Зямны акіян
Гіём Апалінэр
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 140с.
Мінск 1972
Богі цьмяных надзей, богі без арэола вялічча.
Бывай, бывай, Сонца з пераррзаным горлам!
МОСТ МІРАБО
Пад мостам Мірабо струменіць Сена, Нібы каханне наша.
Запомніць тррба, што бядзе на змену Прыходзіць радасць вокамгненна.
Гадзіннік выбіў: ноч ідзе.
Застаўся я, прамчаўся дзень.
Рука ў руцэ, мы твар у твар стаялі,
Глядзелі вочы ў вочы.
Пад мостам наши рук рачныя хвал!
Ад позіркаў бясконцых стомлена змаўкалі.
Гадзіннік выбіў: ноч ідзе.
Застаўся я, прамчаўся дзень.
Каханне, як рака, плыве далёка, Мінае і сплывав.
О, як жыццё ідзе марудным крокам! Адна надзея ўзнялася высока.
Гадзіннік выбіў: ноч ідзе.
Застаўся я, прамчаўся дзень.
Знікаюць дні і тыдні ўсе таемна.
Hi час і ні каханне
не вернуцца назад...
Пад мостам Мірабо адна нязменна Струменіць Сена.
Гадзіннік выбіў: ноч ідзе.
Застаўся я, прамчаўся дзень.
ПЕСНЯ НЯШЧАСНАГА У КАХАННІ
* * *
Багата загінула розных багоў.
Грта над імі плачуць ніпыя лозы.
Памерлі:
і Пан, і Хрыстос, і любоў... Коткі мяўкаюць на двары у знямозе, I сам я ў Парыжы заплакаць гатоў.
Я ж ведаў: песні ў гонар каралеў,— Гадоў маіх мінулых нараканні;
I гімн рабоў, як чалавечы гнеў;
Я для сіррн прывабных слухаў спеў, Я ведаў спеў няшчаснага ў каханні...
Каханне памерла. Дрыжу я, забыты, Гляджу на куміраў прыгожых ізноў: Я рысы каханай маёй тут знайшоў, Над ёй маўзалей збудаваўшы нібыта, Застаўся адданы, тужлівы, разбіты.
Адданы, як пёс гаспадарскі...
А можа,
Я верны, як плюшч — ствалу, як колас — полю,
Як хлопцы-казакі з Дапарожжа,
У п’янстве і ў бойках набожный, Верный стриу свайму і прыволлю.
«Скарыцеся,— так напісаў ім султан,— Паўмесяца — знак мой
на шыю надзеньце!
Грта — ярмо найлепшае ў свеце. Хлопцы-казакі, прыходзьце ў мой стан,
Я ўладар ваш, я усемагутны пан.
Як верных слугаў прымаю вас».
3 рогату ўсе пакаціліся разам:
Вось навіна:
«Ашчаслівіў ты нас!»
I каля свечкі —
фраза за фразай —
Яны напісалі султану адказ.
АДКАЗ ЗАПАРОЖСКІХ КАЗАКОЎ КАНСТАНЦІНОПАЛЬСКАМУ СУЛТАНУ
Варава — злачынец меншы, чым ты. Шайтан-Люцыпер і ты — браты. Выкармлены, як паганцы-анёлы, На брудзе, памыях,—
ты згінеш, назола, Справіш без нас свой шабаш вясёлы!
Салонікаў чорных тухлая рыба, Ты стаў слепавокі, прагніў твой нос.
Ты — сон жахлівы.
Не ведаеш хіба, Што маці тваю корчыў дзікі панос — I ты нарадзіўся ад моцнага згібу.
Падолля любімага нашага кат,
У больках, струнах тваё цела дурное. Свінячы лыч, кабыліны зад,
Усе твае скарбы хай пойдуць на тое, Каб ты аплаціў свае лекі, гад!
* * *
О Млечны Шлях — ты светлы брат Крыніц празрыстых Ханаана.
Мы — целы бедных закаханых, Мы — весляры, плывём дарогай страт Да зор, схаваных у туманах.
Нас дэман цягне ў карагод,
I круціць нас, вядзе за рукі,
I скача чалавечы род.
Пачуўшы скрыпак згубленыя гукі. Разявіла прадонне чорны рот.
О доля-лёс шалёных каралёў, Цябе датртуль мы не зразумелі.
I для дрыжачых зор я не знаходжу слоў, Як для жанчып хлуслівых у пасцелі! Ваш ложак, як пустыня, поўны цьмяных сноў.
Прынц-рргент Луітпольд стары, Ты апякун манархаў — двух вар’ятаў. Няўжо не плачаш да зары, Калі трапечуць светлячкі ўгары, А ты згадаў свайго кахання свята?
Над светлым возерам, між дрэў. Палац застаўся без прынцрсы; Там весні вецер зашумеў, Там човен з баркаролай-песняй, Там лебедзя апошні спеў.
