КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
нашчадкам імя слаўнае пакінуць, ды родных пушчаў недругу ня даць. Героям сыпаліся курганы-магілы. Міналі славы поўныя вякі, аж покуль вораг хітры не асіліў, Крывіцкі род з-над Нёману ракі. Ня ўзяў нам пушчаў, ветрам калыханых, магутных замкаў, слаўных гарадоў, ды ня прысвоіў славы на курганах, дзе тлеюць нашых попелы дзядоў. I часта вецер ноччу на магіле азьвецца стогнам волатаў сівых: — Мы Край грудзьмі сваімі баранілі, каб ўнук ў няволі, ў сораме заціх? Каб нашы землі, нашы пушчы, рэкі, чужак сваёй краінай называў, ды слаўна племя мучыў сяньня зьдзекам і нават мове волі не даваў? Так стогнуць сэрцы волатаў магутных, як, быццам, вецер жалем галасіў, што расьце Крывія маладая ў путах ды ўнук аб славе дзедавай забыў. КРАІНЕ Ці за рокат гучных громаў, што начамі б’юць, ці то за страху з саломы я цябе люблю? Пі за сумную мо’ долю, за дзяўчат красу, ці за тыя ветры ў полі, бунтам што гудуць? Мо’ за тыя навальніцы ў буйную вясну, за лязо мо’ бліскавіцаў, што па хмарах тнуць? Ці за сілу гэтых бураў, што страсаюць сон, ці за ветру сьпеў хаўтурйы, ці за братні стогн? Ці за ўздым бунтарны Нёмну ў скутых берагох, за пярэкліч ноччу цёмнай па старых шляхох? Ці за бор, як расшуміцца, гневам задрыжыць? Ці за зоры-зараніцы, што прыйдуць сьвяціць? Ці за сэрцы, што аб грудзі рытмам волі б’юць? Ах, за што-ж цябе, мой цудзе, як жыцьцё люблю? МАЦІ To ня яснага сонца праменьні — гэта вочы матулі мае... Цяжкі сум мой у радасьць заменяць, ціхі жар, што з-пад сэрца ёй б’е. Думаў боль ня міне да магілы, ўсё-ж ён нейдзе ў невараць ўцёк; быццам срога ніколі ня біла маю гордую голаў жыцьцё!... Быццам бедаў ня бачыў за многа, ня сустрэўся з крыніцамі зла, быццам йшоў ўсё той яснай дарогай, па якоіі маці сьвятам вяла. I шукаю навокал, дзе пуга, вось, бы колісь малы пастушок... Усё адкінуў — той жаль і нядугі, — як жабрак свой дзіравы мяшок. I пачуў я душой чалавека, ўжо замёрзлай на сіверы ў лёд, што дзіця я і маю апеку, як калісьці у пяць маіх грд. Ды гарачае нешта па твары нейдзе з сэрца майго пацякло... Ад таго мо’, што нейдзе пад старасьць я пачуў, як калісьці пякло. Маю голаў ўжо сьнег запарошыў... Шмат пазнаў я ўсялякіх людзей, Мне давалі гасьціну і грошы — але сэрца ня бачыў нідзе. Вінаваты я быў, ці нявінны, быў здаровы, ці хворы ляжаў, ці калдобістай йшоў каляінай — нікаму ня было мяне жаль! Толькі тут зноў у зрубленай хаце, дзе на прымастцы спаў пастушком, асьвяціла душу маю маці нейкім рожавым вечным агнём. He пайду болып у сівер-чужыну, дзе ёсьць грошаў так многа, як сьлёз! Родных ніваў сваіх не пакіну, роднай маці і хаты, дзе рос! Падзялюся адным, на’т, гарэшкам, каб і сам апынуўся ў бядзе, за узорную ясную сьцежку, па якой сэрца маці вядзе. Усё, што ў сьвеце здабыць удалося, што даведаўся ў краі чужым — ўсё аддам я пад гоман калосься, той зямельпы, дзе сэрцам ажыў! КАЛІСЬЦІ Плуг згарне для зярняці пасьцель, ральлю мякка прыгладзяць баронкі, ярына зашуміць, зацьвіце на палетках радзімай старонкі. Будуць нівы, лугі зіхацець, слацца ўзорна-цьвяцістым абрусам.. Сіня, сіня наш лён зацьвіце, быццам вочы ўдалых беларусак. Я паволі па сьцежцы прайду, каб нагой не стаптаць ні зярняці, ні той бульбы ў зялёным раду, ані траўкі буйной сенажаці. ДЗЯВОЧАЕ СЭРЦА Had вадой аб мілым дзеўка варажыла, рассыпала краскі на прыпол... НАВУЧЫЛА МАЦІ Навучыла маці рожу замаўляці, навучыла