КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
У гэты дзень Волька не памерла, хоць праз гадзіну суседка Ганна з крыкам панесла навіну па “чвараках” і па ўсіх суседніх блёках. Адышла праз тыдзень, і правялі яе чужыя людзі, паводле ейнага сцэнарыя, на той, лепшы бок свету. Вёска Над Вёскай, над маладым лесам павіслі пярыністыя хмары колеру дзінатуры. Сонца, гняўлівае і бездапаможнае, што хіліцца ўжо на захад, валілася за гарызонт трапяткім цяжкім колам, кідала прамень у фіялетавую гушчу. Зубасты лес клаў свой цень на палову Вёскі. Ногі Дзямяна трывалі нерухома ў пяску, што стыў і ўбіраў сырасць, заглыбляліся ў прахалодны цень, і морак ішоў да Дзямянавых старых касцей, скрадаўся да сэрца, якое адчуваў у нутры моцна: вось тахкае, прытамляецца, потым зрываецца зноў, як разбуджаная птушка на досвітку. Hori хацелі ісці ў той фіялет, тую чырвань, рваліся ўперад, але Дзямянавы плечы хіліліся да штыкецін старога плота, абымшэлых, аблітых ружовасцю і цёплым золатам. Вёска маўчала. Гэтая Вёска маўчала. He рыпаў асвер-жораў, не бразгатала вядро на калаўроце. Маўчалі людзі і сабакі, не было іх. He іржаў ніводзін конь, хоць бронзавы цень Лысага, здаецца, прабег, як памяць, за агародамі. Нёсся з таго боку пах гурэчніку і кропу, задушаных у абдымках лебяды, драсёну, асоту і крапівы. Засакатала курка Рудка, годна высунулася з лапухоў — рада з яечка. А другая, надзьмута-пухкая, квохкаючы, памалу вывела з-пад куста парэчак, вывела сваіх байстручкоў, крадком выседжаных, уцалелых, дагледжаных. Пакуль лета, курка Чапурка мае іх чым карміць, хоць гаспадыні ўжо няма. He ведае квактуха, што яе дзеткі неўзабаве зложаць свае галоўкі, ледзь аскубаныя, недавараныя-недапечаныя. Яна — маці, ёй добра, яна бароніць і корміць, і што ёй Вёска, што ёй іншы свет... Яшчэ не адзічэла, дасца падысці Жорку з сінім носам. Ён быццам накрышыць ёй хлеба, вытрасаючы нейкую патраху з кішэні навідавоку: “ціп-ціп-ціп, цю-цю-цю”. Чапурка кінецца бегма на пачастунак, а за ёю ейныя падпеўнікі ўжо, падкурачкі; колькі з кожнага з іх будзе закусі — што з галубка... Жорку ўжо смяюцца вочы! Дзямяну што тая курка і яе вывадак — і так заўтра едзе ў Дом. Да Жоркі сёння прыйдзе, пачастуецца курацінкай, выбярэ маладое мяска, на старыя зубы... 3 суседняй вёскі чутно яшчэ жывое. Хата з краю Дом Лявона Квяткоўскага стаіць на ўскраіне ўжо дужманай хваіны. Лес падступіў пад ягоны (цяпер сынаў) хутар шчыльнай сцяною. Хата велізарная, у дзве паловы, на каменным падмурку, з цэментавымі ўсходамі, з двума ганкамі. Пабудаваў яе быў Квяткоўскі ў 1956 годзе саліднай, каб памясціла ўсю сям’ю. Бо дзяцей меў, бы таго гароху — дванаццацёра, з тых, што жылі. А Ганна, жонка ягоная, бачылася ўсё або з жыватом, або з дзіцёнкам пры грудзях. А колькі іх маленькімі пахавалі! А і няпорныя былі... Нарадзіла яшчэ ў сорак шэсць гадоў, быўшы бабуляй. Пахаваў Ганну Лявон у 1975 годзе. Да канца рабіла, ужо моцна хворая, не аглядалася на наймалодшую нявестку, Зоську. Зоська не вельмі была даспадобы старым, нейкая такая няласкавая, жорсткая. Злосная, быццам лёс ёй не ўдаўся. Але што зробіш, добра і так, што Стась знайшоў сабе дзяўчыну, і то нябрыдкую, a то бабылём астаўся б, і што пасля сябе пакінеш на тым свеце?.. Зоська скаланула была Ст-ася: трэба нам новы дом, абавязкова мураванка, з вадой гарачай і цэнтральным ацяпленнем. Стары пакрыўдзіўся: то ж гатова стаіць хата, як звон, ні