Дзіцячы фальклор
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 736с.
Мінск 1972
Вар. гульні вядомыя пад назвамі «Журавы» (Д обровольскнй, IV, стар. 494—495); «ІСоршун і вутачкі» (Д з я ц і н ы я г у л ь н і, стар.
9—10). Вельмі папулярная гульня і сярод рус. дзяцей (Пок ровскнй, стар. 162—166), на Украіне — пад назвай «Воран» (т а м ж а, стар. 167— 168; «Жнвая старнна», 1890, вып. 1, раздз. IV, стар. 4), у Грузіі — пад назвай «Дзераоба» (П окровскнй, стар. 166—167; Тереіценко, стар. 94—96).
955. У крука
Р о м а н о в, VIII, стар. 572.
Зап. у в. Каровічы Сенненскага п.
Вар.: Чубннскнй, стар. 49 («Крук»),
956. У ворана
Р о м а н о в, VIII, стар. 572—573.
957. Шуляк
Ш е й н, Мат., III, стар. 205—206.
Зап. Г. Юрэвіч у м. Косава Слонімскага п. Гродзенскай губ.
958. Груган
Ш е й н, Мат., III, стар. 206—207.
Зап. Ф. Навіцкі ў м. Глыбокае Дзісненскага п. Віленскай губ.
959. У каршуна
Ш е й н, Мат., III, стар. 207—208.
Зап. Н. Яцко ў в. Якімовічы Рэчыцкага п. Мінскай губ.
960. Арол
Г р ы н е в і ч, Народныя гульні, стар. 23.
961. Гусі
Ш е й н, Мат., Ill, стар. 219.
Зап. у в. Аўдзевічы Навагрудскага п.
Блізкая гульня: Терешенко, стар. 15 («Воўк і гусі»).
962. У гусі
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1970 г. у в. Міхалішкі Астравецкага р. Гродзенскай вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 33, сш. 3, л. 42—43.
963. У гусі
Р о м а н о в, VIII, стар. 573—574.
Пад рознымі назвамі («Гусі-лебедзі», «Воўк і гусі» і г. д.) шырока бы-
туе сярод рус. і ўкр. дзяцей (Покровскнй, стар. 169—170; «Жнвая старнна», 1890, вып. 1, раздз. IV, стар. 4 («Гусі-лебедзі»); Т е р е uj е нк о, стар. 16—18).
964. У гусі
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1967 г. у в. Заполле Бялыніцкага р. ад дзяцей. АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 110, сш. 2.
965. Гусак
Зап. М. Федароўскі ў Ваўкавыскім п.
Рукапісны аддзел бібліятэкі Варшаўскага універсітэта. Сігнатура 135-IV, т. II, вокл. 12. Архіў М. Федароўскага (Мат. I. У. Саламевіча).
966. У шчуку
Р о м а н о в, VIII, стар. 570—571.
967. Рэдзька
Ш е й н, Мат., III, стар. 192—194.
Зап. Свідэрскі ў в. Ігрушка Сенненскага п. Магілёўскай губ.
Кавашка — кубак з ручкаю.
Паўсямесна шырока вядомая (у розных вар. пад назвамі «Рэпка», «Рэдзька», «Хрэн» і інш.) сярод рус. і ўкр. дзяцей гульня: П о к р о вс к я й, стар. 174—177; Тереіценко, стар. 97—98.
968- У рэдзьку
Р о м а н о в, VIII, стар. 583.
Зап. у Сенненскім п.
Падобная гульня: там ж а, стар. 582; Г р ы н е в і ч, Народныя гульні, стар. 17—18.
969. У дзеда і бабу
Р о м а н о в, VIII, стар. 581—582.
Зап. у Віцебскім п.
Вар. гульні «У рэпку».
970. У рэдзьку
Р о м а н о в, VIII, стар. 582—583.
Амаль тая ж гульня зап. А. Янкоўскім (АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36).
971. У рэпку
Зап. М. Федароўскі ў Ваўкавыскім п.
Рукапісны аддзел бібліятэкі Варшаўскага універсітэта. Сігнатура 135IV, т. II, вокл. 12. Архіў М. Федароўскага (Мат. I. У. Саламевіча).
972. Рэдзька
Гл. папярэднюю заўвагу.
3 ваколіц Ваўкавыска, Зэльвы, Бераставіцы і Свіслачы.
Дваранін — пасланец дворскі, дварак.
973. Рэдзька
Ш е й н, Мат., III, стар. 195.
Зап. Ф. Навіцкі ў м. Глыбокае Дзісненскага п. Віленскай губ.
974. У рэпу
Р о м а н о в, VIII, стар. 584.
Тое ж: Дзяціныя г у л ь н і, стар. 3—4.
