Фарміраванне музычнай культуры дашкольнікаў сродкамі беларускага фальклору
Вольга Анцыпіровіч
Выдавец: Зорны верасень
Памер: 60с.
Мінск 2007
’5 2 к 5 3 X о 5 е 1 п л Е 2 3 3 3 р S 1 3 3 ® > " ‘о О Е : 3 ° § я 5 S s й 2 з д SEES Я S 5 : 2 g 5 2? £ 2 □ CL Я bd X X £ 3 о 2 ? § £ > я з о = X 2 - CL £ ■ s е ° х х х — « СХ 2 я я X X Е ® >х '.£ я я « 2 « s І * 2 h< re О Я ® X re a XX® 3 5^8* §m - g 2 £ re c e x a 5 3 § | 5 « я 2 « .2 ^Ph яхЭО-З — X X auxB — № 5 9 9 9 - 2 — »- ^ Э я »S 05 X н>^^^ 3xo 5 X X 5 o re X P X X & Й $ 5 ■>> я °- S § £5-x 3 2 s M 1 Г 1Л * re re x x x ° з * ® ~ X re re ® X 3 3^3^ 5 5^33 bi bi r a. a.
>х г S Is 8 ’5 32 Q i x g 3 • o C Я P > R 2 ге 3 re re B re 11 s X h £ I a
н = a
39
Працяг табліцы
40
- 1 w 9 03 E K sr 03 E 03 03 x CO :Q E .3 'S 8 CL CO i DC X CO X Q o X x »> 3 Я 3 £ 5 cO CO CL X £ a 3 co co CL 9 3 g ** 1 П Я g £ s .9 S — :X X o £ CL >4 ■o CL D 5 X X X X X X u 3 X X X Я X ■o 2 x 2 § CJ X ® X Q Q ® 3 3a s 3 IM * X « 2 « © =* != § g S S u X 3 3^5 3 CO 3 • — on V X CD on o 8 co Й § CL X r; co 2 5 § .a a co a o X X x P X X co CL g E co X CD ® ’>* < 2 a CO 3 co 2 CL E X v CL 4 co a X £c “ .£ x $ co X CD s^ o' < H CO CL o X X CO £, a CD DC co E CO co co co 3 3 a 2 CL :O 3 3 8 CL Л o CO x CO CD Q X X CO CO 3 CO CO m co co X C CO a X co co p c X CO co 3 X g 2 co X 4 4 r
oc 03 X 03 03 • — t; * s c 2 " « s. H CD - H CO bd я “ H »ч g | a & I 3 CL 2 , * CO Q ' . CD X Ь ° X co 2 > з co 3 >x^> S ЗІ; k 53 ^ P.)>> CO H O p £i.| S P s ills 2 5 CO ^ CL X E o CO >X o a CO p co 9 x । । o' $ S 5 І a I I 2 § E* □ ® ? 3 3 O X ® CO (— CD c n >^ 3 k — ® 5 £ , • § 2 - Ю X >- X Й a 2 s co 1 f z cl S',! X M g 3 л i § н 3 -« q CL u S S 5 x o x 5 ® 1 §Л<.5 5 H E H u X П I 8 CO ' E Q 5 s X ° ’^ ё g X 1 co co X X co co X ». 3 g 3 & * S Ji > * X & 1 Ls •- CO O X X co CO X 1 I O 2 ч x S ^ a ® n 2 я S g >= &3 * » '5 o. ^ 5 S O co >» ЧО ri ?! ’2 CO 3 sz m < CO .3 CO p DC X 6 o co X CO E X Q X E O >< CO X a bd
V X co co ‘5 E S r г 3 s to 3 E O o s >4 o 2 c 3 5 І g £ ’a 5 S 2. £ § m 1 & £ S H 3 3 CT C > ё CD u E o DC CO CD CO 0- 05 X R & o
M-
41
Заканчэнне табліцы
1 1 і [ Я X І 1 j; ’ a E ~ H a ? M S x c 8 g £ 2 2 X la Я f| » fa | > S. a n Ox Я X g Q H ® co "x 1 x e e x o X M >x — c OX® X x X 8 r « B a B X * V 9 Q 9 a p & p h m Hi h Ml i x x x x o Q CO X hi ЛІ hi lh . h S w s 8 в III 2 2 x I'S 4 X V X ’^ = H X p X X X a S ■ X Q 3 Ila 0. 3 X
I 3 X В 1 5 1 p x e S 5 S S | 1 1 •£ S 5 Q. £ X g * as x n ^ O' E X T co ? 1 f X x p 1 ill |h 1 fill g i! C X ? o 5 5 1 p 2 1 If I I S X E D > H f s X ill III = Й M Ш IO * 1 0.2 >» i I v § XX „X ■ — g « ГШ hm H S z £ £ £ 2 5 ?
