Браслаўскае Паазер'е ў IX—XIV стст.
Людміла Дучыц
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 120с.
Мінск 1991
Сярод умацаваных паселішчаў вылучаецца паселішча каля сучаснай в. Маскавічы, якое расквітнела ў XII—XIII стст. Акрамя функцый, агульных для ўсіх умацаваных паселішчаў Браслаўскага Паазер’я, яно выконвала ролю своеасаблівай гандлёвай факторыі. Фіксуюцца
гандлёвыя сувязі з Полацкам, Кіевам, Прыбалтыкай, Заходняй Еўропай, Усходам. У Маскавічах знойдзены абломкі касцей жывёл з нанесенымі на іх малюнкамі, рунічнымі знакамі і надпісамі. Наяўнасць рунаў сведчыць аб знаходжанні тут выхадцаў са Скандынавіі (воінаў-наёмнікаў або купцоў).
Асноўная маса рэчаў, знойдзеных пры археалагічных раскопках, усходнеславянскага паходжання. Гэта дазваляе гаварыць аб тым, што даследаваны рэгіён у пачатку II тысячагоддзя быў арганічнай часткай старажытнарускіх зямель, а тэрыторыя сучаснага беларуска-літоўскалатышскага парубежжа з’яўлялася граніцай Полацкага княства з прыдаўгаўскімі княствамі, у прыватнасці, з Герсіке, а таксама літоўскай зямлёй, а пазней і з уладаннямі крыжаносцаў.
Абставіны ўваходжання Браслаўскага Паазер’я ў склад Вялікага княства Літоўскага да канца не высветлены. Несумненна, далейшае вывучэнне гісторыі беларуска-літоўска-латышскага сумежжа дазволіць прасачыць шляхі засялення крывічамі гэтай тэрыторыі, разгледзець узаемаўплывы культур, удакладніць ролю паселішчаў і высветліць абставіны ўваходжання паўночна-заходняй тэрыторыі Беларусі ў склад Вялікага княства Літоўскага.
ЛІТАРАТУРА
Уводзіны
‘ ПВЛ.
<ЬПСРЛ
М„ 1950. Т. 1. С. 13.
. Т. 2 (Летопяся белорусско-лнтовскне). М., 1962. С. 519.
3 ПСРЛ. Т. 35. М., 1980. С. 147.
4 Гейденштейн Р. Запяскя о Московской войне (1578—1582). СПб., 1989. С. 71; Ш а п о в Я. Н. О судьбе бнблнотекн Полоцкого Софнйского собора //Вй. 1974. №6. С. 200—204; Ен жа. Бнбляотека Полоцкого Софнйского собора н бнблнотека Академяя Замойского//Культурные связн народов Восточной Европы в XVI веке. М., 1976. С. 261—282. “
3 Латвяйскнй Генрнх. Хроннка Лнвонян. М., 1938. С. 59, 73, 80—103. МатузоваВ.Й. Восточная Прнбалтнка в сочянення Бартоломея Англяйского «О свойствах вешей» // Восточная Европа в древностн я средневековье. М., 1978. С. 49—55. В а х т р е С. X. Младшая лнвонская рнфмованная хроннка (1315—1348) как нсторячес-
g кяй ясточняк: Автореф. дяс. ...канд. нст. наук. Тарту, 1955.
Сборняк матерналов я статей по ясторнн Прнбалтнйского края. Т. 2. Ряга, 1879. С. 111 — 112.
’ Пнчета В. й. Введенне в русскую ясторяю. М., 1922. С. 85.
ЕмельяновС. Путешествве Гнльбера де Ланноа в восточные земля Европы в 1413— 1414 гг. н 1421 г. // Уняверснтетск. язвестяя. Кнев, 1873. №3. С. 1—46.
11 Gwagninus A. Cronika Sarmaceye Europskiej. Krakow. Ks. 2. R. 1. 1611. S. 26; БелСЭ. T. 5. Мн, 197І. C. 386.
12 Stryikowski M. Kronika Polska, Litewska, imodzka, wszystkiej Rusi. Warszawa, 1846. T. 2. S. 241—242; ЖураўскіА. I. Мова нашых продкаў. Мн., 1983. С. 49—53.
13 В іе 1 s k і М. Kronika polska. Warszawa, 1856. Т. 1.
14 Хроняка Быховца. М., 1966; Фл оря Б. Н. О летопнсце Быховца // йсточннкн я ясто_^йографня славянского средневековья. М., 1967. С. 135—144.
У л а ш н к Н. й. Лятовская н жемойтская хроннка н ее отношеняе к хроннкам Быховца н М. Стрыйковского // Славяне н Русь. М., 1968. С. 357—365.
16 3 е й д Т. Я. Характернстпка йЗданнй пясьменных ясточняков по ясторян народов Прнбалтякя. Рнга, 1970. С. 345—361.