Аднойчы ў хвалях тых сівых Кароль тутрйшы утапіўся. Як выплыў ён з глыбінь сваіх,— Зірнуў на свет і зноў забыўся, I потым назаўсёды сціх.
Ты, чррвень, пальцы ўсе мае Спаліў пякучым сонцам-лірай. Парыж са мною трызніць і пяе, Ён закруціў мяне ў шалёным віры, Але памерці сілы не дае!
Нядзеля нудная не мае межаў, Катрынкі енчаць па дварах, Гірлянды кветак, як мярржы, 3 балконаў звіслі, мне на страх, Як галава пізанскай вежы.
Увечары Парыж смакуе джын — Увесь ад рлектрычнасці палае.
3 зялёнымі агнямі уздоўж спін, Імчацца,
як шалёныя, трамваі —
Па ррйках пішуць музыку машын.
Кафр распухла ўсё ад дыму, Крычыць да хрыпаты цыганскі хор,— Каханне для цябе, любімай,
Яны ўслаўляюць, як юнак-танцор,
Як я ўслаўляў,
3 гарачымі вачыма...
Я ж ведаў:
песні ў гонар каралеў ,— Гадоў маіх мінулых нараканні;
I гімн рабоў, як чалавечы гнеў.
Я для сіррн прывабных слухаў спеў, Я ведаў спеў няшчаснага ў каханні.
АННІ
Недалёка ад Трхаса, На шляху да Гальвестона, Есць вялікі сад, там ружы Незвычайныя растуць.
I здаецца ружай віла — Самай водарнай і мілай.
Часта там адна жанчына Усё гуляе аж да ночы.
Як прайду я — глянем шчыра Мы адно другому ў вочы.
Менанітка дама тая: Гузікаў не прызнае. I нямашака ў яе Hi бутона ў строгім сррцы. Сам я гузікі губляю ■—
Мы з той дамай — аднаверцы...
Навагрудчына. Зямля продкаў... Фота Ул. Калесніка.
Guillaume APOI.IJAAIUE
LE BESTiAiRE
CORTEGE O’ORPHEE
llliutrr
RAOUL DUFY
Вокладкі кніг Г. Апалінэра: «Бестыярый або Картрж Арфея», «Алкаголі», «Каліграмы. Вершы Міру і Вайны».
МАРЫЗІБІЛЬ
ІІа вуліцах Кёльна хадзіла, Гуляла яна да відна, Усім усміхалася міла, Сядзела за пляшкай віна На тумбе карчомнай яна.
Сама галадала, а грошы Свайму аддавала «бошу». А той сутрнёр часнаком Смярдзеў і, як ехаў з Фармозы, Зайшоў у публічны дом I вывез дзяўчыну, раскосы.
Я ведаю рознага лёсу людзей. Не ўсіх зразумеў я, праверыў: Той — мёртвага лісця цішрй, А полымя тоіцца ў зррнках вачрй, А сррца — адкрытыя дзверы.
ВЕРШ, ПРАЧЫТАНЫ НА ВЯСЕЛЛІ АНДРЭ САЛЬМОНА 13 ЛШЕНЯ 1909 г.
Я ўбачыў з самай раніцы штандары,
але нікому не сказаў:
Вось грта вопратка жабрацтва,
Тут дрмакратыя хавае сарамліва боль, Тут воля вольная.
Урэшце, бяром мы прыклад з лісця;
О сіла раслінная,— ты адзіная свабодная на ўсёй зямлі!
*
Я не сказаў: будынкі запалалі
Таму, што мы сяброў праводзім — яны ж не вернуцца назад.
Я не прыкмеціў: ні мазольных рук, якія заўтра будуць працаваць на нас, Hi тых, павешаных, якія не змаглі ў жыцці
дабіцца выгады;
Hi тых, хто абнаўляе свет, ізноў Бастылію штурмуе.
Я веру,— свет пераўтвараюць тыя, хто ад паэзіі ідзе.
Аздобіўся штапдарамі Парыж:
Мой добры друг Андрэ Сальмон спраўляе слаўнае вяселле.
3 ім пазнаёміліся мы ў піынку паскудным
У дні свайго юнацтва;
Апранутыя бедна, курылі мы ўдваіх, чакаючы зары.
Мы закаханыя былі ў адны і тыя ж словы, чый срнс змяніць патррбна.
Падманутыя дзеці бедныя! Мы не маглі Смяяцца так, як у маленстве.
I стол, і шклянкі дзве пустыя на пас глядзелі Апошнім позіркам Арфея паміраючага...
Упалі шкляпкі і разбіліся —
Мы пачалі смяяцца,
I пррч пайшлі, шукальнікі пагібелі, Перасякаючы дарогі, вуліцы, краіны.
Я зноў сустрэў яго на беразе ракі:
Там белыя гарлачыкі гайдалі
Афелію-тапельніцу, а ён
Стаяў між бледных Гамлетаў, самотны,
I ўмела выцінаў на флейце матыў якісь вар’яцкі.