маці вогнік адліваць, варагоў ўсялякіх для спакою ў хаце, а таёмны месяц навучыў кахаць. Вугалькі наотлях кіну я на воду, зь лёнам залацістым рожу я спалю, зашапчу ціхонька ўсякую нягоду, да зары урокі лёгка адальлю. Але калі месяц блісьне із-за хмараў, падсявае вецер зоры над зямлёй, — абаўюць галоўку нязнаныя чары, заварожаць сэрца, забяруць спакой. Нагінае вецер кволые галіны, прасявае месяц бляды сьвет наскрось, быццам-бы глядзелі вочы сакаліны, быццам-бы міргалі ціха на кагось. Расьпяяны вечар пацалуе губы, раскалыша песьня майго сэрца звон, толькі ціха вочы пэрлы-сьлёзы губяць — чаму гэта вечар, чаму то ня ён... Часта ясны месяц зоры пералічыць, ціхі сон з чупрынаў дрэвы страхануць, — мне-ж усё здаецца кволае аблічча, не магу забыцца, не магу заснуць. Навучыла маці рожу замаўляці, навучыла маці вогнік адліваць, варагоў ўсялякіх для спакою ў хаце, а таёмны месяц навучыў кахаііь. ВЕЦЕР ВЕРБАЮ КАЛЫША Вецер вербаю калыша, косы заплятае... Чаму дзеўка з хаты вышла і каго чакае? Косы доўгія уюгша па плячох, па кволых; думкі сумныя снуюцца ночкай невясёлай. Нейк ня цеша кудзелячка, ні песьня дзявоцка, а як прыйдзе нядзелячка — заплаканы вочкі. Вось у зоранькі пытае, што блішчыць высока: „Скажы, скажы, ты ня той мне, дзе мой мілы сокал? Павялі яго жаўнерам да чужой краіны, але я ніяк ня веру, каб у полі згінуў.“ „Ты ня плач, ня плач галубка“, зоранька гавора, — „Пацалуюць твае губкі залатыя зоры. Пацалуе твае вочкі стройны, ясны месяц, калі зноў ты сумнай ночкай галованьку зьвесіш. Бо твой мілы у палоне зорачак нас просіць: пацалуйце зоркі сёньня губкі маёй Зосі. • Яшчэ месячыка просіць: месячыку, браце, — засьвяці у вочкі Зосі, калі ляжа спаці, і скажы, што я кахаю, і як я ёй верны, і што хутка мо’ да Краю доля зноў нас верне. Сьлёзы сам тады сцалую, засьмяюцца вочкі, макам цудным размалюю дарагія шчочкі.. Вецер вербаю калыша, шуміць, абыймае... А далоў ізь сіняй вышы зоры ападаюць... БЫЛО СЬВЯТА Было сьвята, нядзеля, ясна зоры гарэлі, пахла мятаю, дзе пад хатаю хлопец з дзеўкай сядзелі. Нешта груша шумела, нешта сэрца нясьмела аб каханьні тым верным, маладым, сказаць дзеўцы хацела. Дзе-ж той сьмех дзяцюковы ? Пагубляў быццам словы... Зоры з месяцам цалаваліся-ж на’т ня знаючы мовы... Паказалі паперу — пайшоў хлопец ў жаўнеры.. Неўгамоннае сэрца плакала, бо хто-ж дзеўчыне верыць? Было сьвята, нядзеля, вокал стрэлы гудзелі... Лёг міленькі пад калінаю, на зялёнай пасьцелі... Было сьвята, нядзеля, ў небе зоры ірдзелі... Ой, пыталася дзеўка ў ночанькі, калі будзе вясельле?... Многа нітак спрадзецца, вёснаў шмат разаўецца, — ўсё-ж чакаціме дружка мілага дзеўкі вернае сэрца. ВЯСНА Калыхала маці сына, каб заснуў, і пяяла песьні, песьні пра вясну... Будзе сын вялікі, будзе ён расьці, будуць яму вёсны траўнямі цьвісьці. Пойдзе ён дарогаю, цьветам па лугох, будзе яму шчасьце слапіся ля ног... Расьці, сыну, хутка маці дум шляхом — выляціш да зораў, выляціш арлом! Спадабаў той хлопец дзеўчыну-красу, гаварылі разам ціха пра вясну... — Калі рржа сіня зацьвіце ў саду — да цябе, дзяўчына, ў сваты я прыду... Калі кране сэрца песьня салаўя — будзеш ты, дзяўчына, будзеш ўжо мая! Белым, белым, цьветам груша зацьвіла... салавей шчабеча ў гаі ля сяла... Ня жджы сына, маці, — на блакітны мох ён ў зялёным лесе ля сасонкі лёг!... Ня шыкуй палотнаў, дзеўка, не прадзі — глянь, які гаротны месяц-маладзік! У зялёным