Бабскія гісторыі
Міра Лукша
Выдавец: Беларускае літаратурнае аб’яднанне “Белавежа”
Памер: 195с.
Беласток 2001
— He, Дамінісінае сястры сын. Ганулін Ігнась.
— О, бач ты... Счула — знаёмае. To ж Гануля з маім братам Лёнікам меліся к сабе! Думалі, што будзе што з гэтага... I прапаў наш Лёня ў Прусах... Ай-яй-яй! To ты будзеш Ганулін! I што, не зладзілася табе, Ігнась, жыццё?
— Што ж зробіш, цётко... He сам жа чалавек свой лёс выбірае. 3 лёсам на гэты свет прыходзіш...
— Ой, не-не! Што ты кажаш! Каб так кожны думаў,
то свет зусім не змяняўся б! А ты... To ж ці мала дзяўчат у твой час было? Ну, не трапілася твая. Ну, можа і праўда... Як мяне мой Хведар браў, то я ад шчасця ўмірала, а потым ледзь ад таго шчасця выжыла! Але што зробіш — трэба было нашым дзецям на свет паявіцца. Каб не яны... Але я не кінула свайго чалавека, дагадавала да ягонае смерці. Быў паганец, такую і смерць меў, Бог адплату кожнаму дасць. Ён ведае...
— Вам то, цётко, добрэ, у вас сваё ёсць. I я хоць хату маю, зямлі кавалак, то і жыву так. У іншых і гэтага няма. А што кабет тычыцца... Ужо сабе ніякай не знайду, застары, і маладзейшыя хлопцы ў нас іх не знойдуць. Хоць ты сядзь ды плач!
— Але, — згадзіўся Аноп. — I ў мяне з гэтым загвоздка. Каб так жыць, то яна да цябе пайшла б, але не на вёску...
— Ты, Анопе, не кажы, бо лаяцца буду! — замахнулася лыжкай Паўліна. — Ля, жыў з нейкай Жаннаю, то не хацеў пабірацца, жыць па-божаму. To і кінула.
— He кінула, а паехала сабе да лепшага. Рускую сабе выпісаў, — растлумачыў Аноп. — Прывёз, хвайная баба, усё на месцы мела. Падумаў, можна і запісацца. А тая зараз за манаткі і ходу. Пабачыла, што за мною не нажывецца.
— Ага, пажыў ты з ёю паўгода, не кажы. Трэба ёй быў пашпарт, то знайшла такога, хто яе ўзяў. I маеш — ні кала, ні двара. Бо што ж гэта за дом — каморка ў блёку. Ты, Ігнась, аж дзве хаты маеш, — засмяялася старая. — А ў мяне дзетак аж чацвёра, і ў Амерыцы, і ў Еўропе, але хаты ўжо ніякае свае. Во што я маю на старасць. А колькі табе, сынку, гадоў будзе?
— От, ні жарты — пяцьдзесят чатыры. He заўважыў, як гадкі праляцелі... — уздыхнуў Ігнась, заглядзеўся ў акно.
— А, мамо, збірацца будзем, a то цямнець пачынае, не паспеем да Бандароў дабрацца, а і вярнуцца назад у Гайнаўку трэба... — схамянуўся Аноп.
Сабраліся хутка. Сабака неспакойна выглядаў з-за вугла белае хацінкі. Выскачыў з брэхам на зарослую травой дарогу, калі машына рушыла. He пабег за ёю, дзёр лапамі мураву, брахаў, як быццам лаяўся. Гаспадар схапіў яго за карак, падняў уверх і пацалаваў у здзіўленую, спалоханую засліненую морду.
— Аноп, дасі нам свайго “Фіата” на нядзельку? — хітра запыталася ў Анопа маці. — Правы ў мяне ёсць, вочы добрыя, не выпіваю, машыны твае не паб’ю, вядома.
Аноп зірнуў у люстэрка. Паўліна з усмешкай паглядала на мілевыя слупкі, што мільгалі ўзбоч дарогі.
Піліп у фасолі
He пазнаў Піліп свой загон у роднай вёсцы. Хоць зямлі ён не забыў.
Піліп з М. з Гарадоцкае гміны што і раз прыязджае ў вёску, хоць даўно абжыўся ў Беластоку. Коля і Надзя, ягоныя стараватыя бацькі, і не думаюць здаваць гаспадарку, хоць ім ужо ўелася ў косці. Але, нават цягнуцца абрабляць палеткі суседзяўпенсіянераў, — во там на ўрадлівых агародах пасеялі гуркі, там фасолю, там лапік аўса, тут будзе рэпа... Стары з крэктам лезе на трактар, Надзя коціцца за ім следам. Нават на той трактар уцягвае сваё поўнае, хоць ужо не такое дужае цела. Летась падала Насця з трактара, паламала нагу, то Коля ў тое лета зусім з сілы выбіўся. Але ўдалося ўсё ў мінулым годзе сабраць, ды нічога не было б, калі б не Піліп са сваім сябрам (сябру давялося добра адплаціць).
