ — ЧАЛАВЕКУ Трэйцюю гадзіньнік лічыць — зьвесьці не магу павек: у ваччу стаіць ва ўсім вяліччы адышоўшы ў вечнасьць чалавек. Як жывы стаіць — магутны, блізкі, з поглядам арліным у вякі. Ён, напэўна, знаў яшчэ з калыскі, што жывуць на Волзе бурлакі. Сум па чалавеку сэрца крышыць, ад напружаньня у скронях гул. Ля яго труны, чало сьхіліўшы, мае думы сталі ў караул. I паклон аддалі, як умелі, духу яго вечнаму паклон. Запытацца толькі не пасьмелі: Хіба сьмерць бярэ такіх, як ён. Пятую гадзіньнік лічыць — зьвесьці не магу павек: у ваччу стаіць ва ўсім вяліччы адышоўшы ў вечнасьць чалавек. Верш надрукаеаны ў "ЛіМ’’-е. 1936 ПАД ДАЖДЖОМ Пад дажджом мы стаялі. Маланак агні палыхалі за дальнім бугром. Зь невядомай крутой вышыні грозна звальваўся гром. Сінім полымем дрэва ля нас запаліў, глухлі ў лесе раскаты грымот. I скрозь дождж, як туман — на палі падымалася пара з балот. I відаць было — травы, пялёсткі расьлі, замірала зямля ад гарачых уцех. Пад дажджом мы стаялі. Мы рады былі, што дажджы і што ўсё перад намі расьце, што маланкі мігаюць за дальняй гарой, што сябе разумеем бяз слоў. Замірала зямля. I мы чулі з табой, як у сэрцы каханьне расло. 1936 Набяру я з крыніцы халоднай вады і цябе, як малое дзіця, напаю. Можа вочы паднімеш тады і зірнеш на скруху маю. Толькі-ж болей табе не патрэбна вада і вачэй тваіх погляду мне не вярнуць: з асьцярогай цябе, як вялікі дар, палажыла сьмерць у труну. Між табой і жыцыдём яна стала сьцяной, аніякі яе не ўзарве дынаміт. Над смалістай сасновай труной па табе я заплакаў наўзрыд. I калі, перад сонцам вясёлага дня, узлажыў я вянок табе з кветак вясны, мне здалося — за шыю абняць ты хацела падняцца з труны. Апускаюць цябе... Зашумела трава, нібы чуць яна можа і смутак і боль. Між травы у бары я цябе пахаваў, не схаваў толькі нашу любоў. Бо я зь ёю дружыў на шырокіх палях і я зь ёю дзень кожны араў і касіў. Яе сокам сваім напаіла зямля і ёй песень напелі жытоў каласы. Верш надрукаеаны .. ў "Полымі рэвалюцыі”. Са спакоем адвечных палян добры дзень, мой зялёны бор! Я прыйшоў на твой мяккі дыван, на густы і пахучы чабор. Захавай ты ад сьпёкі мяне, дай напіцца з крыніцы вады. Мая стома тады праміне, харашэй стане сэрцу тады. Я хачу, каб спакусьлівы сон не пасьмеў дакрануцца вачэй. Я хачу, каб у лузе з касой размахнуцца пад сонцам шырэй. Пасьцілай-жа зялёны дыван, напаі сваім пахам, чабор! Са спакоем адвечных палян добры дзень, мой зялёны бор! Надрукаваны ў "Полымі рэвалюцыі". Мокрае, 1936 Цябе я ўспомніў і душою здрыгнуўся ў радасьці нямой: васкрэсла ты перада мною ва ўсё прыгожасьці сваёй. Цябе я сэрцам адчуваю, ты ў ім — адвечнаю вясной. Табой тамлюся і сьпяваю сягоньня я табе адной. Я сэрцам вырас у каханьні, пазнаў я шчасыде і жыцьцё. Mae глухія уздыханьні, як сон, мінулі ў нябыцьцё. I рад, што ў шчасьці я знываю, што сэрца мне хвалюе жар. I як магу, так бласлаўляю пасланы мне каханьня дар. 1936 КРАСУНЯ Заўсёды ты перада мною, перад табой заўсёды я. Занята сэрца ўсё табою, красуня гордая мая. Але сказаць ніяк ня ўмею я гэтай праўды з прастаты. Чаго стаю, чаго нямею перад табой — ня знаеш ты. I толькі можа хваляваньне дае табе аб гэтым знаць. Няхай, няхай, я рад — прызнаньне душы ня можа расказаць. Таксама як вясной галіны сказаць ня могуць, ад чаго да сонца цягнуцца няспынна, глядзяць заўсёды на яго. Я рад, што ты ўсягды са мною, што прад табой заўсёды я, што чую я цябе душою, красуня ціхая мая. Мокрае, 1936 ПАЗНАНЬНЕ БОГА Як зачыніліся за мною дзьверы турмы, душой як занямог, усёй срадэчнай сілай верыць я стаў, што ёсць на сьвеце Бог. Агонь сьвяты, агонь таемны мне веру ўліў, пазнаць мне дапамог, што ўсім зямным і ўсім надземным валодае адвеку толькі Бог. Няхай прабачыць мне магутны, што верыць я раней ня мог. О так. Я грэшнік, раб пакутны, я прад Табою на каленях, Бог. Карай мяне за ўсе мае хімеры і дай глядзець на Твой сьвяты парог. Пазбаў жыцьця, а толькі веру Табе, усемагутны Бог. Менск, турма, 1937 НА РАЗЬВІТАНЬНЕ Бывай, Міхал! На разьвітаньне табе мой гэты верш, як дар. Ён — кроў мая і хваляваньне, душы маёй патухшы жар. Куды твой лёс цябе закіне, якія ўбачыш берагі? Што стрэнеш ты пад небам сінім — ці шчасьця дні, ці дні тугі? I мне нядоля напісала няшчасьце злое на раду: праз дзён крутыя перавалы у даль дарог і я пайду. Бывай-жа, брат! На разьвітаньне табе мой гэты верш, як дар. Ён — кроў мая і хваляваньне, душы маёй патухшы жар. Менск, турма, 1937 ЯНІНЕ БРАНЕЎСКАЙ Тым шляхам, якога ніхто не адзначыў — пад яркімі зорамі сініх нябёс — Вас вецер заходні на крыльлях гарачых дзівоснаю казкай, жар-птушкай пранёс.