17 ТарановнчВ.П. Экспедяцня академнка й. й. Лепёхяна в Белоруссяю я Лнфляндню в 1773 году // Тр. йн-та ясторян, наукя н техннкя AH СССР. Вып. 5. Cep. А. 1935. С. 545—567.
18 Ф ор м озов A. А. Очеркя по нсторяя археологня. М., 1962. С. 57—66; Ен жа. Страняцы нсторня русской археологян. М., 1986. С. 48—50.
19 Д о л е н г а-Х о д а к о в с к я й 3. Проект ученого путешествня по Россян для обьяснення древностей славянской народностя // Сын Отечества. 1820. Т. 33. С. 289—312; Т. 34. С. 1 — 11; Т. 35. С. 49—65; Т. 36. С. 115—125; і інш.
20 Ф о р м о з о в A. А. Указ. сач.
22 X 0 Р 0 ш к е в н 4 A. А. Полбцкяе грамоты XIII — начала XIV в. М., 1977. С. 5—12. КаханоўскіГ. А. Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў ХУІ—XIX стст. Мн„ 1984. С. 24.
23 Каханоўскі Г. А. Указ. сач. С. 46; йзвестня нмператорского Археологнческого о-ва. СПб.. 1859. Т. 1. Вып. 1. С. 28—29, 303; Plater A. О starozytnych kamieniach z nadpisami, znajdujpcych sie w rzece Dzwinie (od XIII wieku) kolo Polocka i Dziesny // Rubon. Wilno, 1842. T. 2. S. 37—40; Ен жа. O dawnych grobach i starozytnosciach, odkrytych -w Inflantach Polskich (Б. M.) 1848.
йсторнческое краеведеняе Белорусснн. Мн., 1980. С. 8.
Альбом художннка Д. М. Струкова // Б-ка Внльнюсск. ун-та. Рукопнсн. отдел. Ф. №78; РомановЕ. Р. Альбом художннка Д. М. Струкова как результат экспеднцян по СевероЗападному краю в 1864 году // Зап. Северо-Западн. отделення Русск. геогр. о-ва. Кн. 3. 1912. С. 57—64.
26 B on n el 1 E. Russich-liflandische Chronographie von der Mitte das neunten Jahrhunderts bis zum Jahre 1410. S-P, 1862.
27 Напьерскнй K. E. Русско-лнвонскне акты. СПб., 1868.
28 X о р о ш к е в н ч А. Л. Указ. сач. С. 13—14.
•29 П окровскнй Ф. В. Курганы на граннце Лнтвы н Белорусснн // Тр. IX археологнч. сьезда в Внльно в 1893 г. М., 1895. Т. 1. С. 166—220.
30 Отчет Археологнческой комнсснн за 1892 год. СПб., 1900. С. 59— 64.
31 А л е к с е е в Л. В. Археологнческне памятннкн эпохн железа в среднем теченнн Западной Двнны // ТПОКЭ / Вопр. этннч. нсторнн народов Прнбалтвкв. М., 1959. С. 273—315.
32 Бандарчык В. К. Раманаў Е. Р. Мн., 1961. С. 101 —104.
33Покровсквй Ф. В. Археологнческая карта Вяленской губерння // Тр. Внленск. отделеняя Московск. предварятельн. комятета по усіройству в Внльне IX археологнч. сьезда. Внльна, 1893; Ен жа. Археологнческая карта Ковенской губерняя. Вяльна, 1899. 34.
34 S і t z k a J. Arheologische Karte von Liv-Est und Kurland. Jurjew, 1896.
'-“Cany hob A. Река Западная Двяна. Внтебск, ‘1896; Сапунов А., Д р у ц к н йЛюбецкяй В. Матерналы по нсторнн н географнн Днсненского н Внлейского уездов Внленской губерняя. Вятебск, 1896.
36 Сведення 1873 года о городнтах н курганах//Нзвестня нмператорск. археологнческ. комнсснн. Вып.5. СПб., 1903.
37 К а р с к н й Е. Ф. Этнографяческая карта белорусского племенн. Пг., 1917.
38 Д о в г я л л о Д. 14. Друя — заштатный город Вяленской губерннн // Памятная кннжка Внленской губерння. Внльна, 1907. С. 1 —39.
39 М а р к о в А. Топографяя кладов восточных монет (сасанядскях н куфнческнх). Пб., 1910.
40 Holubowicz W. Ріес lat pracy terenowej Muzeum archeologicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1933 — 1937) //Rocznik archeologiczny Wilno, 1937; H o 1 ubowiczowie H. iW. Wykopaliska na Wilenszczyznie w latach 1938 i 1939. Wilno,1940; Голубовнч E., Голубовнч B. Славянскне поселення правобережной Дясны в Вялейском округе БССР//КСННМК. 1945. Вып. 11. С. 126—137.