шашаль яе точыць, ні грыб! Можна яе і атынкаваць, і ашаляваць, краны ж ёсць, бойлер на гарачую ваду можна ўставіць, а печы ёсць — калі мароз, то ж лесу столькі, маладняк церабіць трэба... Месца, о, колькі ў хаце, пакоі вялізныя, нарадзі ты таксама тузін, і памесціш усіх... Але Стась заўзяўся. I паставілі мураванку ў два паверхі, нават падстрэшак вышыкавалі, і парабілі ўсё, мэбляю абставілі. He горш, чым у месце. Сёння было б гэта хіба немагчыма, але гэта было яшчэ за першага сакратара Герка... — Ойцец, рэнту мае і час, то няхай сам сабе купляе, — звярнулася была Зоська да цесця. — Найвышай дам яму сырадою. А памыць нех укіне ў пральку, улончыць умее. Праўда, тады стары мог сёе-тое пры сабе зрабіць. Але колькі ж можна сядзець у хаце, чытаць кнігі і газету... Тэлевізар нават папсаваўся... — He лазі лепш у вёске, яшчэ дзе заслабне, — папракала яго Зоська. — А калі ўбачу, што зноў выпіўшы, то і гаварыць не буду! — Ды не піў я гарэлкі, гэта лякарства так патыхае, — мямліў Лявон бяззубым ротам, — пратэзу згубіў у рове ля абочыны шашы, мацаў, лазіў, шукаў ды і не знайшоў... Зімой паліў толькі на кухні, якая стала і спальняй, і сталоўкай. He змог адзін уставіць дубальтовых вокан. Стасю нічога не казаў — столькі работы ў сына! Купіў ён трактар, машыны, усё лета і восень рабіў на сваім і чужым, цяпер у лесе гаруе, вяртаецца ўпрыцемках. Папраўдзе бацька рэдка яго і бачыў. Зоська раз прышле малога з малаком, раз не... Сама не прыходзіць, не пытаецца, чаго старому трэба... Цяжка было разагнуць Лявона Квяткоўскага, каб памыць, адзець у чыстае і пакласці ў труну. Заснуў навекі, як сядзеў за сталом. На бруднай цыраце ляжалі сухі кавалачак хлеба, пакусаны мышамі, Евангелле і нераспакаваная з бандэролі “Gazeta Bialostocka” (па ёй пазналі, калі памёр). Прасядзеў так нябожчык тыдзень, пры запаленай ляКіпе, углйдаючыся ў шыбы, зарослыя марознымі кветкамі. Хавалі яго цяжка. Мужыкі ледзь аддзяўблі зямлю на магілку, акалелі. У царкве ўсе калаціліся, мерзлі, a пара ўздымалася аж пад панікадзіла. Лявонаў дом стаіць і сёння, яшчэ пусты. Зоська мае намер яго наймаць турыстам — усё парабіла ў ім, як у шклянцы. Абабілі яго белай шведскай бляхай — аж слепіць вочы! I які помнік бацьку ўзвялі — граніт, залатыя літары, верш. Ад усіх дзяцей з сем’ямі. Адпачывайце, бабо! У такім узросце адпачываць ужо толькі пара. Глядзець на ўнукаў, цешыцца пагодай і грашыма з пенсіі. Бо на здароўе не наракае баба Зулька, хоць дажыла 79 гадоў. Толькі вось давялося ехаць, хай яе ліха, са сляпою кішкаю ў шпіталь. Доктар крыху баяўся, што не зажыве хутка, але баба Зулька худзенькая, лёгкая, тлушчу на ёй няшмат, то і хутка паднялася са шпітальнай пасцелі. Дахаты паехала адна. Праўда, заглядала была. да яе ў палату беластоцкая дачка Марыся, але ў дзень выпіскі ніхто не прыйшоў, і бабуля, распытаўшы людзей, дзе вакзал, памаленьку патэпала да аўтобуса. У дарозе крыху трасло, балела ў баку, але веснавое сонейка свяціла лагодна праз шыбу на бабіну галаву ў квяцістай хустцы, і яна задрамала, не заўважыла, як аўтобус падкаціў амаль пад яе мураванку. У гэтай мураванцы, што будавалі з сынам і нябожчыкам Зюткам на дзве сем’і, бо для сына і старых, займае баба Зулька цяпер адзін вялікі пакой. Калісьці старыя жылі за сцяноўкай, якая штодзень грэлася ад кухні, і зімой было там вельмі цёпла, a летам — то хоць спячыся. Цяпер бабе выдзелілі асобны пакой, паставілі электрычную