Я потым бачыў:
ён сядзеў ля паміраўшага мужыка і суцяшаў яго;
Ён захапляўся снегам зазімка, як голым жаночым целам;
Я чуў: ён на ўсё быў гатовы за гонар слоў любімых, Ад якіх святлее твар дзіцячы.
Таму я не маўчу!
Я ўспамінаю — будучыню заклікаю: Мой добры друг Андрэ Сальмон
спраўляе слаўнае вяселле.
Дык будзем весяліцца разам!
Сяброўства наша — светлая рака —
Бататы плён нам абяцае:
Прырэчная зямля прыносіць людзям ураджай.
Дык будзем весяліцца разам!
I не таму, што шклянкі нашы
ІЗноў глядзяць на нас апошнім позіркам Арфея;
I не таму, што выраслі мы ўсе да неба
I можна зблытаць нашы вочы з зорамі;
I не таму, што сцягі ў войнах палымнеюць
У грамадзян, якія сто гадоў здаволены жыццём
I драбязу сваю абараняюць;
I не таму, што нам дала Парзія правы:
Мы можам словам! стварыць
і разбурыць сусвет;
I не таму, што плакаць мы умеем
I не здаёмся смешнымі нікому;
I не таму, што курым, п’ём, смяёмся, як калісьці!
Мы будзем весяліцца, бо каханне
Агнём кіруе і паэтамі,
Каханне напаўняе, як святло, Прастор паміж планетам! сусвету.
Каханне загадала:
мой добры друг Андрэ Сальмон
Спраўляе слаўнае вяселле!
Сяброўскія шаржы Пікасо:
Г. Апалінрр у выглядзе папы рымскага, Геракла і французскага акадрміка.
ВАНДРОЎНЫЯ АКР АБ АТЫ
Луі Дзюмуру
Міма карчомак, заезных дамоў Ідудь акрабаты ля хат і садоў.
Праз вёскі, дзе цэркваў нідзе не відадь, Ідудь балаганшчыкі, бубны грымяць.
I дзеді насустрач імчадда да іх, I разгараюдца вочы ў малых.
Ідудь акрабаты *— лады не ў лады, Ім кожнае дррва падносіць плады.
На твары — усмешка, пяжар — на плячы, Яны барабаны нясуць, абручы.
I малпа з мядзведзем выходзядь у час •— Збіраць медзякі за вясёлы паказ.
ЭМІГРАНТ 3 ЛЭНДАР-РОУД
Андрэ Бійі
Ён пры капелюшы, як паўнапраўны паи, Прыдворнаму краўцу прынёс стары кафтан. А камерсант-кравец, падаючы абновы, Быў сам, як манекен той безгаловы.
Натоўп ішоў, і цені ўслед ішлі — Спляліся і зліліся без кахання.
I рукі, ўзнятыя да сонечнага ззяння, Як птахі белыя, зрываліся з зямлі.
Я заўтра адплыву на караблі магічным, 3 Амерыкі ніколі не вярнуся я сюды.
Я грошы зараблю у прэрыях лірычных.
На вуліцах, што я любіў, змятуць мае сляды.
Вярнуцца хочацца індыйскаму салдату!
А я? Тут кожны мой плявок на біржы прадаюць. У новае апранены, хачу пад тыя шаты, Дзе птушкі ціхія і мне заснуць дадуць.
Што манекенам? Распрануцца ім не брыдка, Прымерку зробяць на любы манер.
У фраку лорда, купленым са скідкай, Ён проста як сапраўдны мільянер.
А з вуліпы гады Глядзелі на вітрыну,
На чорных манекенаў
Iў ланцугах
Знікалі назаўжды.
Нудой напхаўшы год, брылі ўдаўцамі дні, Як тыдні чорных пятніц — да магілы, I хмары чорна-белыя грымелі ў вышыні, Нібы там жонка д’ябла мешалкай лупіла.
У порт ішоў праз лістапад. Апалаю Лістотай пірсы выслаліся ўсе.
Стаміўся. Чамадан уэнёс на палубу
і сам прысеў.
3 пагрозай прыхаванай дзьмуў вецер з акіяна I валасы вільготным пацалункам цалаваў.
Вось плача рмігрант, ахутаны туманам, Другі з малітвай на калені ўпаў.
Глядзеў ён доўга: берагі там паміралі, Караблікі дзіцячыя плылі за небасхіл.
Букет маленькі кінуў рмігрант на хвалі — I акіян расцвіў, набраўся весніх сіл.
Хай той букет плыве, нібыта слава, Да іншых позіркаў, у іншы акіян!
I ў памяці яго мінулае ўставала:
Яго жыцця панурага дыван Нядоля-мачыха саткала.
Васал, ён вырапіыў з цянётаў сюзеррна
Уцячы і на жыццё махнуў рукой.
Як дож, звянчаўся з хваляю марской Над галашэнне сённяшняй сіррны.
О плынь марская, хлынь насустрач ночы!
КНІГІ ОНЛАЙН