Думалі раз ужо старыя кінуць усё і адпачыць. Але калі толькі прыгрэе веснавое сонейка, запахне свежай зямлёй і гноем, зазвініць жаўрук, Коля Пячкур ажывае, бегае па падворку, сюды-туды ездзіць па гаспадарчых справах, арэ... Аж сэрца баліць, калі бачыць, колькі добрае зямлі марнуецца. Ізноў набярэ зямлі, а нават і без пытання робіць тое, да чаго ніхто прызнацца не хоча, дзярэ даўно нячэпаны дзірван. Іншыя жыхары ўзіраюцца і мяркуюць на лавачках: нашто Печкурам тая работа, тая зямля? Тыя бульба, пшаніца, жыта, авёс, тыя соткі гуркоў, ячменю, буракоў?.. Тыя каровы, авечкі?.. Дзеці ўсе ў горадзе, усім кватэры бацькі пакуплялі, цяпер унукам усё поўныя торбы цягнуць... А і так нявестка, Васева жонка, цешчу кацапкай абзывае... Торбы аж пэнкаюць, толькі ім усяго валакуць. Каб не тыя гасцінцы, то, пэўна, не было б ім чаго і цікавіцца старымі?.. Каму ўсё гэта пакінуць, тую гаспадарку? I так толькі Піліп што і раз прыедзе, робіць як шалёны — удаўся ў бацькоў. Замест ехаць дзе на ўчасы — учарнее на лузе. Такая добрая ў Печкуроў зямля, але і так нікому яна непатрэбная: ніхто з дзяцей яе не хоча ўзяць, — ні тры дочкі, ні два сыны. Нават Піліп кажа: “Тато, нашто мне яна? У мяне добрая пасада, іду ўверх. Тато, мамо, здавайце ўсё, будзеце мець грошы кожны месяц. Адпачывайце. I так у нас у горадзе ў ніводнага месца няма — кватэры малыя, дзяцей поўна. He будзе вас куды ўціснуць, калі расхварэецеся. Лепш у някепскім здароўі жыць вам тутака, дыхаць свежым паветрам. Мы і так вас наведваць будзем.” I, праўда, звоняць дзеці што і раз, пытаюцца, як здароўе, калі даўно матулі ў горадзе не было.
У мінулым годзе ў М. камедыя атрымалася, на пацеху ўсім людзям. А ўсё праз Піліпа і фасолю. Засеяў Коля пяць палеткаў фасоляю — тры свае і два суседчыны агароды. Парасла фасоля буйная, высокая,
з крамянымі струкамі; усё тут расце добра, на былой тарпе. Прызджаў Піліп, тры разы палоў тую фасолю, умацоўваў яе на калках, падвязваў — на ўсіх загонах. Пра ўсё так дбае ён у бацькавай гаспадарцы — зярнятка ў яго не прападзе. А прыйшоў час, гаспадарлівы сын сабраў плён.
Вырваў Піліп сцябліны фасолі, калочкі роўненька паскладваў на мяжы. Склаў фасолю на кучку і пайшоў па мяшок. Прыходзіць — няма фасолі! На загоне, які тата ўзяў у арэнду ў Каваліхі! Вярнуўся Піліп дахаты, трымаючыся за галаву.
Ускіпеў Мікола! Успыхнуў чырванню, як індык: старая... Кавалёва забрала, няйначай. Ці памылілася яна, ці спецыяльна так цікавала, каб украсці плён, сабраны са свайго загона!?
Пячкур пабег да суседкі, заламатаў у сенцах, загрукатаў кулаком у дзеры. Кавалёва якраз высыпала попел з-пад пліты. Аж упусціла попельнік, так спужалася. А добры сусед за сівы гуглік валасоў на яе старой галаве ўчапіўся!
— Што ты, Коля, хочаш? Якая фасоля? Ды твая фасоля стаіць на градзе, уся ў пустазеллі! Ніхто яе не палоў, аж шкада было глядзець. Я сама ўжо думала прапалоць яе, ды быллё парасло вышэй мяне, як мне туды лезьці з кульбаю! Трэ было Піліпа прыслаць. Ты што мяне, суседзе, за косы турзаеш?! Во зараз пайду да солтыса, хай вызывае паліцыю! Супастат ты паскудны!