11 co 3 3 > u i X X J 1 Q 11 1 6 3 11 3 1 a a я O a S > s i I 11
s! = s
42
Абсталяванне, фальклорны матэрыял і прыкладны лад занятка
Абсталяванйе: персанажы батлеечнага тэатра або цацкі: хат-ка, людзі (дзед і баба, маці і бацька, дзіця ў калысцы), жывёлы (кот, петух і куры); дзіцячыя музычныя інструменты: метала-фон або ксілафон, званочак, трохвуголыіік і інш.
Аітаратурны фальклорны матэрыял
Дязка “Піліпка-сынок” [17]
Лічылкі:
№ 1
Раз, два, тры, чатыры,
Пяць, шэсць, сем, восем,
Выйшла баба з доўгім носам,
А за бабай сівы дзед,
Колькі дзеду таму лет?
№2
Ішоў кот праз сто варот,
Дайшоў да канца,
Знайшоў кацяня.
- Мяў!
№3
^
Пайшла курка ў аптэку, Закрычала: “Кукарэку!
Дайце пудры і духоў На падманку петухоў”.
43
Музычны фальклорны матэрыял
Нагпаваныя творы:
№ 1 |4,с.21|
Калыханка
А... а... люлі, а... а... люлі. Спі, сылочак міленькі, Галубочак сізспькі.
Моіі сыночак будзс спаць, А я буду калыхаць.
Нашто, вецер, ты гудзеіп, Спаць Міхаську пс даеш? Спі, сыночку міленькі, Ой, да люлі, люленькі...
Варыянт тэксгпі/ [2, с. 130]:
Сні, дачушка мілая, Нашто, всцер, ты гудзсіп, Галубачка сізая.
Спаць Марысі педасш?
Мая дочка будзе спаць, Спі, дачушка мілая, А я буду калыхаць. А я цябе люляю.
№ 1а|2,с. 131]
Калыханка
44
№2[4,с. 18; 9, №15]
Калыханка
А Павольна
Ха-дзіў ка-ток па ка-пу-сцс. на-сіў сон у бс - лай ху - стцы.
Ф^1р11р1811І^1^^
У - сім сон - чык пра - да - ваў. а та-бс, Зо - сю, дар - ма даў. _
№ 3 [9, № 29]
Калыханка
Ой не прьніду. № пры - йду, я са - ба - кі ба - ю - ся.
Я са - оач-ку на -вя - жў, лу-сту хле-ба па - ла - жу.
№4 [16,с. 10]
Калыханка
Варыянт тэксту [9, с. 98]:
Люлі, люлі, люляю.
Засні, спаці, гультаю.
45
№ 5 |9, № 136; 4, с. 20; 2, с. 134]
Калыханка
ІІай-шоў ка - ток у ля - сок, пай-шоў ка -
ток у ля - сок. шу - каць Во - лі па-я-
7
сок, шу - каць Во - лі па - я - сок.
