Фаўст
Ёган Вольфганг Гётэ
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 406с.
Мінск 1991
Калі сягоння кветкі
Табе збірала я,—
Гарачая лілася На дол сляза мая.
Калі ў маю камору Ў акно прамень зірнуў, Мяне застаў у горы, Мяне застаў адну.
Ратуй ад ганьбы, лёсу злога, Заступніца, Пакутніца,
Нясі мой боль да бога.
ноч
Вуліца перад домам Грэтхен.
Салдат Валянцін, брат Грэтхэн
БАЛЯНЦІН
Акружаны з усіх бакоў Ардою п’яных дружбакоў, Сяджу, бывала, у карчме, Дзе кожнаму адно наўме — Каханку выхваліць сваю, Я слухаю і моўчкі п'ю, Кручу, падбочыўшыся, вус,— Бо не хвалько я і не хлус.
Укіну чарку за сяброў, Скажу: «У кожнага свой густ, Кахай, гуляй і будзь здароў! Але знайдзіце мне дзяўчат Такіх, каб з Грэтхен сталі ў рад!» Тут шум, тут вэрхал, стукат, грук: «Ён праўду кажа, наш сябрук! Такой нідзе няма красы, Такая ўсім утрэ насы!» Хвалькам адразу як затне, Як ні круці — што не, то не! ...А тут — насмешкі, жарты, кпіны, Атрута плётак, пыргкі сліны; Калі на плечы ўзлезе гора, Лайдак апошні ў вочы пора. Сяджу ўвесь час напагатове, Лаўлю намёк у кожным слове.
Тут нават хоць касцямі ляжаш, Хлусам нічога не дакажаш. Але!.. Каго нясе там ліха?
Аж двое нават... Ціха! Ціха! — Калі панадзіліся ў госці, Пераламаю гіцлям косці.
Ф а ў с т і Мефістофель.
ФАЎСТ
Як там, святло лампадкі праз акно Цячэ ў густую цемру ночы, Чым ён жыве, яе спакой дзязочы, Праз шыбу з цемры нэ відно. Душа мая ў зачараванай багне.
МЕФІСТОФЕЛЬ
Ну, а ў мяне настрой, нібы ў ката, Калі на дах яго пацягне Чароўнай кошачкі цната, А ў думках толькі дабрата: Душа гульбы марцовай прагне, Аж загадзя каўтаю сліну.
Праз дзень пазбаўлюся ярма — I вуды ўжо на шабасе закіну: Там недаспіш — дык недарма! ФАЎСТ
Ці бачыш, скарб свіціцца з лёха? Дастань яго — чарцям так лёгка.
МЕФІСТОФЕЛЬ
Дастану, добра. Скарбаў тых Я знаю безліч; асабліва
Адзін каштоўны, з дзіваў дзіва — Паўнюткі горшчык залатых.
ФАЎСТ
Каб то пярсцёначак які, Дык падарыць я быў бы рады. МЕФІСТОФЕЛЬ
О, там на выпадак такі
Каралькі — чыстыя смарагды. ФАЎСТ
A то ж! Я не магу згадзіцца Ісці да мілай без гасцінца. МЕФІСТОФЕЛЬ
Чаго саромецца быць скнарам’ Абы далі — бяры задарам!
Пры бляску месяца я кралі Спяю начную серэнаду Ці песню, поўную маралі, Каб лепей брала на прынаду. (Спявае пад цытру.)
Скажы, чаго Чакаць яго, Хлапца свайго, Ля дома з ночкі ў ночку?
На ноч, на дзве Гукне цябе, Вянск сарве — He выйдзеш у вяночку.
Твой мілы друг Хлапчына — зух, Ён мае нюх,
Умее заляцацца.
Спявай, кахай, Цалуй, гуляй — Цябе ж ён, знай, He павядзе вянчацца.
ВАЛЯНЦІН (выходзячы)
Каго ты надзіш, госць нязваны, Сабачы хвост, пацукалоў!
Зламаю інструмент паганы! Шпурну да д’ябля спевакоў!