41 Архіў Я. Н. Драздовіча//Фундамент. б-ка імя Я. Коласа АН БССР. Аддзел рукапісаў і рэдкай кнігі. Фонд: інд. 11, інв. 30; інд. 13, інв. 30.
42 3айкоўскі Э. Археалогія Браслаўшчыны: здабыткі дзесяцігоддзяў // Браслаўская звязда. 1989. 25 лют.
43 Hedemann Otton. Historija powiatu Braslawskiego. Wilno, 1930. Ен жа. Dzisna i Druja. Warszawa. 1934.
44 Lowmianski H. Studia nad poszqtkami paiistwa Litewskiego. Warszawa, 1930.
45 J od kowski J. Skarby monet znalezione na terene woiwodztw polnocno-wschodnich w latach 1928 — 1930. Warszawa, 1933.
46 Ja kimowicz R. Zabytki przedhistoryczne z obszaru Rzeczypospolitej Polskiej w zbiorach rosyiskich//Wiadomosci archeologiczne. 1924 — 1925. S. 113— 119.
47 B r e z g o B. Ochrona zabytkow przedhistorycznych w Witebszczyznie i w Inflantach Polskich. Warszawa,1928; Ен жа. Slowianie na Inflantach polskich // Pamiftnik I zjazdu slawianskich geografow i etnografow, odbytego w Polsce w roku 1927. T. 1. Krakow, 1930.
48 B a 1 o d i s Fr. Die lettisch-russisch Grence im Altertum// Burtnieks. 1927. S. 110—129; Ен жа. L’ancienne frontiere slavo-latvienne // Conference des historiens des etats de 1’Europe Orientale. Varsovie, 1928; Ен жа. Jcrsika un tai 1939. Gada izdaritie izrakumi. Riga, 1940.
49 Крывіч. 1923. № 2. C. 53; № 1 (7). C. 5, 10; 1925. № 9 (1).
50 Алексеев Л. B. Раскопкн древнего Браслава//КСЙА. 1960. Вып.81. С. 95 —106.
51 Стубавс А. Некоторые археологнческне находкн XI—XIII вв. нз городнша Кокнесе//Pronksiajast varase feodalismini. Tallin, 1966. S. 166— 174.
52 H a c o н o в A. H. «Русская земля» н образованне террнторнн древнерусского государства. М., 1951; Пашуто В. Т. Образованне Лнтовского государства. М., 1958;
' Алексеев Л. В. Полоцкая земля (Очеркн нсторнн северной Белорусснн). М., 1966; П о т н н В. М. Топографня находок западноевропейскнх монет X — XIII вв. на террнторнн Древней Русн//Тр. Гос. Эрмнтажа. Л., 1967. Т. 9. Вып. III. С. 105—184; С ед о в В. В. Славяне Верхнего Поднепровья н Подвннья // МІ4А по археологнн СССР. Вып. 163. М., 1970; Ен жа. Длннные курганы крнвнчей // Археологня СССР. САН. Вып. Е-1-8. М., 1974; Казакова Н. А. Полоцкая земля н прнбалтнйскне племена в X — начале XIII в.//Проблемы нсторнн феодальной Росснн. Л., 1971. С. 82 — 92.
53 S 1 a z k і К. Z zagadnien rozwojowych plemion baltyckich i zachodniofinskich w okrese . wczesnofeodalnym//Swiatowit. T. 24. Warszawa, 1962; L o w m i a n s k i H. Geneza ziemi Polockiej//Z polskich studiow slawistycznych. Ser. 3. Historia. Warszawa, 1968; Ochmahski , J Pogranicze Litewsko-krywickie w epoce plemiennej//Przeglqd Historyczny. T. 61. N 2. 1970.
s ■ 183 — 191; O x м a н ь c кнй E. Лятовско-крнвнчское пограннчье в племенную эпоху // Становленяе раннефеодальных славянскях государств. Кяев, 1972. С. 245 — 257.
Wojtkowiak Z. Sprawa pr.zylaczenia Braslawa do Litwy. Przyczy nek do tworzenia owych podzialow terytorialnych w W. ks. Litewskim // Ars historica. Poznan, 1976. S. 259—
Глава I
‘Покровскнй Ф. B. Курганы на граннце...
2 Голубовяч Е., Голубовяч В. Славянскяе поселеняя... С. 136 — 137.
3 Гуревнч Ф. Д. Обряды погребеннй в Лктве // КСЙЙМК. Вып. 18. М., 1947. С. 31—37.
4 Кул нкаускене Р. Погребальные памятннкн Лнтвы к 1 —нач. II тысячелетня // КСЙЙМК. Вып. 42. М„ 1952. С. 108— 122.
5 Тараканова С. А. Длянные я удлнненные курганы / / СА. Вып. 19. М., 1954. С. 77— 110.
КНІГІ ОНЛАЙН
