КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
яшчэ з Каляд; бутэлька абівалася па Рыгоравых рабрынах, калі з натугаю націскаў на педаль хвораю нагою. Цяжка дыхаючы, ад аўтобуснага прыпынку прынёс сваё магутнае мяккае цела Яська Бэзубік, перакідаючы з рукі ў руку важкую цыраваную торбу з падзертымі ручкамі — надавала яму Анюта падарункаў для Сцяпана і ўсяе кампаніі. Паштарскі самаход падвёз Бяльчанак — Анелю ды Адэлю; яны цяпер у Гайнаўцы, усё незамужнія, але ад гарадскіх аматараў не могуць адбіцца, якраз на старыя гады! Расклалі прыпасы пад хатай на клятчатых пледах, парэзалі хлеб, адкаркавалі бутэлькі... Хто сеў на коўбіку, хто ўладкаваўся на паваленым пянёчку, рэшта з крэктам ды стогнам пасядала на хустках і летніках. I ўставаць не хочацца, і цяжка, толькі Анеля з Адэляй бегаюць, як заўсёды лёгкія, наліваюць, падаюць ежу на лапухах... — От, урэшце паспяваць можам што іншае, чым па пакойніку, a то ўсё... — выцерла вусны ільнянай хустачкай Гандзя, прыўстала на калені, набрала паветра ў грудзі і зацягнула: — Песенька мая харошая, ууу! Схаваю цябе к налецейку! Да к налецейку, к Ушэсцейку. Паеду ў поле з сахою, вазьму песеньку з сабою... Прыўстаў на сухія калені Віцак, замахнуўся каўбасою ў такт: — Вол бушуе — вясну чуе, воран крача — сыра хоча. Воран крача — сыра хоча, дзеўка плача — замуж хоча! He крач, воран — нажарэшся, не плач, дзеўка, — нажывешся! Са смехам ляпнуў Віцак Газьбеце па спадніцах. Яна адняла ад паморшчаных вуснаў кавалачак хлеба, памаленьку паклала яго на лапух, устала, падпіраючыся ўсім целам на рукі: — На граной нядзелі русалкі сядзелі. Ой, рана-рана, русалкі сядзелі. Русалкі сядзелі, на Бога глядзелі, ой, рана-рана, на Бога глядзелі. На новай сялібе пшаніца стаяла. Ой, рана-рана, пшаніца стаяла. Пшаніца стаяла, каласком махала... Далучыліся ўсе цёткі, зацягнулі, заглядзеліся ў бок возера вачыма быццам невідушчымі, бы ў душу вады глядзелі. Газьбета выцягнулася, выпраставала сутулую спіну. Глядзела ў бок возера, што стальным жыватом выпучалася да бухматага неба. Забурчэла нешта ад шашы. У бок Сцяпанавай хаты накіроўваліся бліскучыя машыны — адна легкавая і дзве высокія, з шырокімі блакітнымі дзвярамі. — Дзевачкі ж, сястрычкі, падайце ж вадзічкі... — працягвала Газьбета, але іншыя заціхлі, з цікавасцю адвярнуліся ў бок дарогі. — Цяжка мне стаяці, каласком махаці. Ой, ранарана... — тоненька пяяла Газьбета, глядзела на ваду і неба, на новыя, сучасныя будынкі пасёлка, што рассеўся на другім беразе. 3 машын выскачылі мужчыны ў скураных куртках, з нейкімі прыладамі ў руках. Бабулі спахапіліся, кінуліся папраўляць хусткі, мужыкі ўзяліся зашпіляць гузікі. — О, тэлевізыя, — заўважыў Віцак. — Здымаць нас тут думаюць, старых?.. Пакажуць у тэлевізары? О, людкове... — Няма чаго хваліцца, паказваць чужым сваю старасць! — Гандзя насунула на нос хустку. — Гэта ж мы фальклор тут маем, можа, не? — засмяяўся Сцяпан і пакаціў сваю каляску ў бок, дзе чужыя, не пытаючыся, расстаўлялі апаратуру. — Хто сюды іх просіць?! — сарвала з галавы свой вянок Газьбета. -— Чаго ім тут трэба?! Прэч! Газьбета падхапіла ў жменю спадніцы, пераступіла булку хлеба, што ляжала збоку на ручніку. — Даруй мне, хлябец, — шапнула, заўважыўшы свой грэх, і накіравалася за агарод, у бок луга. Аператар з камерай на плячы пабег за ёю. — Ой, мы былі ды ў велікім лесі, ды ізьвілі куста із шырокаго клёну, — Газьбецін голас ставаўся ўсё менш чутным з-пад Сцяпанавае хаты. — Ой, Тройца, Тройца, ды пасеем жыта, ды няхай зародзіцца... Аператар забег Газьбеце