Пайшоў каток у лясок' Шукаць Волі паясок. Ёп паяска не знайшоў. Узяў плюнуў і пайшоў. А Волечка чакае, Што ёй каток шукае. Пайшоў каток пад масток, Злавіў рыбку за хвасток. Ён сам бярэ і жарэ, А Волсчцы не дас.
№5а[16,с. 28]
Пайшоў каток у лясок, прынёс каток паясок.
Пайшоў каток ма ганачак, прынёс каток бараначак.
Пайпюў каток у лавачку, прынёс каток булавачку.
Пайшоў каток на рыначак, прынёс каток разыначак.
Пайпюў каток на крылечка, прынёс каток калечка.
Пайшоў каток на таржок, прынёс каток піражок.
1 Кожны радок паўтараецца двойчы.
46
№ 56.
№ 5в.
№ 6 [4, с. 18]
Калыханка
№ 7 [9, № 195]
Капыханка
ры, тах тах.
Лкміі, лю-лі,
пры - ля - це - лі ку се - лі на ва - ро у чы - рво - ных оо
№ 8 [4, с. 29]
Забаўлянка
се - лі на ва • ро_____________ тах у чы - рво - ных бо - тах.
47
Увага\ У тэкстах прыведзсных калыханак неаднаразова вы-карыстапы розныя імёны дзяцсй, для якіх калыханка выконва-сцца. Пры аргапізацыі запяткаў патэмс гэтыя імёны нсабходпа змяпяць па тыя, якіх патрабус сюжэтііая лінія запяткаў (у да-дзсным прыкладзе - па імя Міхась).
Магчымая сюжэтная лінія і гульнёвыя сітуацыі
Запятак 1. Псрсапаж батлсечпага тэатра - дзядуля прапануе дзецям успомніць казку “Піліпка-сынок” (або абяцае пазнаёміць з гэтай казкай). Пасля чытання ўрыўку ад пачатку казкі дзсд пытасцца ў слухачоў, ці запомнілі яны, якія словы спявала маці пад калыскай, і ўдакладняе, ці всдаюць дзеці, як пазываюцца псспі, якія спяваюць, каб дзсткі спалі. Далейіпае чытанне казкі дзядуля лрапаііус адкласці і пазнаёміцца з жыхарамі яго хаткі (дэманструс персапажы - бабулю, маладых маці і бацьку, дзіця), а нотым усім разам скласці нра іх сваё апавяданне.
Пачатак апавядапня можа быць наступны: “У вёсцы заўсёды шмат працы. Вось і сёнпя зранку малады гаспадар ужо пайшоў у полс, а маладая гаспадыпя толькі сабралася пайсці здому, якяе малос дзіця прачнулася і пачало плакаць. Што рабіць? Трэба заспяваць калыхапку, каб дзіця супакоілася і заснула”. Пасля гэтага ў выкананні дарослага гучыць калыханка “Спі, сыночак мілспькі” (№ 1). (Увага\ Магчыма выкананне варыянту гэтай калыхапкі для дзяўчыпкі “Спі, дачушка мілая”). Пасля праслу-хоўвапня нажаданазвярпуць увагудзяцсй насловы.зякімі маці звяртасцца да свайго сыночка Міхаські, ахарактарызаваць па-чуцці, адлюстраваныя ў творы.
Далей дарослы распавядас: “Міхаськаяк быццам заснуў, алс толькі маці пайшла з дому, ён зноў заплакаў. Дзядуля і бабуля пачалі супакойваць малога. Алс адразу не ўспомнілі якую-не-будзь калыханку, а таму заспявалі, як змаглі”. Пасля гатага да-рослы выконвас варыянт калыханкі на гукі “А-а-а” (№ 1а) у роз-ііых галасавых рэгістрах ад імя бабулі або дзядулі. Затым дзе-цям прапануецца таксама выканаць падобную калыханку. Спа-
48
чатку дзяўчыпкі па жаданні імправізуюць ад імя бабулі, а хлоп-чыкі - ад імя дзядулі, а іютым удзелыіічаюць усс дзеці, усталёў-ваючы чаргу палічылцы № 1.