лесе, на капцох ваяк чырваньню крывавай расьцьвітае мак... I скрыпіць, чамусьці, жаліцца сасна, а навокал краскі, а кругом вясна... АДНА Сядзіць Зося на узгорку, заплятае косы, чэша... Ой, ня лі ты сьлёзаў горкіх на нямонска пабярэжжа! Ды ня шлі ты птушкі-сэрца ў край далёкі, у нязнаны, — цёмнай ноччу з белай сьмерцю павянчаўся твой каханы! Ня шукай ў парыве верным месца, сьледу, дзе твой мілы — ўжо зямля таго ня верне, што да сэрца прытуліла! Для цябе ён нёс каралі, але ў восень ночкай сіняй — каб ня плакала ад жалю — ён аддасць і іх каліне!... ДЗЯЎЧЫНА Заглядзеўся раз на дзяўчыну пан, калі золатам сплылі на каптан, сплылі хвалямі косы льняныя на кашулю ёй палатняную, як цьвілі вясной ясна вочанькі ў полі сінімі васілёчкамі. — Будзеш, дзеўчыыа, будзеш паняю, са мной жыпімеш ў месьце каменным, ды рукамі, як лебедзь, белымі, жаць ня будзеш больш жыта сьпелага, рана росамі, мяжой-стужкаю, больш ня пойдзеш ўжо.разам з дружкамі. Кікеш прасьці лён, нітку белую, кінеш прасьніцу із кудзеляю. I не станеш больш ты за кроснамі патыкаць палёў сонца коскамі, ані вечарам, ды задуманым, не разжалішся песьняй сумнаю. Кідай, дзеўчына, сіні Нёман свой, кідай, дзеўчына, мілы край вясной. Кідай родную хату бацькаву і юргіні, што расьцьвітацімуць. Забудзь вочы ты Міхасёвыя — я багацьце дам, жыцьцё новае. Будзеш ў месьце жыць, свае слугі мець, ды ня будуць ўжо больш бары шумець. Салавей цябе песьняй гучнаю не разбудзе больш ў ноч пахучую... 3 ветрам дзеравы абыймаліся, нівы буйныя калыхаліся... Толькі дзеўчыны сэрца вернае, ня хісталася, быцпам дзерава. He пакінула ракі Нёману, ні лясоў сівых з ціхім гоманам. Сяла роднага, Краю мілага, каб быць паняю, не пакінула. У сяле сваім песьняй, словамі сэрца цешыла Міхасёвае. ДЗЯВОЧАЕ СЭРЦА У нязнаную дарогу ў даль паехаў мілы... Позна, позна цёмнай ночкай дзеўка варажыла... Быццам думкай — ўзорам доўгі ручнічок снавала, ды кашулю васількамі, шоўкам вышывала. Казаў месяц рана зорам, што ў начы дзяўчына пояс вышыты узорам сьлязмі прамачыла... Ужо прыехаў з падарожжа, ўжо вярнуўся любы, абяцаў ён жуковінку дзеўчыне да шлюбу. — Што рабіла, дзяўчынанька, ці хоць сумавала? Мо’ ў каморцы зачыніўшысь паясок снавала? — Ой, не ткала паясочка, не зазнала суму — праскакала цэлу ночку пад гармонік шумны!... Прапяяла у кампаньні вечар васільковы, прастаяла да сьвітаньня, ой, ды з хлопцам новым! Мо’ дзяцюк дзяўчыне быў-бы і паверыў, каб ня пояс ўзорна-сіні, што на стан прымерыў. Каб ня тыя васілёчкі, макі на кашулі, што цьвілі з-пад рук дзявочых, калі ўсе паснулі... доля Ў сажалцы дзяўчына лянок намачыла, у вадзе празорай каб адмок, каб быў залацісты, каб быў валакністы, каб быў ясны, мяккі, быццам шоўк. Каб пралася нітка ды палотны выткаць, разгарнуць вясною, быццам сьцяг, над ракою сіняй, ды напоўніць скрыню палатном дзявочым на пасаг. Над вадой аб мілым дзеўка варажыла, рассыпала краскі на прыпол... Красачкі варожаць, што будзе прыгожы, будзе стройны, сьмелы, бы сакол, да ўсялякай працы — і загон гараці, і сячы пакосы, і кахаць... — Будзеш гаспадыняй, вечарам-жа сінім будзеце аб шчасьці размаўляць... 3 ВОЛЬНАКРЫЛЫМ ВЕТРАМ А дзесьйі на родных, бязьмежных прасторах... Там вецер бы роднаю мовай гавора калышачы у полі ціхія крыжы. ТОЛЬКІ ВЕЦЕР Толькі вецер рана зелень дрэў парухаў — падняліся хмары лёгкім, сінім пухам, паплылі як гусі адны за другою і маё дзесь сэрца аднясьлі з сабою.