975. Слепа бабулечка
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 22.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 2. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Амаль тое ж зап. Л. М. Салавей там жа ад М. М. Казлоўскай (АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 39, сш. 2, л. 2). Розняцца першыя радкі песні:
Бабулечка-слепка Па вошчупку ходзіць.
Песня выконвалася дзецьмі хорам. Таму ў агульнай фактуры яе шмат эпізодаў «стыхійнага шматгалосся». Пры расшыфроўцы м/г улічваліся найбольш тыповыя інтанацыі для гэтага стылю песнятворчасці (гл. камент. да 606), а таксама галасы найбольш «вакальных» выканаўцаў.
976. Маша
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1970 г. у в. Міхалішкі Астравецкага р. Гродзенскай всбл. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 33, сш. 3, л. 40.
977. Адгадай хто?
Гл. папярэдні камент.
978. Сляпы музыка
Дзяціныя гульні, стар. 7.
Падобная гульня: «Жнвая старнна», 1890, вып. 1, раздз. IV, стар. 10.
919. У сляпца
Ронанов, VIII, стар. 561. Вар. папярэдняй гульні.
980. У жутку Романов, VIII, стар. 560.
981. Ляскаўкі
Г р ы н е в і ч, Народныя гульні, стар. 3. Гульня адных хлапцоў.
982. Гарбуз гнілы Дзяціныя гульні, стар. 9.
983. Почта Дзяціныя гульні, стар. 7.
984. У сяло
Р о м а н о в, VIII, стар. 560.
985. Неба
Шей н, Мат., III, стар. 223—224.
Зап. Г. Юрэвіч у м. Косава Слонімскага п. Гродзенскай губ.
986. У краскі
Р о м а н о в, VIII, стар. 559—560.
Вельмі распаўсюджаная гульня: Д з я ц і н ы я г у л ь н і, стар. 4—5; С а х а р а ў, рук., IV, стар. 72; Покровскнй, стар. 335—357; зап. М. Я. Грынблат у Маладзечанскім р. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 1); зап_ Г. А. Барташэвіч у 1967 г. у Бялыніцкім р. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 110).
987. У вугалькі
Р о м а н о в, VIII, стар. 559.
Абавязкова бяруць фант з таго, у каго знойдуць схаваную рэч.
Падобная гульня вядома сярод рус. дзяцей: Покровскнй, стар. 348—349 («Працоўны рубель»); Тереденко, стар. 107 («Пайшоў рубель»).
988. У вугалькі
Р о м а н о в, VIII, стар. 559.
989. Вугалькі
Дзяціныя гульні, стар. 4.
990. У чорта і матку
Р о м а н о в, VIII, стар. 558—-559.
991. Золата
Ш е й н, Мат., III, стар. 199.
Зап. Г. Н. Яцко ў в. Якімовічы Мінскага п. і губ.
У розных месцах відазмяняецца: Тереіценко, стар. 39—41.
992. У золата
С а х а р а ў, рук., IV', стар. 13.
Падобную гульню пад назвай «У цыбульку» зап. Г. А. Барташэвіч у 1970 г. у Астравецкім р. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 33); пад назвай «Кальцо» зап. у Бялыніцкім р. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 110).
993. У Мазаля
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40, сш. 1, л. 72.
994. Князь-князевіч
С а х а р а ў, рук., IV, стар. 46.
Вар. папярэдняй гульні.
995. Курнаціца
Г р ы н е в і ч, Народныя гульні, стар. 36—37.
Гульня ў перайманне або ў выкананне загаду. Шырока вядома ў Еўропе («Перайманне» — у французаў, «Марш гусей» — у немцаў, «Пералізы» — у рускіх і інш.: Покровскнй, стар. 202).
Напеў у стылі дзіцячай прыпеўкі.
996. Гусі ляцяць
Р о м а н о в, V III, стар. 586.
Вар. папярэдняй гульні.
Падобная гульня пад назвай «Не хлусі»; Пок р овс кпй, стар. 349.
997. Зелена
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1967 г. у в. Заполле Бялыніцкага р.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 110, сш. 2.
Вар. гульні «Курнаціца».
998. Явар
Зап. Н. Д. Сушкевіч у 1970 г. у в. Тышкевічы Іванаўскага р. Брэсцкай вобл. ад М. Ф. Мінюк, 1910 г. нар.
АІМЭФ, ф. 2, воп. 8, спр. 3.
Беларускія матэрыялы паказваюць, што вытокі гэтай гульні трэба шукаць не за межамі славянскага свету. Яны ў старажытных абрадах, у прыватнасці ў абрадзе вяселля. Пасля вяртання ад шлюбу маладых сустракалі ля варот і спявалі:
— Явар, явар, яварове!