плітку, зляпілі кафлёвую печ: вары, баба, сабе, што хочаш, за рэнту купляй, што хочаш, дровы сабе загатаўляй, плаці, колькі трэба, і за тое, што табе наколюць. Грошы маеш свае. Адпачывай, за жыццё нарабілася. — Ад тае ляноты здурэць можна, — уздыхае баба Зулька, зусім не лянівая. — Кавалачак агарода маю, але колькі тае з ім работы! Хочацца зачапіць за штолень рукі. Выйшла было з граблямі, думаю, паварочаю сынава сена, праветруся, пагрэю на сонцы плечы. А сынавая бяжыць: “Вы, кідайце граблі, ідзіце дахаты! He рабеце! Хто вас просіць!? Нічога вашага не хочам, і не чакайце ад нас помачы. Маеце рэнту, то жывеце, як вам падабаецца, і нам таксама дайце!” Добра, што Зульчын Пеця ажаніўся, дзеўку знайшоў на гаспадарку. I працуе Аня, і дзяцей нарадзіла. Чыстая, гжэчная, у царкву ходзіць. У хаце, як у шклянцы. Суседзі таксама хваляць. I Зулька не наракае — дбае нявестка пра Пецю, пра дзяцей. I дзеткі харошыя, добра вучацца. “Дзень добры” бабе скажуць. Толькі што да бабы бацькі іх не пускаюць, a старой хочацца прытуліць малое, даць які гасцінец... — Каб. малыя не заміналі мне, кажуць. I каб я з імі па-просту не гаварыла, каб мовы ім не памяшаліся. A я ж і па-польску ўмею, калі трэба. Няўжо баяцца, што я “змарную” ўласных унукаў, і ў школе з іх смяяцца будуць? У вясковай школе “простая” мова такая ўжо смешная стала?.. I сядзіць баба Зулька ў сваёй хаце. Халодныя тынкаваныя сцены абвешала макаткамі, маляванымі і тканымі дыванамі, падлогу пазасцілала палавікамі, цёплымі, каляровымі, што сама выткала са шматкоў адзення, яшчэ калі больш дужая была. Каб толькі ў хаце цяплей, больш утульна было. I, праўда, чысценька ў яе, прыемна. Спакойна. I тэлевізар каляровы купіў ёй ольштынскі сын. He выходзячы з хаты, бачыш увесь свет: рэвалюцыі, войны, моры, землятрусы паказваюць — вось людзі бяду маюць! Канец свету, здаецца, блізкі ўжо стаў. 3 голаду мруць людзі, ад куляў! — Абы ў нас мір быў. А жыць у нас якасьці можна. Во да чаго людзі ў вёсцы дажыліся... Хата Стаяла хата Соньчына пустая. Як памерлая. Адно кветкі паверыць не хацелі, што гаспадыня пакінула дабытак, лезлі ў вокны з гародчыка — чырвоныя, жоўтыя, ліловыя, сінія, белыя, распіхаліся сярод лебяды і малачаю. Вядома, — быліны, украніліся тут ад пару дзесяткаў гадоў, а касачы цвёрдым валам каранёў аплялі падмурак ад самага пачатку, як ставілі хату. А Сонька з’ехала да ўнучкі ў горад. Добра, што мае пры кім свой век дажываць — то ж ёй чуць не дзевяноста! Праўнукі, праўда, ужо вялікія, адзін нават у ліцэі, не трэба памагаць іх гадаваць, але свой куток знайшоўся. Бо ў дачок Соньчыных — адны беды: хваробы, мужыкі нядобрыя, старая ім замінае; пабыла ў Зіны, зяць вось на кухню не пускае, калі сам есці сядзе. Сварацца зяці, а і Сонька на тое язык у роце мае, каб сваё сказаць. Адбрэшацца, як трэба. Увогуле ў Вёсцы кабеты таленавітыя на слова. Ну, калі нават і былі калі якія сваркі між кабетамі ў Вёсцы, то ўсё забыта, даравана. Развіталіся былі ўдавіцы з сяброўкай, адправілі ў Беласток, паціху зайздросцячы. Бо тут і крамы, вось, няма, і да лекара ўзімку пакуль у гміну даедзеш! Стары ж сам чалавек, ледзь ногі валачэш. Гануля во кончылася, не дачакаўшы “хуткай” дапамогі: дыспетчарка ў Беластоку палічыла, што не варта машыну гнаць такую дарогу да старэчы. Калі на жыццё — то выжыве. А хату пакінула Сонька пад добры нагляд жывучым суседкам. Ды што там і сцягнеш, такое багацце!