Вось такая справа! Піліп даўно не бачыў абедзвюх суседак, а і пасля дваццаці пяці гадоў забыўся, якая з іх “Каваліха”, у сапраўднасці Манька Куцінская, a якая Маруся “Кавалёва”, па прозвішчу Каваль. Каваліха рада — нейкі добры чалавек яе фасолю акуратна палоў, падвязваў, а нават і пазбіраў, то ўзяла радзюжку, забрала плён і панесла дахаты. А фасолю, якую пасеяў вясною Коля Пячкур, перарослую лебядой, пырнікам, драсёнам і чым там яшчэ, ледзь
выдзер бедны Піліп.
Збегліся ўсе з вёскі, нават тыя, на кульбачках, прытэпалі, каб паглядзець, як беластоцкі пан бушуе на загоне.
Ратунак
Вярнуліся з Нямеччыны вясною сорак пятага. Чалавека не было яшчэ, я і надзею страціла, што думае ён, вытрымаўшы ўсю вайну, жыццё аддаў за рускімі. Ано хадзіла, енчыла, бо наша месца занялі сваякі і думаць не думалі, каб на сваё ісці. Урэшце перабраліся, але пакуль тое, што я ўсё хадзіла, прасіла па суседзях, каб хто поле зараў, каб пару кошычкаў бульбы пасадзіць далі на зіму, каб дзеці з голаду не памерлі. А муж вярнуўся, весь апухлы, у кастрычніку, дзіўны якісь, такі прыбіты.
Дачакалі мы другое вясны. А маміны браты пабудаваліся каля Белавежы, у лесе, у іх свой хлеб ужо быў. Нават на самагонку хапала. Мамін брат найменшы гнаў яе з хлеба. Убачыў, што я канцоў не магу звязаць, дык кажа: “Ведаеш што, дзіця, прыходзь, бяры ў мяне гарэлку, насі прадавай.” А ў нас там у ваколіцы заўсёды п’яніцы былі. Ну, я і ўзялася таргаваць тою гарай. А да дзядзькі трэба было ісці аж 12 кіламетраў. I я кожны тыдзень, а калі не, то праз дзве нядзелі, ішла ў той бок, а потым ноччу валакла шасцілітровы круглы шкляны буталь. A абіваўся ж ён мне па спіне! Каб пляскаты быў, неяк плецачок зрабіла б, лягчэй было б несці. A то ўб’юся — то ў адну руку перакіну, то ў другую, то зноў на плечы, і так лесам, каб ніхто не бачыў. Мяне не надта слядзілі, прынясу гэта ў Н., пасля, калі, зноў пачне змяркаць, цягну да нас, схаваю. Я вось
прывалаку тую гарэлку, у бутэлькі разліваю, а чалавек мой нават не хоча да яе даткнуцца. Такое путо было з яго, не да жыцця.... А ў нядзельку ўсё тое прадам. I раблю людзям за кусок хлеба. Жыць жа трэба, карміць дзяцей. А жылі ж мы на голым пасля вайны, вёска была спалена фашыстам... Так Бог дае чалавеку труд, каб выжыў...
Дачакаліся вясны. Людзі дапамаглі, далі бульбы. Я з восені жабравала была, не дай Божа! Зайду ў С. Тамашнія бабы дзівяцца: “Дзесь ты знаёма кабета, скажы, адкуль сама?” — “He пытайцеся, адкуль я вам знаёма, а дайце мне, колькі хто можа, жытка, мне яго змелюць, я хлеба дзецям напяку.” I да каваля была зайшла, прадала яму пару метраў тканіны, што з Нямеччыны прывезла, даў мне за яе мех зерня, і нажабравала я мех жыта, і на цалюткую зіму быў дзецям хлеб...
А во і цёпла стала. Аж нарваўся адзін чалавек. Прыйшоў да мяне, кажа: “Чуў, ты прадаеш гарэлку смачну, з хлеба. Ты мне ў кожны ранак дасі яе па кілішку.” А да майго чалавека і не азываецца, той сядзіць, як нежывы. “Байкі, не прайграеш. Я не маю грошай, так плаціць, але ты знаеш, хто я? Я — гаёвы, у мяне цахоўка ў кішэні. Я з тваім не гавару, бо якісь дзіўны ён... Я табе памагу. А піць не буду кожны дзень, толькі тады, як мне трэба будзе...”
Пахадзіў так да мяне. Ён дадому — мой мужык з хаты. Гаёвы ўзлаваўся: “Чаго ты выходзіш?! Я прыйшоў кілішак выпіць. Не-не, я сваю жонку маю!!! Я вам хачу дапамагчы.” А ён усё ж выйшаў на растрэсены ганачак, маўчыць. Гаёвы кажа мне: “Шукай назаўтра пілу ды сякеру”. А ў мяне няма іх. Кажа сусед: “Ну, бяры ў мяне, але ты сваё путо разварушы, каб таксама ішоў!” Гаёвы кажа: “Будзь і ты ў лесе. Ведаеш кварталы ў пушчы?”
КНІГІ ОНЛАЙН