дарогу. Адмахнулася ад яго, як ад назойлівай мухі, і цягнула далей: — Няхай наша жыта ды ў полі буяе, ой, няхай куст наш дый па свеце гуляе! Змоўкла, кіношнік ухапіў у аб’ектыў яе востры профіль, кавалак неба і вады, зрабіў панараму злева ўправа па возеры і вярнуўся на Сцяпанаў падворак, дзе яго калегі заўзята здымалі фальклор. Старэнькія Зацялася баба Нюра: не азываеца да суседзяў, на дзень добры не адкажа, бы не чуе, а нават кульбачкай можа прыгразіць, калі хто ўжо яе міне ля лавачкі пад плотам, дзе выгравае свае старыя костачкі на сонейку. — Можа, не бачыць? — не хочуць крыўдзіцца маладыя Іванавы. —У такім узросце акуляраў насіць не хоча... Так, яшчэ зусім добра бачыць баба Нюра. Так, прынамсі, сама кажа. Каб вы такія вочбі мелі ў свае дзевяноста два, усміхаецца, калі нявестка, таксама ўжо бабулька, пытаецца, ці костачкі выбраць з рыбы. Бо рыбу вельмі любіць баба Нюра, добра высмажаную, з цыбулькай; нічога, што жуецца цяжка штучнымі зубамі на запалых пашчэнках. Хоць крыху таго смаку пачуеш. Смак рыбы бабе Нюры нагадвае маладосць, калі лавіла рыбу ў рэчцы Омцы ў бежанстве. Раней баба Нюра вяла свае расказы без пачатку і канца, амаль нягледзячы,. хто яе слухач, і толькі пацягвала яго за рукаў, перапытвала: “Чуеш ты ці не?” і паўтарала: “Ну, праўду кажу, так ці не?” Цяпер і слухачоў тых менш, Тых, найлепшых, малых, як калісьці Нінка і Галінка Грыцавы былі. Яны толькі і чакалі, калі баба Нюра пакліча іх, пачне частаваць грушкамі-гнілкамі, успамінаць пра былое. He адцягнеш, бывала, дзяўчынак валамі! А колькі тады дзетак было! Сёння, калі нават хто і падыдзе, то кажа, каб па-польску да яго гаварыць, бо бытта не разумее. А хай яе, з тою польскаю мовай бабы Нюры! На смех курам! Часам якое прыйдзе, нібы папытацца, каб упароць які жарт, каб пасмяяцца, — выманяць з бабы Нюры якое слоўца і аж за жываты трымаюцца, аж пападаюць, так рагочуць. Але вось зацялася баба Нюра і да нікога не азываецца! I есці ёй не есца, нават улюбёныя рыба, таўканіца ды квас з гурэчнікам! I на лавачку яе не цягне... Уміраць збіраецца, ці што? Зачапіла яе была Ліда, што да сына прыехала з Беластока. — Бабо Нюро, а што ж вы да нас не заходзіце? Пра здароўечка не пытаецеся? А як яно ў вас? Расказалі б што нам з мінулага... — Ой, не, нябось! He пайду я да цябе, зладзюга! Бяссовесна ты!.. Ліда стала з разяўленым ротам, не могучы слова прамовіць. А ўвечары падалася да ейнае нявесткі. Тут ізноў нарвалася на злосную бабульку. — Што, зноў украсці прыйшла? Аддай мой сачок, што ў мяне забрала! — Які сачок?.. — А той, маліновы. Як апошні раз ты прыязджала, я ў вас яго пакінула была. А ты яго і забрала ў той свой Беласток! Сапраўды, быў у бабулі шыкоўны малінавага колеру жакет, прыгожы, з вялікімі гузікамі, з падушачкамі на плячах. У ім баба Нюра прэзентавалася вельмі спрытна: аж маладзела, праставалася, быццам бы і вышэла. I ў адну нядзельку бабуся, вярнуўшыся з царквы, зайшла да Іванавых. А як сачок прапаў, ніхто і не ведае. Можа, цяля з’ела? Ёсць у Іванавага Валіка такі дурны бычок, што ўсё зжуе, сцягнуў, пэўна, той сачок з плота, ці як... А можа дзе ляжыць ён у шматах? Таго адзення поўна ў хаце... — Хадзеце, удвозе пашукаем, — падхапіла Ліда бабу Нюру пад бок. — Тых ануч цяпер у Валіка столькі, што калі б пасля вайны іх меў, то разбагацеў бы ой-ёй-ёй! — Табе, Лідо, то ано багацце ў галаве. Зусім самашэчча! — задыхалася ад злосці баба Нюра. Ліда крыху супакоілася, варочаючы ў шафах, на ганку, у куфрах... Аде сачка нідзе не было. — Цётачко, я ж яго не брала, — амаль