Пасля выканання гэтага задапня дзядуля раптам «узгадвае» калыханку і “выконвае” яс (№ 2 “Хадзіў каток па капусце”), да-лсй калыхапка развучвасццаз дзсцьмі “з голасу”, пры гэтым спс-вы можна суправаджаць імітацыяй рухаў псрсанажа (катка), мадэліруючых рытмічны малюнак. Нсабходна абавязкова звяр-нуць увагу дзяцей і на ластрой калыханкі (мажорны лад).
Далсй дарослы працягвае: “Дзядуля разам з намі шмат разоў іісў калыханку. Ён нават стаміўся, таму бабуля вырапіыла пак-лікаць ката, каб ён дапамог ім”. Пасля гэтага дарослы ад імя ба-булі выконвас першыя два радкі калыханкі № 3 “А ты, каток шэры”. Дзецям прапануецца паклікаць ката разам (пры выка-нанні неабходна звярнуць увагу на мінорны лад твора). Такім чынам псршая частка калыхапкі можа спявацца (калектыўна або сола) да таго момапту, пакуль іх выкананне “пе задаволіць” ката. Да той пары «кот» (дарослы) кожны раз прапявае трэці радок калыханкі. Калі калыханка ў выкананні дзяцей гучыць здаваль-пяюча, дарослы ад імя бабулі дапявас апошні радок. Напры-канцы ўвесь твор выкопваецца калектыўна яшчэ раз. Малень-кі Міхаська “засынас”, а кот прапанус дзецям рухомую гулыпо «У ката». Для арганізацыі гульні выкарыстоўваецца лічылка №2.
Занятак 2. Напачатку дзецям прапануецца ўзгадаць, якія ка-лыханкі нелі дзсд і баба, і разам з імі выканаць іх для маленькага Міхася. Япічэ раз удакладняецца ладавая афарбоўка двух тво-раў: дзядуліна калыханка больш бадзёрая, яна гучыць весялей; бабуліна - болып спакойная і сумная.
Калі кот зноў з’яўляецца, яго просяць спець новую калыхан-ку. Дарослы ад імя ката выконвас калыханку № 4 “Люлі, люлі, люлі, спаць” з першым варыянтам тэксту, дзе звяртаюцца да Светачкі, на што кату робяць заўвагу. Тады “кот” спявас гэтую калыханку здругім варыянтам тэксту. Пры далейтых калсктыў-ных спсвах гэтага варыяпту дзецям прапануецца суправаджаць
49
спевы рухамі правай рукі, імітуючы рух калыскі і мадэліруючы метрычную аснову твора.
Далей гэты варыянт калыханкі выконваецца дарослым на ме-талафоне або ксілафоне, некалькі дзяцей па чарзе (па жаданні або па лічылцы) адзпачаюць метрычную пульсацыю мелодыі на трох-вугольніку. Пасля гэтага дзеці па жаданні могуць самі сыграць ме-лодыю на гукавысотным інструменце (сола або нават дуэтамі).
Пасля правядзення рухавай гульні “У ката” дзеці знаёмяцца з новым узорам калыханкі, што выконвае маці, якая ўжо прый-піла дадому (№ 5 “Пайіпоў каток...”)- Яна просіць ката прынесці падарункі для Міхаські. Пасля ўспрымання і, па магчымасці, падпявання дзецьмі асобных фраз твора дзецям прапануецца самім скласці варыянты тэксту, адказваючы на пытанні: кудымог яшчэ пайсці каток? што ён мог прынесці ў падарунак? Каб па-легчыць дзецям задачу, дарослы можа прапанаваць свой вары-янт адказу на першае пытанне (можна карыстацца варыянтам № 5а), а дзеці ў рыфму падбіраюць адказ на другое пытанне.
КНІГІ ОНЛАЙН