Людзі, чаго вы стаіце За мастом маленькім? — Мы стаемо, мост падаемо. Прашу прапускаці, А задняга застаўляці.
Усе праходзяць, затрымліваюць толькі маладога, які павінен даць вы-куп (гл.: Песнн, зашісанные в Пннском у. Мннской губ., 1888, РГО, Р-20, № 21, стар. 97). Аналагічная песня («Замастове людзі, чаго тут стаіце?»)’ спяваецца маладой, як саўюць вянок (гл.: Е. Р. Р о м а н о в. Матернальі' по этнографнн Гродненскай губ., ч. I—II. Внльна, 1911—-1912, стар. 19).
У напеве ярка праяўляюцца меладычныя абароты, характэрныя для замоў. Многія раннетрадыцыйныя песні магічна-абрадавага зместу (напрыклад, закліканні аб добоым ураджаі) пабудаваны на такіх жа прыпеўках.
999. Залатыя варата
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1967 г. у в. Заполле Бялыніцкага р. ад. дзяцей.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 1, спр. 110, сш. 2.
Вар. гульні «Явар».
Пакроўскі прыводзіць гіпотэзу нямецкіх вучоных адносна паходжання гэтай гульні. Яна быццам малюе сабою поезд душ памёршых людзей, які ідзе, згодна з паданнямі язычнікаў, па дарозе да абнесенага кратамі царства мёртвых праз мост смерці. На масту сядзіць жанчына, якая судзіць; яна раіцца з братам наконт пытанняў памёршым. Чорт у гэты час пачынае бойку з анёламі за душы. (П окровскнй, стар. 198).
Тая ж гульня зап. у 1971 г. у в. Богіна Браслаўскага р. (АІМЭФ,. ф. 8, воп. 2, спр. 40). Гульня «Варата» ў розных відах шырока вядомаі ў рускіх: Покровскнй, стар. 197—199 («Варата», «Берагі», «Масток»„ «Чаўнаком» і інш.).
1000. У мядзведзя на бару
Тэкст зап. Г. А. Барташэвіч, мелодыю — В. I. Ялатаў у 1971 г. у в. Хацежына Мінскага р. ад вучняў пачатковай школы.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40.
Характар напеву — гл. камент. да 605.
Тая ж гульня зап. у 1970 г. у Астравецкім р. (АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 33).
1001. У мядзведзя ва бару
Зап. Г. А. Барташзвіч у 1971 г. у в. Груздава Пастаўскага р. Віцебскай вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ. ф. 8, воп. 2, спр. 40. сш. 1, л. 36.
М/г ф. 20, воп. 71, ст. 2. Расшыфроўка мел. В. I. Ялатава.
Характар напеву — гл. камент. да 677.
1002. У Бабу Ягу
Зап. Г. А. Барташавіч у 1971 г. у в. Груздава скай вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2, спр. 40. сш. 1, л. 41.
Гульня, якая ўзнікла пад уплывам казкі.
Пастаўскага р. Віцеб-
1003. Баба Ешка
Зап. Г. А. Барташэвіч у 1970 г. у в. Міхалішкі Астравецкага р. Гродзенскай вобл. ад дзяцей.
АІМЭФ, ф. 8, воп. 2. спр. 33, сш. 4, л. 2.
Увод у гульню сабак з клічкамі Байкал, Мухтар сведчыць аб уплыве дзіцячай літаратуры і кінафільмаў.
1004. Слепа кура
Зап. у Сакольскім п.
Рукапісны аддзел бібліятэкі Варшаўскага універсітэта. Сігнатура 135-IV, т. III. вокл. 12. Архіў М. Федароўскага (Мат. I. У. Саламевіча).
1005. Лавіць куры
3 успамінаў А. Янкоўскага. Віленскі п. АІМЭФ, ф. 13, воп. 10, спр. 36.
1006. Куры
Г р ы н е в і ч, I Іародныя гульні, стар. 2.
1007. У жмуркі
Р о м а н о в, VIII, стар. 563—564.
Зап. у Чэрыкаўскім і Гомельскім п.
Старажытная гульня, вядомая яшчэ ў Грэцыі. У рус. і ўкр. бытуе пад рознымі назвамі: «Сляпая скавародка», «Апанас», «Кулючкі», «Пошта», «У шутку», «Ласгаўкі» і шмат інш. (П окровскнй, стар. 204—209; Тереіценко, стар. 30—32).
1008. Жмуркі
Р о м а н о в, VIII, стар. 564.
Зап. у Чэрыкаўскім і Гомельскім п.
Вар.: Покровскнй, стар. 115. Вядома ў розны.х вар., можа быць акрамя «жмуркі» яшчэ і «прыжмурывальнік»; «Жнвая старнна», 1890, вып. 1, стар. 99 («Фурыі»).
КНІГІ ОНЛАЙН