у слязах прамовіла Ліда. — Нашто ж мне ён, у мяне таго адзення хоць прадавай, хоць раздавай... Сюды папрывозіла, пры рабоце зносіцца... Ніхто не пераканаў бабу Нюру, што сачок мог сам па сабе прапасці. Заўзялася яшчэ больш. Ці не галодны страйк аб’явіла, наслухаўшыся ў тэлевізары пра пратэст лекараў? — Мамо, ешце, бо ўмрэце... — палохае яе нявестка. — Эгэ, смерць не такая страшная. Ды і пара ўжо мне, так ці не? — Мамо, у бальніцу вас адправім, будуць вас калоць кропельніцаю... — Ага, у Хварошчу ў псіхбальніцу хочаш мяне аддаць, як Настулю выслалі, на смерць? Сама ты туды ідзі. У мяне розуму рыхтык што трэба. Гэта вы ўсе парабіліся ненармальныя. Каб так старога чалавека абакрасці, бачыў хто такое! I маўчыць баба Нюра з людзьмі. Толькі шчырая яна перад коцікам, што грэе яе абалелыя, пакручаныя ступакі — кладзецца на іх распрастаны, і вуркоча. Як на каціны ўзрост — і ён такі ж старэнькі, як бабка Нюра. Але не мусіць плакаць пра адзенне — ніхто ў яго не адбярэ ягонае футра, раз лінялае, раз зусім шыкоўнае. Можа, і ён пра штосьці ўспамінае, можа, і ён наракае на болі? Але хто там мае час слухаць іх, старэнькіх! Свята Цвыркун прачнуўся. Неяк горача зрабілася. Карцела паварушыць нагамі, крануць струны скрыпкі. Здавалася, сон доўжыўся, а ў тым сне, на высушаным ветрам лузе, сярод шаўковай травы і кветак, якімі ветрык калыхаў, клаўся на іх, і ўсё яму паддавалася, таму веянню і трапятанню, і Цвыркун аддаўся пяшчоце лета. Пацягнуўся, распраставаў рукі і ногі, пакратаў сваю скрыпку, пацягнуў смыком па струнах. Ой, зайграў бы хоць зараз песню ветрыку і птушкам! Адплюшчыў адно вока — ды не, сядзіць тут, у цёплым куточку ў кухні Дзеда з Бабай. Ды і не так тут і цёпла, каб вызваляцца ад сну і за скрыпачку брацца! 3 восені вось тут Цвыркун сядзіць, раз-пораз прабуе, ці не заснулі струны, ці не аплёў іх павучок. Баба з Дзедам і так задобра не чуюць ягоных рэпетыцыяў і канцэртаў, са змрокам хутка павячэраюць, святло ў кухні гасяць, ідуць у пакой, уключаюць тэлевізар, і доўга праз прыадчыненыя дзверы падае ў кухню блакітнае святло, нешта гудзіць і траскоча. Моцна, бывала, стараўся іх звабіць Цвыркун назад у кухню, пілікаў на скрыпачцы, аж пашчэнкі яму балелі, але глухаватыя Дзед з Бабай нават пры гэтым грукаце і выстралах на экране пачыналі падрэмваць. Аж заснуў быў урэшце Цвыркун, думаў спакойна дачакацца вясны. А кухня ў Дзеда з Бабай такая прасторная! Выправілі ж яны ў свет шасцёра сыноў і дочак. Калісьці ўсе тут разам сядалі за гэтым сталом. Вядома, Цвыркун не такі ўжо стары, каб памятаць той час, калі Дзед з Бабай былі маладымі, моцнымі. Ведае іх цяпер, нядужых, хоць стараюцца ўсё ж тэпаць і рабіць нешта. Поля ўжо ў іх свайго няма — зямлю чужыя ўзялі, бо дзеці яе не хацелі. Цвыркун, праўда, бачыў летам нейкіх меншых людзей на падворку, як і ва ўсёй вёсцы. Ой, небяспечная дзетварня, ледзь вырваўся са слоіка, у які злавілі яго з братам. 3 меншым сваім братам Цвыркун так і не пабачыўся больш... Калі пахаладзела, людзі пазачыняліся ў хатах. Забраўся і Цвыркун у хату Дзеда з Бабай. Вось так і днюе тут ды начуе, не гаруе, але і цешыцца няма чым, абы хутчэй тая вясна... Можа, удасца сям’ю завесці Цвыркуну, дзетак займець у наступнае лета, разжыцца крыху. Жыць жа трэба, род прадаўжаць... От, спаў бы сёння, ды неяк занадта прыпякае... Ці не вясна ўжо?.. I нейкая мітусня ў кухні, гоман! Такога тут хіба даўно не было! I так светла, як на лузе ў спякотны поўдзень, калі цень кароткі і дыхаць цяжка... А чаго ж яны так крычаць, пайшлі б хутчэй у пакой!