МЕФІСТОФЕЛЬ
Разбіў нягоднік цытру нашу. ВАЛЯНШН
Ды я вам чарапы распляжу! МЕФІСТОФЕЛЬ (Фаўсту)
Ну, пане доктар, вам уважу — За вас у бойцы пастаю!
Вымай жалезіну сваю, Калі смялей — я адаб’ю!
ВАЛЯНЦІН
Дык адбівай!
МЕФІСТОФЕЛЬ
Чаму ж бы не!
ВАЛЯНЦІН
Яшчэ!
МЕФІСТОФЕЛЬ
Адбіў.
ВАЛЯНЦІН
Тут спрыт па сатане!
Ды што такое? Слабне ўжо рука.
МЕФІСТОФЕЛЬ (Фаўсту)
Калі!
ВАЛЯНЦІН (падае)
Канец!
МЕФІСТОФЕЛЬ
Утаймавалі блазнюка!
Цяпер бяжым, пакуль не позна, прэч — Падымуць шум. Хутчэй! Ты не пярэч — 3 паліцыяй управіўся б я тут, Але нам пагражае суд.
МАРТА (з акна)
Сюды! Сюды!
ГРЭТХЕН (з акна)
Агню! Авой!
МАРТА (з акна)
Ратуйце! Тут разня! Разбой!
ЛЮДЗІ
Адзін забіты! Людзі — гвалті
МАРТА (выходзячы)
Лавіце іх, зладзеяў, ды вяжыце! ГРЭТХЕН (выходзячы)
Няўжо забіты хто?
ЛЮДЗІ
Твой брат!..
ГРЭТХЕН
О божа! Людзі! Памажыце! ВАЛЯНЦІН
Канаю ўжо! Сказаў — аж бач, 3 касою смерць адразу тут. Пакіньце, бабы, енк і плач — Скажу я слова, добры люд.
Усе абступаюць яго.
Сястрыца, розум твой дзіцячы,— Ты, ўцех шукаючы і ўдачы, Ліхія выбрала шляхі.
Скажу адно, а ты паслухай: Калі зрабілася ўжо шлюхай, Дык адкрывай свае грахі.
ГРЭТХЕН
Браточак! Што ты! Божа мой! ВАЛЯНЦІН
Маўчы, хоць богу дай спакой.
Ты добра ведаеш сама: Што страчана, таго няма. 3 адным круціла ты залёты, Дайшлі другія да ахвоты, А як за тузін запаўзе, Ўвесь горад будзе на чарзе.
Складаныя шляхі аблуды: Употай крадзецца яна, Хаваючы свой твар усюды, Заўжды, з відна і да цямна. Спярша яшчэ ў ёй сілы мала; Пасля ж расце і, як назло, Выходзіць голай на святло, Хоць прыгажэйшаю не стала. I чым страшнейшая з аблічча, Тым бессаромней яна кліча.
I прыйдзе, прыйдзе час той хутка, Калі табе сумленны люд За твой падман і брудны блуд У вочы плюне, прастытутка! Пашэрхне сэрца, як кара, Калі хто гляне, і адмовяць Насіць каралькі, і на споведзь He пойдзеш больш да алтара,
He пакрасуешся сукенкай, He будзеш мілаю паненкай — Юродкаю паміж калек Ганебна дажывеш свой век; Хай богам ты і не праклята, Але прымі пракляцце брата! МАРТА
He праклінай, пабойся бога, Твая ўжо смерць каля парога. ВАЛЯНЦШ
Каб растаптаць я толькі мог Цябе, распусная гадзюка, Была б то лепшая зарука, ІПто мне грахі даруе бог. ГРЭТХЕН
Якая мука! Братка мой! ВАЛЯНЦІН
Паплач, паплач за сорам свой! Яго ты ўжо даўно згубіла I брата ганьбаю забіла.
Салдацкі гонар я збярог,
I мне суддзёй — хай будзе бог. (Памірае.)
САБОР
Набажэнства, арган, спевы.
Г рэт хен сярод парафіян. За ёю 3 лы Д у х.
ЗЛЫ ДУХ
Зусім інакш ты, Грэтхен, Да алтара
Нявіннаю хадзіла.
3 зачытанае кніжкі Малітвы ты шаптала.
Гульня дзіцячая
I бог у сэрцы!
Грэтхен'
Дзе галава твая?
Якая скруха
Ляжыць на сэрцы?
Ці молішся за матчыну душу,
Што па віне тваёй асуджана на мукі? А на тваім парозе кроў. Чыя яна? ...Што пад трывожным сэрцам Варушыцца, жыве?..
Ці не палохае цябе яно
Грахоўнаю прысутнасцю сваёю? ГРЭТХЕН *
0, гора мне!
О, як пазбыцца цяжкіх дум, Што пранікаюць у душу I сэрца мне вярэдзяць!
ХОР
Dies irae, dies ilia
Solvet saeclum in favilla.
Акорды аргана.
ЗЛЫ ДУХ
Гучыць труба!
Дрыжаць магілы!
Душа твая
3 агню і тлену
Да мук пякельных
Са страхам паўстае.
ГРЭТХЕН
Навошта я прыйшла?
Здаецца, сам арган
Дыханне мне сціскае.
А спеў глыбока
У сэвца западае.
ХОР
Judex ergo cum sedebit,
Quidquid latet adparebit, Nil inultum remanebit.
ГРЭТХЕН
Як страшна мне!
Муры вакол
Гнятуць, гнятуць;
Скляпенні душаць, Душна мне.— Паветра!
ЗЛЫ ДУХ
Туляешся’ А грэх і ганьбу
Куды схаваеш?
Святла? Паветра хочаш?
Гора табе!
ХОР
Quid sum miser tunc dicturus?
Quem patronum rogaturus, Cum vis justus sit securus?
ЗЛЫ ДУХ
Адварочваюць твары
Святыя ад цябе
I рукі працягнуць
Баяцца чыстыя!
О гора!
ХОР
Quid sum miser tunc dicturus?
ГРЭТХЕН
Суседка! Дайце ваш флакон!
(Падае непрытомная.)
НОЧ ВАЛЬПУРГІІ
Гарц.
Ваколіцы. Шырке і Эленда. Ф а ў с т. Мефістофель.
МЕФІСТОФЕЛЬ
Каб вам мятла ці ступа хоць якая!
Я ж сеў бы на смярдзючага казла! —
Бо нас дарога доўгая чакае.
ФАЎСТ
Пакуль мяне яшчэ трымаюць ногі, He бачу ў тым я ні бяды, ыі зла — Пяшэчкам вымяраць дарогі;
Казёл нам тут не дапаможа.
Блукаць па лабірынце ў бездарожжа, Узлазіць на вяршыню па скале, 3 якой ручай струмені лье — У гэтым бачу слодыч падарожжа!
Вясна ідзе, бярозка сок пускае,
Цяпло адчула і сасна;
He дзіва, што і наша кроў іграе.
МЕФІСТОФЕЛЬ
Няхай сабе ідзе вясна —
Больш даспадобы мне зіма з вятрыскам. Я сцюжу і глыбокі снег люблю!
Глядзі, чырвоны месяц бляклым дыскам Падсвечвае, самотнік, нам зямлю,— Аднак усё ж на кожным кроку Расквасіць лоб тут можна ў цемнаце.
Пастой, каб нам не заблудзіцца ў змроку, Хай светлячок нас правядзе!
Эй, прыяцель, свяці ў дарозе нам! БЛАКІТНЫ СВЕТЛЯЧОК
3 ахвотаю! Сваім панам
Гатоў служыць, змяню сваю прыроду: У траўцы поўзаць — звычай наш.
МЕФІСТОФЕЛЬ
Ты пераняў сабе людекую моду?
Хай людзі поўзаюць, а ты — наперад марш! Бо ўраз жыцця агеньчык патушу.
БЛАКІТНЫ СВЕТЛЯЧОК
Вы гаспадар, і вам я паслужу, Што загадалі, давяду да ладу. Але тут сёння шабас, аж зямля гудзе, Дык і святляк, магчыма, дрэнна правядзе, I вы ўжо майце да яго спагаду.
ФАЎСТ, МЕФІСТОФЕЛЬ, БЛАКІТНЫ СВЕТЛЯЧОК (спяваюць па чарзе)
Вось у сферу сноў і чараў Мы ўвайшлі, як мне здаецца: Дык праводзь нас між абшараў. Кожны з нас даўно імкнецца Зведаць край пусты і дзікі.
Глянь, як гэты лес вялікі Міма нас назад сплывае, I гара свой горб схіляе, Скал грувасткія насы Чмышуць сонна на лясы.
I гарамі і лясамі Ручаіна ўслед віецца.
Ці то спеў, ці хто смяецца, Можа, радасць, можа, скруха Ці ўспаміны душаць глуха, Можа, цьмяны вобраз духа Мчыцца ўдалеч лёгкім ценем За каханнем-летуценнем?
Шалясціць трывожна хвойка...
Сыч, і кнігаўка, і сойка Правяць у начы маленні: У карчах сядзяць рапухі — Даўгалыгі-таўстабрухі — Лезе змеямі карэнне Праз пясок і праз каменне Пад калені і пад локаць, Каб сурочыць, каб спалохаць, Смокчуць сокі з дрэваў чагі, На дарогу пруць карчагі, Ад стагноты пухнуць нетры, Гул праносіцца ў паветры. Баль спраўляюць пацукі. Замільгалі светлякі Прад вачмі хімерным роем, Заступаюць шлях героям. Ці мы збіліся з дарогі, Ці сумеліся з трывогі? Стогне ўсё, шалее, вые: Дрэвы, горы, кручы, скалы. Як пачвары-зубаскалы, Здані, прывіды начныя.
МЕФІСТОФЕЛЬ
Дык ідзі ж за мной пакорна. Мы ў гарах, дзе бляск і звон, Дзе навокал змрочна, чорна, Дзе пануе цар Мамон.
ФАЎСТ
Як дзіўна льсніцца праз даліны Унізе цьмяная зара, Зганяе морак у цясніны, Як прывід кожная гара.
Тут вецер чадны хмары пеніць, Там промень вырваўся з імглы, To тоненькім цурком струменіць, To б’е крыніцай са скалы, To мноствам жылачак барвяных Лагчыну краскамі затчэ, To зноў у прорве гор крамяных Ракой магутнаю цячэ, Тут пырскі іскраў пад нябёсы Пясочкам сыпле залатым, А там узносяцца уцёсы, Румяняцца рабром крутым.
МЕФІСТОФЕЛЬ
Напэўна, к святу ягамосьці Раззалаціў Мамон палац? Шчаслівы той, хто зведаў Гарц! Але я чую — блізка госці.
ФАЎСТ
А вецер, вецер так і б’е, Лупцуе ў плечы бізунамі.
МЕФІСТОФЕЛЬ
За рэбры скал дзвюма рукэмі Трымайся, бо змяце цябе.
Вакол клубіцца ўжо туман, Дубровы трушчыць ураган, Лапоча сыч, як утрапёны.
Ты чуеш? — Крышацца калоны Палацаў, гай гудзе зялёны, Скрыгоча сучча і галлё.
I стогны волатаў-камлёў,
I енкі дзікія карэння,
I лямант-гвалт жывых стварэнняў, I векавечныя кражы Трашчаць, бы ссохлыя лаўжы;
I валіцца каменне ўпокат, Пад сковыт дзікі і пад ёкат, I ў прорвах заягліў, завіскаў Шалёны продзімень вятрыскаў. Чуеш крык — далей, бліжэй? Чуеш енк — вьішэй, ніжэй? Там на схілах дзікіх гор Заспяваў вядзьмарскі хор.
КНІГІ ОНЛАЙН
